Op aandringen van de Tweede Kamer denkt de Nederlandse regering serieus na over een tijdelijk verbod op de uitverkoop. Doel is om de marges van met name kleinere winkeliers te beschermen tijdens deze uiterst zware crisis. Goed idee of niet?

Een verbod op de uitverkoop. Wie had ooit kunnen denken dat zo’n idee in een vrije markt als de Nederlandse nog eens een serieus onderwerp van gesprek zou worden? Maar in tijden van corona blijkt alles bespreekbaar. En zo heel gek is het ook weer niet. Tot 1984 kende Nederland al een uitverkoopverbod gedurende het grootste deel van het jaar. Alleen in januari en juli mochten spullen in de uitverkoop. In België is dat nog steeds zo. Het idee is dat korting op die manier alleen een middel is om aan het einde van het seizoen overgebleven producten kwijt te raken. Toen de wet werd afgeschaft, konden winkels elke dag aan prijzen sleutelen. En dat deden ze gretig: ‘sale’ is het tegenwoordig het hele jaar rond in de winkelstraat én online.

Daar komt binnenkort mogelijk een einde aan. Een meerderheid in de Tweede Kamer wil de uitverkoop tijdelijk, om precies te zijn tot 1 juli, verbieden. Het kabinet kijkt naar de mogelijkheden voor een verbod en hoopt er zo snel mogelijk uitsluitsel over te kunnen geven, schrijft de NOS. Het verbod moet gelden voor alle non-foodretailers, zowel on- als offline. Het moet kleine ondernemers beschermen tegen grotere partijen die nog open zijn én het zich kunnen veroorloven consumenten te lokken met stuntprijzen. “Alles wat er gedaan kan worden om winkels in de winkelstraat overeind kan houden, is goed”, zegt CDA-Kamerlid Amhaouch. “Je wilt niet dat Amazon de lokale boekwinkel nu wegconcurreert”, omschrijft D66-Kamerlid Verhoeven. Zelfs de VVD voelt wel voor een verbod.

Andere koopmodus
In de markt zelf is verdeeldheid over het plan. Veel kleinere winkeliers zijn enthousiast, getuige een petitie die al duizenden keren werd ondertekend. Maar scepsis is er ook, met name over de handhaafbaarheid en het beoogde effect. “Consumenten zitten nu in een hele andere koopmodus”, zegt ceo Krein Bons van schoenenketen vanHaren. “Iedereen heeft zijn kast vol hangen met kleding en vol staan met schoenen. En niemand betaalt nu de volle mep voor iets wat hij niet echt nodig heeft. Ik geloof er niet in dat mensen bij het uitstellen van de uitverkoop ineens spullen die ze niet willen hebben voor de volle prijs gaan kopen.” De aankopen in zijn branche zullen beperkt blijven tot het hoogst noodzakelijke op korte termijn. Teenslippers als het straks dertig graden is, bijvoorbeeld. “Maar daar zit toch al geen marge op.”

Het verbod dat de Tweede Kamer voor ogen heeft moet voor zowel fysieke winkels als online spelers gelden. Bons ziet dat in de praktijk niet voor zich. “Hoe wil je dat doen met buitenlandse partijen als Amazon en Zalando?” Ook voor zijn eigen keten kan hij voorspellen wat er gaat gebeuren. “Wij zijn onderdeel van de Duitse Deichmann Group. Als wij geen korting meer mogen geven gaan consumenten niet naar vanharen.nl, maar naar deichmann.com, waar ze het voor dertig procent minder kopen.” Bovendien zullen retailers gaan zoeken naar de mazen in het net. Dat ziet Bons in België, waar de uitverkoopperiode nog altijd wettelijk is vastgelegd, al jaren gebeuren. “Dan komen er allerlei kortingsacties met net andere bewoordingen. Dan heet het geen solden, maar – ik noem maar wat – schoenengekte. Wie hou je dan voor de gek?”

Liever cash dan marge
Bons krijgt bijval van Joris Aperghis, ceo van We Fashion. Ook hij ziet het plan niet slagen. “Het is onhaalbare kaart. Onze branche zit in zo’n uitzonderlijke situatie, met heel veel voorraad in de keten en een nijpend tekort aan cash. Voor de meeste moderetailers is de nood hoog om die voorraad snel in cash om te zetten, marge is even een tweede prioriteit.” Het argument dat kleinere winkeliers door deze maatregel beschermd worden, betwijfelt hij. “Liquiditeitsproblemen spelen overal, of je nu groot of klein bent.” Het belangrijkste is volgens Aperghis nu om de bestedingen weer aan de praat te krijgen, na wekenlange sluitingen en een periode waarin mensen gedwongen thuis zaten. “Als dan een belangrijk instrument waarmee we consumenten weer aan het kopen ons wordt afgenomen, vrees ik voor nog meer problemen.”

