Winkelstad Amsterdam, parel of probleemgeval?

Winkelstad Amsterdam, parel of probleemgeval?

De trend van teruglopende winkelleegstand is in volle gang en zal naar verwachting nog wel even doorzetten. Daarbij is een duidelijke tweedeling zichtbaar, waarbij vooral grote steden steeds minder beschikbare winkelruimte hebben. Amsterdam spant niet alleen in Nederland, maar ook Europees gezien de kroon. Met een leegstandspercentage van 1,9 procent heeft onze hoofdstad volgens Locatus relatief de minste ongebruikte winkelpanden van alle grote Europese steden. Toch betekent dat niet dat er een feeststemming heerst rond Amsterdam als retailstad. De diversiteit in het winkelaanbod ligt onder vuur en vanaf dit jaar zet de gemeente een nieuw vijfjarenplan in gang om zijn toekomst als succesvolle winkelstad te garanderen. Wat gaat goed en waar zitten de knelpunten?

Amsterdam rolde in 2016 nog als beste winkelstad van de Benelux uit onderzoek van JLL, waarbij tweehonderd internationale retailers werden ondervraagd. Zij zien de Nederlandse hoofdstad als ‘de meest volwassen’ retailstad van Nederland en België. Hebben zij eenmaal voet aan de grond gezet in Londen, Parijs, Milaan, Madrid of Berlijn, dan is Amsterdam een logische volgende stap. De stad heeft niet voor niets de meeste internationale retailers binnen zijn stadsgrenzen van alle Benelux-steden. Alleen al van de in het onderzoek ondervraagde bedrijven, is 85 procent er vertegenwoordigd.

De leegstand in Amsterdam is inmiddels zo laag, dat Locatus vreest voor negatieve bij-effecten. “Een beetje leegstand is goed, omdat er dan makkelijk nieuwe winkelconcepten een plek kunnen vinden”, zegt directeur onderzoek Gertjan Slob in Trouw. Nu kan het zomaar gebeuren dat een vernieuwend concept aan Amsterdam voorbijgaat, stelt hij. Ook voor grote, internationale spelers blijkt het niet altijd eenvoudig een plekje te bemachtigen. Zo opende Primark er pas eind 2016 een winkel, terwijl het al op vijftien andere locaties in Nederland aanwezig was. De late entree in de hoofdstad was geen bewuste keuze, zo gaf directeur Benelux Ronald Voogt toe tegenover RetailTrends. “Maar de mogelijkheden liggen niet voor het uitzoeken, zeker niet voor het aantal vierkante meters dat wij zoeken. Anders hadden we het zeker eerder gedaan, Amsterdam staat al lang op de lijst.”

Toeristenwinkels
Een ander nadeel is volgens Slob dat kleinere partijen sneller uit de markt worden gedrukt. "In Amsterdam zie je bijvoorbeeld dat voorzieningen voor omwonenden steeds vaker plaatsmaken voor toeristenwinkels, zoals souvenir- en kaaszaken." Die laatste trend is Amsterdam al langer een doorn in het oog en onlangs zelfs aanleiding in het centrum geen nieuwe winkels meer toe te staan die alleen op toeristen en dagjesmensen zijn gericht. Die zorgen volgens de gemeente voor een verschraling van het winkelaanbod en een afname van de leefbaarheid voor bewoners. De gemeente Amsterdam is naar eigen zeggen gastvrij en tolerant, maar wil ‘de stad en haar bewoners beschermen tegen het groeiend massatoerisme’. Een besluit dat nog een staartje krijgt, want kaasverkoper Cheese Company heeft al een rechtszaak aangespannen omdat het een van zijn vijf winkels moet sluiten door het nieuwe beleid. Daarbij stelt het de criteria die Amsterdam hanteert voor een toeristenwinkel ter discussie. “Moet Amsterdam Cheese Company een bordje ’verboden voor toeristen’ op de deur plakken?”, schetst advocaat Tom Barkhuysen de moeilijkheid in De Financiële Telegraaf.

