‘Winkels voor het eerst prominent aanwezig’, jubelt brancheorganisatie INretail na de presentatie van het nieuwe regeerakkoord. Wat zijn de plannen van het nieuwe kabinet met de sector? We lichten er vier punten uit.

Na maandenlange onderhandelingen kan de ‘nieuwe’ coalitie woensdag zijn politieke plannen voor de komende jaren aan de buitenwereld presenteren. Geprobeerd is het document beknopt te houden en inderdaad valt het een kleine dertig pagina’s dunner uit dan zijn voorganger van vier jaar terug. Desondanks krijgt, in tegenstelling tot de vorige keer, retail expliciet aandacht in de nieuwe plannen. Waar termen als ‘retail’ en ‘winkels’ in het vorige regeerakkoord niet vielen, komen ze nu een paar keer terug.

Bruisende winkelstraat

‘Een bruisende winkelstraat is cruciaal voor de leefbaarheid in dorpen en steden. Het kabinet gaat samen met lokale overheden aan de slag om leegstand tegen te gaan en de samenwerking tussen retail, horeca en cultuur te stimuleren. Toerisme krijgt een volwaardige plek in het economisch beleid, waarbij ingezet wordt op spreiding’.

Met de leegstand gaat het zo slecht nog niet, blijkt uit de laatste cijfers van Locatus. Minder dan 7 procent van de winkelpanden staat leeg, begin dit jaar was dat 7,5 procent. En dat terwijl eind vorig jaar nog gewaarschuwd werd voor kaalslag in de winkelstraten als gevolg van corona. Ook directeur onderzoek Gertjan Slob van Locatus noemde de gedaalde leegstand tegenover RetailTrends ‘wel verrassend’. 

Grote verschillen zijn er echter wel. Vooral de binnensteden zullen de komende jaren de aandacht van het kabinet nodig hebben. Rotterdam maakte onlangs al bekend miljoenen uit te trekken om de winkelleegstand te bestrijden. Daarbij zei het gemeentebestuur te hopen dat het Rijk ook met geld over de brug komt. Dat lijkt met het coalitieakkoord geborgd. Wijkwinkelcentra redden zich prima en doen het qua leegstand juist beter dan vóór corona.

Wijntje bij de kapper

‘We staan mengformules toe door het reguleren van ‘blurring’ in winkelgebieden op een verantwoorde manier waarbij we streng toezien op alcoholmisbruik.’

Deze passage uit het akkoord kan ongetwijfeld niet overal op evenveel enthousiasme rekenen. De SlijtersUnie verzet zich al jaren hevig tegen deze vorm van branchevervaging, die de slijterijen zou treffen. Ook de horeca is er niet blij mee. INretail omarmt de stap juist wel omdat dergelijke mengvormen de aantrekkelijkheid van het winkellandschap vergroten. Het Vakcentrum, de belangenbehartiger voor zelfstandige retailers, plaatst de kanttekening dat blurring niet mag leiden tot 'verrommeling van het winkellandschap' door toename van het aantal winkelmeters.  

De laatste jaren is het stil rondom blurring, maar in 2016 en 2017 was het thema maandenlang onderwerp van een slepende discussie. Volgens de Drank- en Horecawet mag nu in winkels zonder alcoholvergunning geen alcohol geschonken worden. Menig kledingzaak of kapper biedt zijn klanten echter graag een drankje aan en in 2016 start de Vereniging van Nederlandse Gemeenten zelfs een landelijk experiment hiermee. 

De SlijtersUnie voert felle strijd tegen gemeenten die deelnemen aan de proef en sleept ze stuk voor stuk voor de rechter. Ook politiek is er veel onenigheid over, onder meer vanwege de gezondheidseffecten. Het ‘wijntje bij de kapper’ zoals het blurringfenomeen in de volksmond gaat heten is enige tijd vrijwel dagelijks in het nieuws.

Nu krijgt de stilgevallen discussie jaren later dus toch een ontknoping met het voornemen om blurring via een wetswijziging mogelijk te maken. Vooral goed nieuws voor retailers in het hogere segment die hun klanten als gasten behandelen. En waar een pak van duizend euro er toch ineens een stuk aantrekkelijker gaat uitzien met een wijntje op. Of twee.

Gezonde voeding

‘We verhogen de belasting op suikerhoudende dranken en we verhogen de accijnzen op tabak. We maken bindende afspraken met de industrie over gezondere voedingsmiddelen. We bezien hoe we op termijn een suikerbelasting kunnen invoeren en de btw op groente en fruit naar 0% kunnen verlagen.’

Tegenover de soepelere omgang met het schenken van alcohol staan ook plannen om gezonde voeding te stimuleren. Afgelopen zomer nog overhandigde supermarktketen Dirk een petitie aan de Tweede Kamer om de btw op groente en fruit te verlagen, ondertekend door ruim 53 duizend mensen.

"De laatste jaren zijn gezonde, verse producten veel harder in prijs gestegen dan ongezonde producten", verklaarde Dirk-directeur Marcel Huizing de actie. Daardoor is kiezen voor gezonde voeding voor veel mensen helemaal geen optie, meent hij. Huizing wordt op zijn wenken bediend met het voornemen van het kabinet om de btw op groente en fruit helemaal af te schaffen.

Of de suikertaks met evenveel enthousiasme wordt ontvangen is de vraag. Marktleider Albert Heijn sprak zich in het verleden meermaals hiertegen uit. Liever ziet ceo Marit van Egmond prikkels om gezond eten te stimuleren dan om ongezond eten minder aantrekkelijk te maken, zei ze onlangs nog in het AD. 

Aandacht voor de boer

‘Samen met ketenpartijen en de Autoriteit Consument en Markt maakt de overheid bindende afspraken om de positie van de boer in de keten te versterken. We verwachten een niet-vrijblijvende bijdrage van banken, toeleveranciers, de verwerkende industrie en de retail. Waar nodig worden afspraken juridisch geborgd. Van supermarkten verwachten we transparantie over de wijze waarop hun gehele assortiment aantoonbaar duurzaam en diervriendelijk wordt, inclusief duurzaam inkoopgedrag en een eerlijke prijs voor boeren.’

Het moge duidelijk zijn: er wordt niet alleen maar geïnvesteerd in retail, er wordt ook wat van de sector zelf gevraagd. Grote spelers als Albert Heijn en Jumbo waren de afgelopen jaren regelmatig het mikpunt van boze boeren, die vinden dat zij geen eerlijke prijzen voor hun producten ontvangen. Dit jaar was het vooral Jumbo dat het moest ontgelden. Boze boeren blokkeerden meermaals dc's en zochten topman Frits van Eerd zelfs thuis op. Als het aan het nieuwe kabinet ligt komen supermarkten er niet meer onderuit hier werk van te maken.

‘De branche zet zich hier al jaren voor in en zal dat ook blijven doen’, zeggen de supermarkten zelf over deze passage uit het regeerakkoord. Brancheorganisatie CBL zegt graag met de nieuwe ministersploeg in gesprek te gaan om de reeds ingezette acties toe te lichten en te verkennen hoe het Haagse beleid en de praktijk van de winkelvloer elkaar kunnen versterken.

Begin dit jaar voerden landbouworganisaties, de supermarktbranche en partijen uit de levensmiddelenindustrie al overleg om tot eerlijkere prijzen te komen. Tot een bevredigende oplossing heeft dat nog niet geleid. Belangenorganisatie Farmers Defense Force zette in op het keurmerk FarmerFriendly, waarvoor supermarkten de rechten zouden kunnen inkopen tegen drie procent van de omzet. Het CBL ging hier echter niet in mee.