Daarnaast verwacht Aperghis net als Bons dat een eventueel verbod massaal omzeild zal worden, door de rode sale-stickers te vervangen door subtielere voordeelacties. In een normale situatie is hij overigens geen tegenstander van wat meer regulering omtrent salesperiodes. “Onze industrie gaat gebukt onder een enorme prijsdruk. Als je de cyclus voor het afprijzen wat zou beperken, kunnen we met elkaar meer verdienen.” Maar die omslag vereist een cultuurverandering waarvan de sleutel bij de consument ligt, stelt Aperghis. “Dat krijg je niet zomaar omgedraaid en al helemaal niet nu. In een tijd waarin sprake is van een grote vertrouwensdeuk en voorzichtigheid in uitgaven, kunnen we het ons niet permitteren daar heel principieel in te zijn.”

Webwinkels willen geen verbod
Webwinkels namen eerder al een voorschot op het uitstel van de uitverkoop. Belangenorganisatie Thuiswinkel.org riep zijn leden enkele weken geleden op geen sale te houden. Uit eigen onderzoek van de vereniging blijkt dat zeventig procent van de leden zijn aan die oproep wil houden. Een algeheel verbod van bovenaf acht de vereniging dan ook onnodig en onwenselijk. Webwinkeliers moeten zelf de keuze houden om wel of geen uitverkoop te houden, stelt Thuiswinkel.org. Wel benadrukt ceo Wijnand Jongen nogmaals dat een uitverkoop voorlopig onwenselijk is. “Producten nu al en voor 1 juni in de uitverkoop plaatsten heeft het effect dat dit leidt tot extra druk op de distributie- en logistieke keten die we nu juist voor zoveel mogelijk essentiële producten open moeten houden.” 

Positieve geluiden komen dus vooral uit de hoek van de kleinere retailondernemers. Van Caroline Kraft van kledingwinkel De Klaproos in Amsterdam bijvoorbeeld. Ze is voorstander van een tijdelijk verbod, vertelt ze aan RTL Z. "Ik hoop nog wel een beetje marge te maken op de zomercollectie die we nu hebben hangen." Ook eigenaar Jos Pierik van herenmodezaak DSTRCT38 in Zwolle zou graag zien dat de uitverkoop later begint. "Begin juli twintig procent korting en dan in augustus vijftig”, ziet hij voor zich. “Je moet wel van je voorraden af uiteindelijk.” Nu al beginnen zou hem te weinig opleveren. "In mijn winkel hangt de zomercollectie. Met de opbrengst moet ik de wintercollectie kopen. Dat lukt niet als ik nu al hoge kortingen geef." Aviva Schouten van kledingzaak Klik uit Grave denkt dat een verbod alleen kan werken als ook grote webwinkels als Zalando wettelijk worden verplicht mee te doen. Zij is zelf nu al aan het uitverkopen. "Klanten belden me op dat Zalando en Wehkamp dezelfde kleding verkochten, maar dan met korting. Tja, dan moet ik wel mee. Ik kan wel heel nobel wachten tot 1 juni, maar dan ben ik dood.”

Wat betreft dat verbod voor internationale spelers moeten Schouten en haar collega-ondernemers wat retailkenner Rupert Parker Brady betreft niet te veel hoop hebben. “De situatie is natuurlijk heel anders dan in 1984”, zegt hij, verwijzend naar het laatste jaar waarin ons land nog een wettelijke regeling voor uitverkoop kende. “Toen waren er nog bijna geen internationale ketens in Nederland. Nu hebben veel formules buitenlandse moederbedrijven met internationaal beleid, die gaan zich echt niet conformeren aan Nederlandse eisen.” Om nog maar te zwijgen over de webshops. “Zie je Amazon zich daar aan houden? En als Amazon het niet doet, moet Nederlandse spelers als bol.com en Wehkamp het dan wel doen? Dat is van de gekken.” Middenstanders zijn volgens Parker Brady veel meer gebaat bij een goede regeling met vastgoedeigenaren die op lange termijn financiële lucht verschaft. “Een uitverkoopverbod klinkt sympathiek, maar gaat ondernemers echt niet helpen.”