Toch zou het onterecht zijn om te beweren dat er geen vernieuwing meer plaatsvindt in de Amsterdamse winkelstraten. Nudie Jeans, Volcom, Komono, Isabel Marant, Edited en John Fluevog Boots & Shoes zijn voorbeelden van buitenlandse ketens die alleen al het afgelopen jaar hun eerste Nederlandse vestiging openden, en steevast de hoofdstad. Verder mocht Amsterdam in 2017 ‘de eerste avocadowinkel ter wereld’ begroeten, de ‘meest bijzondere frietervaring’ van Nederland, de Europese flagshipstore van Under Armour en het nieuwe Cotton Club-concept van The Sting. En natuurlijk vond ook de Nederlandse aftrap van Hudson’s Bay plaats in Amsterdam en maakt H&M-keten Arket er komend voorjaar zijn debuut.

Voor de ondernemers in het stadscentrum is het allemaal niet genoeg, zo bleek toen zij de noodklok luidden in een opiniestuk in Het Parool. Zij vinden dat de gemeente er harder aan moet trekken om de binnenstad aantrekkelijker te maken. ‘Wereldwijd kampen steden met een ongecontroleerde transformatie van hun binnenstad’, schrijven vier ondernemersclubs in de gezamenlijke brief. ‘Woonfuncties staan onder druk, toeristen krijgen de overhand en de 'vrije' markt doet de rest. Pandeigenaren ruiken rendement en verhuren liever aan toeristenwinkels en -ketens dan aan de aloude huurders. Van Londen tot Lissabon en van Barcelona en Berlijn tot New York wordt hiertegen gestreden. Er wordt bestemd, beschermd, verboden en gereguleerd. En het helpt.’

San Francisco
Dat Amsterdam begin vorig jaar aankondigde een diverser winkelaanbod te willen bevorderen door het winkelaanbod per straat te reguleren met een brancheringsplan, is voor hen niet genoeg. Zij vinden dat een voorbeeld moet worden genomen aan een stad als San Francisco. Regelgeving beperkt daar de mogelijkheden voor ketenwinkels, omdat retailers die wereldwijd meer dan elf vestigingen hebben speciale toestemming moeten vragen om zich er te mogen vestigen. Dat heeft volgens de Amsterdamse ondernemers als resultaat dat grote retailketens er twaalf procent van de vestigingen in handen hebben, waar het nationaal gemiddelde op 32 procent ligt.

Dat de stad zich de kritiek aantrekt, wordt duidelijk in zijn nieuwe vijfjarenplan ‘sterke winkelgebieden in een groeiende stad’. Daarin wordt de kritiek op het winkelaanbod en de sterk gestegen huurprijzen als belangrijke uitdagingen voor de komende jaren genoemd. Toch zijn dat niet de belangrijkste speerpunten, gelet op de hoofddoelstellingen die Amsterdam zich tot 2022 heeft gesteld. De eerste is dat inwoners dagelijkse boodschappen in de buurt moeten kunnen doen, op maximaal 750 meter loopafstand. Daarnaast moeten er meer aantrekkelijke winkelgebieden komen, ook buiten de binnenstad. Daarbij moet ‘nadrukkelijk plaats zijn voor (inter)nationale en vernieuwende formules in meerdere aantrekkelijke winkellocaties’. Winkelaanbod moet zoveel mogelijk geclusterd worden, terwijl slechts beperkt ruimte is voor nieuwe winkelmeters. Verder wil de hoofdstad op termijn af van perifere retaillocaties met doe-het-zelf- en woninginrichtingwinkels en grootschalige detailhandelslocaties.

De concrete maatregelen voor meer diversiteit in het winkelaanbod blijven – afgezien van het verbod op toeristenwinkels – nog wat onduidelijk. De stad hamert bij de aanpak daarvan vooral op het belang van maatwerk, samenwerking en ‘een brede blik’. Elk winkelgebied heeft eigen kansen en knelpunten, constateert de gemeente. ‘Wat in het ene gebied positief werkt, hoeft ook niet te werken in andere gebieden. Daarnaast kan ingrijpen in het ene winkelgebied invloed hebben opklantenstromen en daarmee het economisch functioneren van andere winkelgebieden’. Verder ziet Amsterdam de samenwerking tussen ondernemers, vastgoedeigenaren, bewoners en gemeente als cruciaal. ‘Een redelijke organisatiegraad én de wil om iets te veranderen maakt het gemakkelijker om vervolgens samen stappen te zetten voor een sterker winkelgebied’. Met de brede blik doelt de gemeente op andere functies en voorzieningen in gebieden, zoals horeca, markten, parkeergelegenheid en ruimte voor bevoorrading, die mede bepalend zijn voor hoe de detailhandel zich kan ontwikkelen. Concluderend toont Amsterdam zich vooral tevreden met zijn huidige status als winkelstad. ‘Omzetten stijgen, het aantal banen groeit, relatief weinig winkels staan leeg en de winkelhuren ontwikkelen zich op de meeste plekken in de stad gunstig. De detailhandel functioneert redelijk tot uitstekend.’

