RetailTrends belt iedere week met een expert over een opvallende actuele ontwikkeling. Deze keer: Antoine Heideveld, directeur van Het Groene Brein, over de overgang van retailers van lineair naar circulair.

Het is volgende week Week van de Circulaire Economie. Een moment waarop de Circular Award wordt uitgereikt, wat vooral voor genomineerde Zeeman een spannende editie wordt. Dat doet de vraag rijzen: hoe doen retailers het in de overgang van lineair naar circulair? Is de cirkel in de retailbranche überhaupt wel helemaal te sluiten in de toekomst? 

Is een volledige transitie van lineair naar circulair retailen haalbaar?

"Ik geloof er zelf wél in dat dat haalbaar is. Het is daarin belangrijk om te benadrukken dat je verschillende denklijnen hebt betreft circulariteit. Zo worden meubels die afgedankt zijn, nu bijvoorbeeld vaak verbrand. Er gaat ongelofelijk veel de verbrandingsoven in. Maar als je de materialen hergebruikt sluit je die keten zo dat het allemaal een tweede leven krijgt. Soms als meubel, vaker als materiaal voor een ander product. Dat is gewoon haalbaar en goed af te dwingen met wetgeving. Dat kan ook met textiel en bijvoorbeeld matrassen.
 

Echt een hele keten circulair ontwerpen is wel een andere uitdaging. Al zijn er wel mooie voorbeelden. Zo heeft Auping matrassen die helemaal van één materiaal gemaakt zijn, die kun je heel goed recyclen. Zelfs meerdere keren. Auping vraagt de matras dan ook weer terug van de consument en zo krijg je een leasemodel of statiegeldsysteem. In dat soort modellen zit heel veel winst. Maar dat is wel lastig om in alle sectoren door te voeren. Je ziet vooral dat producenten dat veel doen, dus de vraag is in hoeverre de retailers daar een actieve rol in willen nemen."

Circulariteit is een nieuwer speerpunt dan bijvoorbeeld klimaatbewust ondernemen. Hoe zit het met de wetgeving?

"Veel wetgeving is tot nu toe erg vrijblijvend. Het overgrote deel van de wetgeving gaat ook over productieniveau, niet retail. In 2025 moet bijvoorbeeld van alle textiel die nieuw gemaakt wordt 20 procent uit secundaire vezels bestaan. Daar kun je dan als retailer niet mee weglopen want het is de norm. En het is ook niet meer gevoelig voor greenwashingclaims, want het moet overal. 
 

De huidige fase is voor retailers daarin juist erg interessant. Er komt veel wetgeving aan, dus retailbedrijven kunnen vast nadenken over hoe ze daar proactief mee aan de slag kunnen."

Sluit circulair ondernemen uit dat producten voor een laagste prijs kunnen worden aangeboden? 

"Nee zeker niet. Sterker nog, het wordt vaak goedkoper. Als je circulariteit goed toepast heb je veel minder nieuwe materialen nodig. En nieuwe materialen worden steeds duurder. Je wordt dan minder afhankelijk van landen waar je niet afhankelijk van wil zijn, zoals Rusland. Maar dat kan ook niet voor alles, we hebben voor textiel bijvoorbeeld geen spinnerijen meer in Nederland. Dan is de vraag meer: hoe doe ik dit?"

Zien jullie voornamelijk intrinsieke motivatie bij jongere retailers om circulair te ondernemen, of zien jullie de oudere garde hier ook in meegaan? 

"Dat is een moeilijke vraag. Je ziet wel dat veel jonge mensen extra motivatie hebben omdat het klimaatvraagstuk heel urgent is. De jongere generatie van nu is daar erg mee bezig: kijk maar naar alle startups. Maar je ziet ook dat veel bedrijven, zoals IKEA en Zeeman, echt wel bezig zijn met circulair ondernemen. Voorheen was dat bij IKEA de koopjeshoek, maar dat zijn ze nu helemaal om aan het gooien naar een circulair systeem. Zeeman verkoopt in zeven winkels tweedehands kleding die zij van de kringloop ontvangen. Ik hoop dat dit voorbeeld navolging krijgt van andere partijen."

Zijn er voorbeelden van bedrijven die beloftes doen betreft circulair ondernemen en niet waarmaken? 

"Ik zie nog geen grote claims van bedrijven die vervolgens niet waar te maken zijn, zoals Shell met het klimaat bijvoorbeeld doet. Door eerdere missers zijn retailers wat voorzichtiger. Uit consumentenonderzoeken blijkt dat consumenten iets al snel zien als greenwashing.
 

Je hebt wel vaak pilots die heel mooi en succesvol zijn, maar in de praktische uitvoering stuklopen. Dan blijft het bij een innovatief voorbeeld in plaats van de uitvoering in de praktijk. Ik hoop dan ook dat voorbeelden als bij Zeeman echt schaal krijgen zodat je binnenkort in alle Zeeman-winkels tweedehands kleding kunt kopen. Je moet als retailer dus wel van je pilot leren om het vervolgens in de praktijk op te schalen."

Zorgt een pilot dan ook vaak voor een nieuwe service, of is dit meer voor de sier?  

"Niet alle mensen binnen een bedrijf zien dat hetzelfde. Er zitten ook mensen bij die wellicht akkoord gaan met een pilot met de intentie om het wél voor het imago te doen. Zo vallen er ook weleens andere besluiten dan doorvoering bij succes. Dat ligt niet aan degene die een pilot opzet."

Wat is de grootste uitdaging voor retailers op het gebied van circulair ondernemerschap? 

"Samenwerken in plaats van concurreren. Voer bijvoorbeeld als retailers eens samen een campagne rondom circulariteit, hergebruik of reparatie. In plaats van ieder voor zich een eigen geluid te laten horen. Dat geeft veel meer helderheid voor de consument."