Wat gebeurde er afgelopen jaar in retailland? RetailTrends blikt terug op 2021, aan de hand van tien hoofdpunten. Vandaag: HEMA, Action en bol.com benoemden alle drie voor het eerst een vrouw tot ceo. 

Een unicum kun je het gerust noemen. De Hollandse retailiconen HEMA, bol.com en Action maakten afgelopen jaar alle drie bekend dat ze voor het eerst een vrouw aanstellen als eindverantwoordelijke. Opvallend? Zeker, maar volgens experts tegelijkertijd het bewijs dat er nog een lange weg te gaan is voordat de retailtop een representatieve weergave is van de samenleving. 

HEMA beet het spits af. De winkelketen van de rompertjes en tompoezen stelde in juni Saskia Egas Reparaz aan tot ceo, terwijl bol.com sinds november wordt geleid door Margaret Versteden – Van Duijn. Action kondigde afgelopen najaar de aanstelling van Hajir Hajji aan. Per 1 januari 2022 volgt zij Sander van der Laan op als hoogste baas van de koopjesketen. 


Saskia Egas Reparaz is sinds juni 2021 ceo van HEMA.
 

Behalve deze opvallende benoemingen in ons land worden ook internationaal gezien meer leading ladies benoemd. Inditex – het grootste modeconcern ter wereld – maakte onlangs bekend dat oprichtersdochter Marta Ortega in april 2022 bestuursvoorzitter wordt. H&M, de wereldwijde nummer twee in termen van omzet, heeft sinds 2020 in Helena Helmersson voor het eerst een vrouwelijke ceo. 

Vrouwen aan de top

Terug naar eigen land. In 2020 deed RetailTrends onderzoek naar de man-vrouwverdeling binnen de detailhandel. Daaruit blijkt dat in de top van de retail minder dan een vierde vrouw is. Dat betekent dat er nog steeds weinig vrouwelijke bestuurders zijn, maar ze winnen wel degelijk terrein. Vijf jaar eerder was het aantal vrouwelijke bestuurders met 16,2 procent namelijk nog lager. 
 

Dat zowel HEMA, bol.com als Action nu de eindverantwoordelijkheid in handen van een vrouw leggen, past in de trend dat organisaties het belangrijk vinden om procentueel meer vrouwen op managementposities te krijgen, ziet Janka Stoker.


Als hoogleraar Leiderschap en Organisatieverandering aan de Rijksuniversiteit Groningen volgt ze de ontwikkelingen binnen dit thema op de voet. 

Vrouwenquotum

“Binnen organisaties is meer commitment om vrouwen in topfuncties te benoemen”, ziet ze. “Daarnaast kan bij beursgenoteerde bedrijven meespelen dat er vanaf 2022 een bindend vrouwenquotum geldt voor raden van commissarissen.”
 

Als gevolg van dit quotum moet zeker een derde van de raad van commissarissen bij beursgenoteerde bedrijven uit vrouwen bestaan. Daarnaast moeten de vijfduizend grootste bedrijven van ons land concrete doelen stellen voor een evenwichtigere verdeling van vrouwen en mannen in de top en subtop.
 

Ondanks de groeiende bewustwording en bereidheid om meer vrouwelijke leiders te benoemen is Stoker gematigd positief over de ontwikkelingen bij HEMA, bol.com en Action. “Het is mooi dat deze grote spelers een vrouw benoemen tot ceo, maar we moeten niet te snel conclusies trekken. Het glazen plafond is nog niet stuk.”
 

Corona remt doorstroom af

De coronacrisis bijvoorbeeld kan bij andere winkelketen de doorstroom van vrouwen naar hogere posities nog weleens belemmeren. “In crisistijd nemen bedrijven liever geen risico. Onderzoek laat zien dat men dan liever mensen aanstelt die lijken op de groep die er al zit, en vaak zijn dat witte mannen.”


Margaret Versteden - Van Duijn volgde Huub Vermeulen op als ceo van bol.com. 


Bewust of onbewust gaan we er namelijk allemaal van uit dat een nieuwe bestuurder vooral capabel is als diegene op onszelf lijkt. 
 

Stoker vervolgt: “Men wil in zo’n situatie de neuzen dezelfde kant op hebben. Even niet te veel discussie of verschillende perspectieven op een kwestie, dat is alleen maar lastig, is het idee. De mensen die afwijken van de homogeniteit in de groep zijn vaak de eerste die kunnen vertrekken.”
 

Ook diversiteitsexpert Bouchra Talidi is voorzichtig over de benoeming van de nieuwe topbestuurders bij HEMA, bol.com en Action. “Dit is opvallend, maar tegelijkertijd is dat het bewijs dat we er nog lang niet zijn. Zolang het ons opvalt dat er een vrouw op een toppositie komt, is het immers nog geen gemeengoed.”
 