Reacties 1


Yet ten Hoorn 5 jan, 16:41

Stichting De Goede Zaak Amsterdam, Projectleider: Yet ten Hoorn.
Ons doel is een leefbare diverse stad door het behoud, waarborgen en versterken van de diversiteit van het horeca- en winkelaanbod in Amsterdam. Zo blijft de stad aantrekkelijk voor iedereen.

Winkelleegstand bied nieuwe kansen voor leefbaarheid en de diversiteit van het horeca- en winkelaanbod in Amsterdam. Twee plekken waar deze transformatie mogelijk is zijn het winkelcentrum Boven 't IJ en de Amsterdamse Poort. Herstel deze locaties door rondom kleinere groen stadspleinen te bouwen. Kies voor wonen boven winkels en verklein de grote winkelruimtes naar 85 - 100 vierkante meter. Wissel Winkelketens af met zelfstandige ondernemers. Geef winkel innovatie de ruimte door wisselende Pop-up en shop-in-shop ruimtes. Beperk winkelketens en filiaalbedrijven in het aantal vestigingen. Vul het winkellandschap aan met enkele warenhuizen. Laat leuke markten, terrasjes, evenementen en culturele activiteiten de pleinen sieren. Zorg voor behoud en waarborgen door een op locatie gericht vergunningsstelsel zodat branchering en huurbescherming succesvol kan worden toegepast. Zo kiezen we voor de diversiteit en een gevarieerd aanbod geschikt voor iedereen.

Voer een straat/ buurt gericht vergunningstelsel in om de monocultuur tegen te gaan en de diversiteit van het horeca- en winkelaanbod te behouden en te waarborgen. Door een detailhandelsloods in dienst te nemen bij de gemeente Amsterdam en stedelijke herverkaveling mogelijk te maken kunnen we de door Locatus gevreesde negatieve bij-effecten tegen te gaan.

Toeristenwinkels
Door de grote toestroom van toeristen en daarmee gepaard gaande markt mechanisme is monocultuur ontstaan in het horeca- en winkelaanbod in de gemeente en in het bijzonder in de Amsterdamse binnenstad. Deze monocultuur is een samenstelling van mensen, producten of diensten die niet divers is, maar eenzijdig.

Een van de oorzaken van de Amsterdamse monocultuur zijn dié ondernemers die zich hoofdzakelijk richten op de grote toeristen stromen met eenzijdige producten en snelle consumptie.
Hun enige doel is de vluchtigheid van de eenmalige klant, het snelle geld. Deze ondernemers overspoelen de markt met kwantiteit in plaats van kwaliteit.
Als voorbeeld kan worden genoemd de enorme hoeveelheid fastfood loketverkoop, winkel- en horecagelenheden zoals 'Nutella' winkels, ijswinkels, wafelwinkels, zoetigheid loketverkoop, hamburgergelegenheden, en fastfoodketens. Maar ook de enorme hoeveelheid toeristische kaaswinkels,minisupermarkten, souvenirshops, fietsverhuur- souvenirwinkels, tabak- souvenirshops, souvenir- headshops en toer en ticketshops in de (binnen)stad van Amsterdam.

Een andere oorzaak zijn de op korte termijn winstbejag gerichte vastgoedeigenaren en investeerders die met opdringerige salestactieken op ongepaste wijze ondernemers en bewoners benaderen om hun bedrijf of woning te verkopen. Bewoners voelen zich minder thuis in hun eigen stad, mijden steeds meer het centrum en de van oudsher gevestigde ondernemers zien hun doelgroep en klanten verdwijnen. Door het verdwijnen van het gevoel van sociale veiligheid, saamhorigheid en onderlinge betrokkenheid hebben mensen het vertrouwen in het gemeente bestuur verloren en voelen ze zich niet meer verantwoordelijkheid voor de gemeenschap.

