Wat gebeurde er afgelopen jaar in retailland? RetailTrends blikt terug op 2021, aan de hand van tien hoofdpunten. Vandaag: het nijpende tekort aan personeel.

De coronacrisis zou leiden tot faillissementen, massa-ontslagen en dus ook grote werkloosheid, was vorig jaar de vrees. En wat blijkt? Zelden is er zo’n groot personeelstekort geweest, ook in de retail. Vanaf het voorjaar beginnen de signalen over de nijpende situatie steeds duidelijker te worden.

Omoda is een van de eerste Nederlandse retailers die de noodklok luidt. De schoenenketen kan afgelopen lente nauwelijks personeel vinden voor in zijn fysieke winkels. Het bedrijf heeft dan 54 vacatures openstaan waar nauwelijks respons op komt. "Voorheen kregen we dertig tot veertig reacties op een vacature, nu maar eentje", aldus operationeel directeur Jan Baan.

Kim Houmes, personeelsmanager bij Omoda, wijst de coronacrisis als schuldige aan. "We vermoeden dat veel mensen uit de horeca en de detailhandel zijn overgestapt naar de zorg." Ze noemt ook nog de krappe Zeeuwse arbeidsmarkt, maar het probleem speelt bij winkels in het hele land.

Van vakkenvullers tot bedrijfsleiders

In de maanden die volgen blijkt dat het probleem van Omoda verre van uniek is. Aan het eind van de zomer heeft ruim vijftien procent van de bedrijven in de detailhandel een personeelstekort, meldt het UWV. 

Vooral in het tweede kwartaal, direct na de heropening van de winkels, gaat het hard. Aan het einde van het tweede kwartaal lag het aantal openstaande vacatures in de detailhandel op ruim 36 duizend. Dat is 52 procent meer dan in het eerste kwartaal. De meeste vacatures zijn er voor vakkenvullers en kassamedewerkers. Ook verkoopmedewerkers binnen food en fashion en managers/bedrijfsleiders worden volop gezocht.

De personeelsproblemen hebben volgens arbeidsmarktdeskundige Freek Kalkhoven een aantal oorzaken. Enerzijds gingen alle niet-essentiële winkels tegelijk op slot en tegelijk weer open. Personeel is in de tussenliggende periode vertrokken naar een andere sector en ineens massaal weer nodig.

Achter de oren krabben

Daarnaast speelt volgens hem mee dat retail bij uitstek een sector is die naast een aantal vaste medewerkers voor een groot deel leunt op flexibele krachten. “Die zijn toen ze hun baan in de retail verloren in andere sectoren gaan werken. Zo zijn er bijvoorbeeld veel jongeren overgestapt naar de GGD vanwege de goede arbeidsvoorwaarden. Als een beter salaris de reden is dat jongeren overstappen naar een baan, dan zou ik mij als werkgever of branchevereniging wel even achter mijn oren krabben.”

Dat heeft Omoda dan ook gedaan. Medio vorig jaar heeft de retailer zijn loon voor winkelmedewerkers opgekrikt waardoor het een euro per uur boven het niveau van Albert Heijn ligt. Ook mag je als nieuw personeelslid een paar schoenen uitzoeken en krijg je twintig procent korting op de collectie.

Ook andere retailers trekken van alles uit de kast om het personeelstekort te lijf te gaan. Zo ook Apple-specialist Amac, dat traditiegetrouw aan het eind van de zomer weer op personeelsjacht gaat. “Zoals veel retailers werken wij veel met studenten en die gaan nu weer naar de universiteit of hogeschool”, verklaart cco Roelof de Rijk. 

Binden en boeien

Het aantal vacatures is bij Amac niet heel veel hoger dan anders. “Alleen het aantal aanmeldingen is substantieel lager dan we gewend zijn.” Gevolg is dat een aantal winkels het moet doen zonder vaste storemanager. Andere winkels werken zonder floormanager (assistent). “Dat zijn beide echt lastige functies om in te vullen.”

Amac probeert zijn doelgroep – de gemiddelde leeftijd van het personeelsbestand is 27 jaar – aan te spreken met een aantrekkelijk opleidingsprogramma. “Deze generatie laat zich sterk motiveren om ergens te werken door de doorgroeimogelijkheden”, zegt De Rijk. “Binden en boeien is waar het om draait en dat doe je met een opleidingsprogramma.”

Apple zelf heeft ook moeite het personeelsbestand op orde te houden en zet vooral in op het behoud van bestaand personeel. Zo krijgen alle medewerkers een eenmalige bonus van duizend euro. En daar kwam vorige week nog eens een vergoeding van datzelfde bedrag bij voor onkosten die gemaakt worden bij het thuiswerken.

Geen franchisers te vinden

Voor Specsavers is het personeelstekort inmiddels dusdanig dat het de groei in de weg staat. “Voldoende franchisenemers en personeel om winkels te draaien, dat is echt de bottleneck”, vertelt directeur Remko Berkel. “Ik heb al één winkelopening moeten uitstellen omdat we onvoldoende mensen hadden.”

Dat de opticienketen met franchisenemers werkt, maakt de zoektocht er niet makkelijker op. “Iedere winkel is owned & operated door een franchisenemer”, aldus Berkel. “Dat is net even lastiger dan een gewone werknemer vinden.”
 

In de zoektocht naar geschikte mensen bewandelt ook Specsavers verschillende paden. “Het is belangrijk je eigen DNA goed te laten zien”, zegt Berkel. “Net zoals je je op de winkelvloer moet differentiëren naar de klant, moet je dat ook richting toekomstige werknemers.”

De personeelsproblemen lijken in Nederland nog relatief mee te vallen. Bijna elke retailer herkent het wel, maar de gevolgen zijn beperkt. Echt serieuze problemen heeft het tekort nog niet opgeleverd, zegt HR-directeur Melithsa Demmers van Praxis. De nood is niet zo hoog dat winkels ‘gierend uit de bocht vliegen’ door personeelstekorten, aldus Amac-directeur De Rijk.

Lege schappen, te weinig matrassen

In het buitenland is dat wel anders. Met name in de VS laten de gevolgen zich voelen. Afgelopen zomer bleek dat Amerikaanse voedingsproducenten moeite hadden winkels te bevoorraden. Lege schappen dreigen. 

Ook in het Verenigd Koninkrijk is de situatie problematischer dan bij ons. Niet eens zozeer in de winkels, maar wel in de logistiek. Zo kampt IKEA er met een dusdanig chauffeurstekort dat winkels wel tien procent van de producten missen. Onder meer aan matrassen is een tekort. Ook supermarktketens als Tesco en Sainsbury’s kampen met lege schappen door een chauffeurstekort. Naast de coronapandemie speelt ook de Brexit daarin een rol.

Ook bij onze zuiderburen spelen dezelfde problemen. In België vrezen sommige winkels zelfs de deuren te moeten sluiten. Extra factor daarbij is dat in deze periode het aantal thuisquarantaines ook weer flink oploopt. De retailers vrezen juist in deze drukke periode van het jaar geen klanten te kunnen ontvangen. De overheid in Nederland heeft ervoor gezorgd dat dát probleem in ons land in ieder geval niet speelt.