De weinige vrouwelijke bestuurders die er dan wel zijn hebben dan ook een belangrijke functie als rolmodel, vindt Talidi. “Zij kunnen zaadjes planten in de hoofden van jonge meiden en starters op de arbeidsmarkt: ‘Hé, zoiets zou ik ook kunnen!’”

 

Balans voor HEMA-ceo 

HEMA-ceo Saskia Egas Reparaz hoopt met haar voorbeeld de weg wat te banen voor jongere generaties. Ze noemt zichzelf op LinkedIn ‘een moeder, een vrouw en een professional en ook in die volgorde’.


“Het bewaken van de balans tussen die drie rollen is voor veel werkende vrouwen een thema”, vertelde ze eerder aan RetailTrends. “Ze zijn voor mij onlosmakelijk met elkaar verweven.”
 

De topvrouw heeft ‘moeten groeien’ in haar balans tussen de drie rollen. “Zo heb ik geleerd dat mijn norm over bijvoorbeeld mijn carrière anders mag zijn dan die van andere moeders en echtgenotes.”
 

Voorheen durfde ze bijvoorbeeld soms niet te zeggen dat iets niet haalbaar was, omdat een andere rol haar riep.


“Dan onderhandelde ik met leveranciers en regelde ik thuis alles om het werk heen”, vertelde ze eens aan Het Financieele Dagblad. “Nu durf ik te zeggen dat ik mijn dochter moet ophalen, en die afspraak dus niet om vijf uur ’s middags kan.” 

Action

Aankomend Action-ceo Hajir Hajji kent die worsteling ook. Ze begon als weekendkracht bij Action en groeide door tot bedrijfsleider en uiteindelijk de directiekamer. In 2011 werd ze director store operations en in 2018 commercieel directeur.


Hajir Hajji treedt in 2022 aan als ceo van Action.


“Ook ik heb weleens gedacht: ben ik wel de juiste persoon? Maar ik heb me daar niet door laten weerhouden”, vertelt ze aan SER Topvrouwen over haar groeiproces. “Elke vrouw worstelt met hoe je werk en privé praktisch indeelt, maar veel vrouwen worden daar gaandeweg zelfverzekerder in.” 
 

Naast meer rolmodellen gaat de hogere opleidingsgraad onder vrouwen uiteindelijk helpen om tot een evenwichtigere bedrijfstop te komen, denkt Talidi. “Vrouwen doen het in het onderwijs inmiddels beter dan mannen. Er is minder uitval onder meisjes dan onder jongens en ook het gemiddelde opleidingsniveau van vrouwen stijgt sneller dan dat van mannen. In theorie zou dat betekenen dat er een grote groep vrouwen aankomt die in de toekomst kunnen doorstromen naar hoge functies.”
 

In theorie dan. De praktijk laat vaak nog een ander beeld zien. Er bestaan namelijk allerlei stereotypen over goede leiders die de doorstroom van vrouwen richting de boardroom afremmen. 
 

“Een ‘goede’ leider is bijvoorbeeld daadkrachtig, dominant en overtuigend”, somt Stoker er een aantal op. “En dan denken we eerder en haast automatisch aan een man. Een stereotype ‘goede’ vrouw daarentegen is zorgzaam, empathisch en gevoelig. Van een vrouwelijke leider wordt verwacht dat zij aan beide stereotypen voldoet, terwijl die haast haaks op elkaar staan. Ze moet zich dus dubbel bewijzen.”
 

Doordat deze stereotypen zo verschillend zijn wordt een vrouwelijke leider die ‘typisch masculien leiderschapsgedrag’ vertoont, anders beoordeeld dan haar mannelijke evenknie.


Een dominante mannelijke leider is overtuigend, een dominante vrouwelijke leider een bitch, is de teneur.
 

In de praktijk blijkt echter dat de daadwerkelijke verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke leiders qua stijl helemaal niet zo groot zijn.


Wel scoren vrouwen iets hoger op bijna alle leiderschapsstijlen, ook op een ‘typisch mannelijke’ leiderschapsstijl als het dominante directieve leiderschap. 
 

Zijn vrouwen van nature dan betere leiders dan mannen? Stoker: “Dat denk ik niet. Wel moeten ze harder werken om op die positie te komen. En degenen die het uiteindelijk redden zijn dus zeer goede leiders – en niet per se alleen maar als het gaat om ‘typisch vrouwelijke’ leiderschapsstijlen als empathisch leiderschap. Zij zijn gewoon écht goed.”