Detailhandel, sla Black Friday dit jaar over. Daartoe roept vakbond FNV op. Zo'n koopjesfestijn in coronatijd is volgens de bond onverantwoord. Hoe kijken Nederlandse retailers daartegenaan? Een rondje langs de velden.

Black Friday. In de Verenigde Staten wordt het sinds jaar en dag beschouwd als het begin van het seizoen voor de kerstaankopen. De vrijdag na Thanksgiving (de vierde donderdag van november) is de hele familie vrij; een ideale dag om te gaan shoppen. Ze geven dan zo veel uit dat winkeliers 'in het zwart' komen.

Maar de eerste keer dat de term Black Friday werd gebruikt, was in 1869. Twee speculanten slaagden erin de goudprijs zo ver omhoog te jagen dat de beurs ontwricht raakte. In de jaren vijftig sprak de politie in Philadelphia van 'Black Friday' om de chaos aan te duiden die de stad overspoelde op de dag na Thanksgiving. Agenten hadden hun handen vol aan het regelen van het verkeer en het oppakken van winkeldieven.

Zo'n gekkenhuis brengt Black Friday in Nederland niet met zich mee, maar het koopjesfestijn is hier de laatste jaren wel steeds populairder geworden. Ook al zijn de kortingen nauwelijks hoger dan in de rest van het jaar, concludeerde de Consumentenbond vorig jaar na onderzoek. De meeste producten gingen met twintig procent korting over de toonbank. De beste aanbiedingen waren te vinden in de audioapparatuur, zoals draadloze speakers, koptelefoons en soundbars. Daar liepen de kortingen op tot wel veertig procent.

MediaMarkt: 'knotsgekke koopjacht' in ander jasje
MediaMarkt is een van de partijen die er gretig op in springen. Ook dit jaar wordt de consument op de website lekker gemaakt: "De knotsgekke koopjacht komt eraan: Black Friday bij MediaMarkt! Of het nu een koelkast, tv, wasmachine of smartphone is: dit is jouw kans om met grote korting fantastische Black Friday-deals in te slaan."

Toch ziet Black Friday er dit jaar wel degelijk anders uit dan voorheen, zegt woordvoerster Dorien Tjin-Kinds. "Ook wij passen onze reguliere aanpak aan aan onze prioriteit: de gezondheid van klanten en medewerkers. Daarbij kijken we naar allerlei maatregelen en oplossingen, zoals bijvoorbeeld het extra onder de aandacht brengen van onze ophaalservice, waarbij klanten online kunnen bestellen en snel en contactloos kunnen ophalen in de winkel."

Daarnaast breidt de elektronicaketen Black Friday uit naar meerdere dagen. "Zodat we het verkeer naar onze winkels en webshop kunnen uitspreiden om pieken te voorkomen."

VanHaren: maximaal spreiden
Bij schoenenketen vanHaren kan het plan om Black Friday geheel te schrappen op weinig enthousiasme rekenen. Het maximaal spreiden van de drukte is een veel betere oplossing, zegt ceo Krein Bons. "Daar hebben we als grootwinkelbedrijven ook afspraken over gemaakt. Sommigen zijn nu al begonnen, of hebben van heel november Black Friday-maand gemaakt." Een streep door het koopjesevenement zetten, stimuleert alleen maar dat retailers omwegen zoeken, denkt Bons. "Noem het Black Friday, noem het sale. Iedereen moet toch van zijn voorraad af, linksom of rechtsom. En dat kan alleen door aantrekkelijke prijzen te bieden."

Het draait wat Bons betreft niet alleen om het uitsmeren van Black Friday over een langere periode. Daarbinnen worden consumenten ook gestimuleerd hun koopmomenten te spreiden. "Wij gaan winkelen extra aantrekkelijk maken op momenten dat het normaal heel rustig is. Denk aan een cadeautje bij je aankoop op maandagochtend. Zo dwingen we de mensen tot spreiding." Dat de urgentie bij zowel retailer als consument is doorgedrongen, daar twijfelt hij niet aan. Iedereen is er alles aan gelegen dat de winkels veilig open kunnen blijven, stelt hij. "Alles is dicht en thuis mag je maximaal twee mensen ontvangen. De enige plek waar het nog enigszins gezellig is, is de winkelstraat."

INretail: Black Friday 'coronaveilig'
Veel ondernemers kiezen ervoor om Black Friday over een langere periode uit te spreiden, zegt brancheorganisatie voor non-foodwinkels INretail. Volgens eigen onderzoek blijkt dat acties rond Black Friday dit jaar een week eerder starten en tot wel een week langer doorlopen. Winkeliers willen per se bezoekerspieken voorkomen, zeggen ze.

Black Friday geheel overslaan, zoals bestuurders van FNV Handel willen, is volgens INretail overdreven. De brancheorganisatie heeft vertrouwen in een veilig verloop. "Het is ook in ons land allereerst een online marketingfenomeen. Consumenten kunnen dus kiezen hoe ze willen kopen. Daar spelen ondernemers actief op in, want velen hebben behalve winkels ook een webshop. Winkelbedrijven melden aan INretail dat kortingsacties een middel zijn om consumenten te verleiden op rustiger dagen en tijdstippen hun aankopen te doen en zo te helpen een bezoekerspiek te voorkomen", aldus de brancheorganisatie.

Mode-, schoenen- en sportwinkels, maar ook woonwinkels op boulevards en tuincentra, doen volgens INretail alles aan een 'coronaveilig' verloop. Acht op de tien ondernemers die wel (kortings)acties organiseren, treffen extra maatregelen boven op de richtlijn 'Verantwoord winkelen'. Nog strenger deurbeleid en een mondkapjesplicht worden, naast goed zichtbare hygiënemaatregelen, veel genoemd in het onderzoek.

Volgens het onderzoek doet minder dan de helft van de ondernemers in non-food in de hoofdwinkelcentra mee aan Black Friday. Van de ondernemers die vorig jaar op Black Friday inspeelden, doet 35 procent dit jaar zelfs niets.

Decathlon: wij doen sowieso niet mee
Een retailer die Black Friday sowieso aan zich voorbij laat gaan, is Decathlon. "Wij hanteren altijd de laagst mogelijke prijs. Daar staan tijdelijke exorbitante kortingen lijnrecht tegenover", zegt marketingdirecteur Daan Zijderveld. "Het wil niet zeggen dat we nu helemaal geen kortingen hebben. Wij moeten er natuurlijk ook voor zorgen dat een oude collectie plaatsmaakt voor een nieuwe."

Maar de prijzen een dagje verlagen en die de volgende dag weer verhogen, dat vindt Decathlon niks. "Of sterker nog: prijzen op voorhand verhogen en die tijdens Black Friday verlagen naar de normale prijs. Nee, daar doen wij niet aan mee." In plaats daarvan doet Decathlon mee aan Green Friday, een initiatief van Dille & Kamille. Er wordt geld gedoneerd aan Trees for All, dat duizend vierkante meter aan nieuw bos plant in Nederland en Costa Rica. Zijderveld: "Op die manier proberen we iets goed te doen voor de planeet in plaats van alleen maar op kortingen te rammen."