Een kamikazeactie. Zo noemden concurrenten het plan van Jumbo om met een groot assortiment, goede service én de laagste prijzen de aanval in te zetten op Albert Heijn. Kamikazepiloot Karel van Eerd, wiens idee zo gek nog niet bleek, overleed donderdag op 84-jarige leeftijd.

“De strijd in de branche win je in de winkels, niet in de groothandel.” Het zijn deze woorden van Karel van Eerd, opgetekend in het boek Jumbo wil altijd winnen van Rupert Parker Brady, die in de jaren tachtig de basis leggen voor het Jumbo van vandaag. Tot dat moment is het bedrijf van de familie Van Eerd uit Veghel hoofdzakelijk een groothandel. Het is Karel, de zoon van de oprichter Frits, die er stapsgewijs een retailer van maakt.

Karel van Eerd, geboren op 8 april 1938, komt in 1956 op 18-jarige leeftijd in het familiebedrijf te werken. Nog geen jaar later krijgt hij al de dagelijkse leiding, omdat vader Frits na twee hartaanvallen noodgedwongen een stap terug doet. Met enkele diploma’s van de kruideniersvakschool op zak maar geen enkele werkervaring moet hij de groothandel, die in die periode al honderden winkels in de omgeving bedient en vier miljoen gulden per jaar omzet, in goede banen leiden. 

Beginnende zoontje

“Mijn vader echt vervangen kon ik op dat moment niet”, lezen we in het boek van Parker Brady. “Hij wist immers precies hoe alles in elkaar zat en had maar een paar details nodig om te zien wat er goed en fout ging. Ik was het beginnende zoontje van de baas en meer niet. Ik moest er dus voor zorgen dat ik de zaken meteen goed oppakte. Twee keer zo hard werken, als eerste beginnen en als laatste stoppen.”

Al heel snel is Karel van Eerd ervan overtuigd dat grote zelfbedieningswinkels de toekomst hebben. Als hij op 23-jarige leeftijd door Amerika reist, waar de supermarkt al een meer gevestigd fenomeen is, weet hij het zeker: de supermarkt heeft de toekomst.

Na wat kleinschalige experimenten met verschillende formules koopt Van Eerd uiteindelijk in 1983 de naam Jumbo van de Tilburgse supermarktondernemer Jan Meurs. Het familiebedrijf breidt razendsnel uit met tientallen winkels. Dat zorgt voor spanningen in Veghel. De verhoudingen tussen ‘winkelmensen’ en ‘groothandelsmensen’ komen flink op scherp te staan. Het moge duidelijk zijn welke afslag Van Eerd kiest.

De doorbraak

Jumbo heeft halverwege de jaren negentig 35 winkels die zich richten op een groot assortiment tegen lage prijzen, maar de gedroomde doorbraak blijft uit. “Ondanks onze scherpe prijspositionering lukte het maar niet om meer klanten van Albert Heijn en C1000 (…) naar ons toe te krijgen”, aldus Karel van Eerd in Jumbo wil altijd winnen. De doorbraak komt uiteindelijk toch na een marktonderzoek van Jumbo waaruit een lijst met de grootste winkelergernissen van klanten komt. Het antwoord van Jumbo op die ergernissen is een nieuwe winkelformule, gebaseerd op de Zeven Zekerheden die tot op de dag van vandaag als heilig gelden binnen het supermarktbedrijf.

De eerste winkel volgens het nieuwe format opent in 1996 en markeert de start van het succesverhaal. Vanaf 2002 wordt de organisatie volledig in dienst van de supermarktactiviteiten gesteld. Van Eerd Groep verandert de bedrijfsnaam in Jumbo Supermarkten. Een jaar later krijgen Karels kinderen Frits, Colette en Monique een deel van de aandelen in handen. Zoon Frits is vanaf dat moment samen met zijn vader Karel algemeen directeur.

Lekker helikopteren

In 2007 opent Jumbo zijn 100ste winkel en zit Karel van Eerd vijftig jaar in het bedrijf. Operationele taken heeft hij dan al niet meer. “Dat geeft me de mogelijkheid om lekker te helikopteren”, zegt hij in het boek van Parker Brady. “Ik overzie de dingen, laat alles goed op me inwerken en kom zo nu en dan met een masterplan. Maar het is aan de kinderen om daar wel of niet iets mee te doen.”

Het is in deze periode dat Jumbo begint aan een indrukwekkende groeispurt via een reeks overnames. Die begint nog relatief bescheiden: in 2006 koopt het Veghelse familiebedrijf twaalf Konmar-supermarkten van Laurus. Een grote klapper volgt in 2009, een paar maanden nadat Karel van Eerd zich heeft teruggetrokken uit de directie en de rol van president-commissaris op zich heeft genomen. Jumbo koopt Super de Boer en gaat daarmee in één klap van 128 naar ruim 300 winkels, goed voor de positie van derde supermarktketen van Nederland. Twee jaar later, als Jumbo C1000 koopt, is het familiebedrijf de nummer twee na Albert Heijn.

Hoewel Karel van Eerd bij de start van het overnamespektakel al geen directeur meer is, speelt hij een sleutelrol. Zo is hij het, en niet Frits, die volgens wijlen supermarktkenner Gerard Rutte de deal met C1000 rond maakt. “Karel is de strateeg”, aldus Rutte in 2011 tegenover Management Team. “Het is een hele sluwe koopman waar Frits heel veel van heeft geleerd.”

Laatste jaren

Naast de supermarktketen bouwt Karel van Eerd ook een bedrijf rondom de persoonlijke passie van hem en zijn vrouw Kitty: golfen. In Nistelrode beginnen ze samen een golfbaan. Ook richt hij sportwinkelketen Jumbo Sports op, die zich richt op golf en na de overname van Hockey Republic ook op hockey. In augustus nog opende Jumbo Golf & Hockey een grote superstore in Amsterdam. Tot het laatste moment geeft Karel van Eerd actief sturing aan deze formule, die naar eigen zeggen net zo succesvol is als de supermarktketen. 

Ook blijft hij tot op de laatste dag actief als president-commissaris. Hij blijft de dagomzetten van de supermarkten in een schriftje bijhouden. Regelmatig belt hij met filiaalhouders over de resulaten. Maar ook wordt hij zeer recent nog geconfronteerd met het witwasonderzoek waarin zijn zoon Frits als verdachte wordt aangemerkt. “De recente ontwikkelingen rondom Frits laten ons niet onberoerd”, zegt Karel van Eerd daar begin oktober over nadat hij Ton van Veen als tijdelijke ceo heeft benoemd.

“Met zijn ongeremde ondernemerschap en passie voor de klant heeft hij samen met ons Jumbo laten groeien tot de tweede supermarktketen van Nederland”, zegt de familie Van Eerd in een verklaring over het overlijden van Karel. “We zijn dan ook dankbaar en trots dat hij vorig jaar het Koninklijk predicaat van Jumbo Food Groep nog zelf in ontvangst heeft kunnen nemen. Een mooie erkenning en bekroning op zijn levenswerk.”