Dit heeft geleid tot aantasting van de kwaliteit van de woon, werk en leefomgeving met name in de Amsterdam binnenstad. Wij constateren dat de ontwikkelingen van ondernemers die er voor kiezen om te opereren op de rand van de huidige wet en regelgeving constant in beweging is. Alles is echter uitsluitend gericht op de (buitenlandse) eenmalige toerist en winstbejag op de korte termijn. Buurten en straten worden uitgehold en uiteindelijke wordt de stad Amsterdam in haar voortbestaan en samenhang bedreigd.

Door de petitie "reddewinkels.amsterdam" op initiatief van stichting De Goede Zaak Amsterdam is de politiek in beweging gebracht en de monocultuur en broodnodige diversificatie van het horeca en winkelaanbod in Amsterdam als prioriteit op de agenda van het bestuur van de gemeente Amsterdam gezet. 5000 bewoners, werkenden, vastgoedeigenaren, ondernemers en bezoekers hebben de petitie getekend. Mede door de inzet van Stichting De Goede Zaak Amsterdam heeft dit geleid tot de invoering door het bestuur van de Gemeente Amsterdam van de nieuwe strenge maatregel die een stop zet "Geen nieuwe toeristenwinkels in de Amsterdamse Binnenstad" Dit is een eerste belangrijke stap in onze gezamenlijke strijd tegen de monocultuur. Maar we zijn er nog niet...Ons doel is het herstel, behoud, waarborgen en versterken van een breed divers horeca- en winkelaanbod in de stad Amsterdam.

In een stad wordt geleefd en winkelstraten en buurten hebben van oudsher niet alleen een economisch belang maar zijn eveneens de sociale kern van iedere gemeenschap. Bewoners zorgen voor sociale veiligheid. Maar bewoners zijn ook klanten waardoor winkelstraten en buurten kunnen ontstaan. Diversiteit en branchering van het horeca- en winkelaanbod zorgt voor gelijke kansen en een evenredige verdeling. Geeft sociale meerwaarde, draagt bij aan de leefomgeving, vermindert overlast, zorgt voor een prettig woon en verblijfsklimaat. En dat houdt de stad op de lange termijn geschikt voor iedereen, zowel bewoners als bezoekers.
Het is dus niet alleen in het belang van ondernemers en bewoners maar het is juist in het belang van iedereen dat de stad Amsterdam de diversiteit van het horeca- en winkelaanbod herstelt, behoudt, waarborgt en versterkt. Een van de instrumenten die stichting De Goede Zaak Amsterdam hiervoor wil inzetten is het keurmerk “De Goede Zaak Amsterdam”

Het keurmerk “De Goede Zaak Amsterdam” is een sociaal marketing instrument om vanuit een positieve invalshoek ondernemers die duurzaam bijdragen aan de diversiteit van het horeca- en winkelaanbod van Amsterdam onder de aandacht te brengen van alle gebruikers van de stad. Het gaat om het uitlichten van de unieke waarde van winkels en horecagelegenheden. Omdat er gelukkig nog veel bijzondere en diverse winkels en horecagelegenheden in de Amsterdamse Binnenstad verstopt zitten.

Stichting De Goede Zaak Amsterdam is een non profit organisatie.
Zie jij de verschraling van de Amsterdamse binnenstad met lede ogen aan, en wil je hier iets aan doen? Word donateur-lid! en draag bij aan De Goede Zaak Amsterdam een organisatie die wél maatschappelijk relevant is.
https://www.degoedezaak.amsterdam/doneren

Schrijf een reactie


Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd.

Altijd op de hoogte van de laatste trends in de retailsector.

Schrijf je nu in voor de nieuwsbrieven van RetailTrends.

Er staan fouten in het formulier. Corrigeer je invoer en probeer het opnieuw.

Vul uw wachtwoord nogmaals in ter controle.

Je bent toegevoegd aan onze mailinglijst!

Dit artikel krijg je cadeau. Lees alles van RetailTrends voor slechts € 10,- (eerste maand).

Word member Of log in