De beursgekte rond bitcoins loopt de laatste weken hoog op. Een zeepbel, vergelijkbaar met de dotcom-bubbel van rond de eeuwwisseling, lijkt volgens sommige experts aanstaande. Maar wat is de potentie van de bitcoin als betaalmiddel in de retail?

Een vestiging van Spar in Arnhem baarde drie jaar geleden opzien door als eerste Nederlandse supermarkt bitcoins als betaalmiddel te accepteren. Het was onderdeel van het initiatief ‘Arnhem Bitcoinstad’. De Gelderse stad is daarmee uitgegroeid tot ’s werelds ‘meest vriendelijke bitcoinstad’. In geen enkele andere plaats kun je in zoveel winkels met bitcoins betalen. Na Spar volgden nog vele andere retailers, waaronder Burger King en Hubo en vooral veel kleinere spelers. Ook verschillende horecagelegenheden in Arnhem accepteren bitcoins. Het project is een initiatief van drie ‘Bitcoin-enthousiastelingen’, die in hun eigen woonplaats hun drankjes met bitcoins wilden afrekenen. Het doel: aantonen dat er een alternatief bestaat voor het huidige financiële systeem door een bitcoineconomie te creëren. ‘Wij verwachten dat Bitcoin, en dan met name de blockchaintechnologie die er achter zit, straks niet meer weg te denken is uit het dagelijkse leven’, stellen de initiatiefnemers op hun eigen website. ‘Het betalen met bitcoins is slechts de eerste toepassing die het biedt, maar er zullen nog veel meer toepassingen komen’. 

Vorig jaar, twee jaar na de start, werd de niet al te spectaculaire balans opgemaakt. Bezoekers van de Arnhemse binnenstad bleken nauwelijks gebruik te maken van bitcoins. Het aantal bitcointransacties schommelde rond de honderd per maand, met een gemiddelde omzet van ongeveer tweeduizend euro per maand, bleek uit een rondgang van De Gelderlander. Spar telde niet meer dan driehonderd transacties na de eerste anderhalf jaar. “Wij proberen het balletje wel te laten rollen, maar dat is niet makkelijk”, zegt initiatiefnemer Patrick van der Meijde daarop tegen de krant. “De bitcoin wordt nog niet zoveel gebruikt als we hadden gehoopt en verwacht.”

Niet de moeite
Het verhaal van Arnhem staat niet op zichzelf. Beleggen in bitcoins is momenteel dan populairder dan ooit – en de waarde van een bitcoin daarmee hoger dan ooit – als betaalmiddel is het vooralsnog niet van de grond gekomen. FonQ en Thuisbezorgd.nl behoorden enkele jaren geleden tot de zeldzame grotere spelers die er online mee aan de slag gingen, terwijl er nog geen fysieke winkelketen is die de munt enthousiast heeft omarmd. FonQ is er enige tijd geleden zelfs in stilte alweer mee gestopt. De etailer bood de betaaloptie aan in samenwerking met Adyen, maar het betaalbedrijf is ermee gestopt. “Wij vinden het zelf niet de moeite om het te gaan regelen', zegt een woordvoerder tegen Het Financieele Dagblad. “Er werd maar een zeer enkele keer een betaling met voltooid met bitcoins.” Thuisbezorgd.nl biedt de optie nog wel aan, maar ziet ook geen stormloop. Minder van 0,5 procent van de orders wordt afgerekend in bitcoins.

Is het verstandig om de bitcoin toe te voegen aan het palet van betaalopties? Nu in ieder geval nog niet, zegt Thuiswinkel.org-directeur Wijnand Jongen tegen de krant. “Rond bitcoins hangt een zweem van criminaliteit, denk aan witwassen”, stelt hij. “Nu zal dat niet gelden voor een pizza, maar misschien wel bij grotere aankopen.” Niet voor niets hebben de drie grootste webshops van ons land, bol.com, Coolblue en Wehkamp, er vooralsnog geen plannen mee. Ruim duizend Nederlandse webwinkels accepteren wel betalingen met bitcoins, zo stelt de Stichting Internet Domeinregistratie. Daarbij gaat het vooral om kleine nichespelers. “Veel van deze webshops zien het als een leuk experiment”, zegt Jongen. “Ze willen zo ervaring opdoen met bitcoins.” Vaak lopen die experimenten al snel weer ten einde.

Webwinkels
De sterk groeiende populariteit van de bitcoin onder beleggers, lijkt geen positief effect op de munt als betaalmiddel te hebben. Sterker nog: het bemoeilijkt de toch al niet populaire betaalmethode eerder. Gameswebshop Steam maakte vorige week bekend de bitcoin in de ban te doen, vanwege de onbetrouwbare waarde en hoge transactiekosten. Toen Steam ermee startte, bedroegen die twintig cent. Inmiddels kost het afronden van een transactie twintig dollar, waardoor games ‘onredelijke prijzen’ zouden krijgen. Ook de waarde van de munt, die in een tijdsbestek van dagen met tientallen procenten kan stijgen of dalen. Klanten die een transactie niet snel genoeg afronden, moeten daardoor soms plotseling geld bijleggen of terugkrijgen. Een opvallend tegengeluid komt deze week van eBay. Dat laat aan Yahoo Finance weten het toevoegen van bitcoinbetalingen 'serieus te overwegen' naarmate de optie meer mainstream wordt. “Dit is een trend waar iedereen het over heeft", zegt senior vice president Scott Cutler. 

Patrick van der Meijde, naast initiatiefnemer van Arnhem Bitcoinstad ook mede-eigenaar van betaalplatform BitKassa, zei het twee jaar geleden al tegen RetailTrends: bitcoin komt langzaam van de grond. Toch heeft de cryptomunt volgens hem grote voordelen voor retailers. Zo is implementatie eenvoudig en goedkoop en wordt een transactie direct op de bankrekening bijgeschreven. Ook kunnen bitcoins gebruikt worden om leveranciers te betalen. “Retailers die producten uit verre landen halen waar het betalingsverkeer niet altijd even stabiel is, zouden prima gebruik kunnen maken van deze universele munteenheid.” Wel geldt daarvoor dat meer bedrijven en instellingen betalingen met bitcoins moeten accepteren om het te laten groeien. En daarbij lijkt sprake van een vicieuze cirkel: veel winkeliers willen geen nieuwe betaalmethode invoeren die niet veel wordt gebruikt, wat niet erg bevorderlijk is voor het gebruik ervan.

Dat we twee jaar later weinig zijn opgeschoten, komt voor Van der Meijde niet als een verrassing. Hij omschreef de opkomst van de bitcoin als een veranderproces, dat 'niet in de komende twee jaar is afgerond'. Wel verwacht hij dat de bitcoin op termijn kan uitgroeien tot een betaalmethode die naast de huidige alternatieven kan bestaan. "Ik vergelijk het weleens met het internet, dat al sinds de jaren tachtig gebruikt wordt. Destijds alleen door wat 'nerds' die elkaar met pijn en moeite een mailtje konden sturen. We hadden nooit kunnen verwachten dat het ons leven zo zou veranderen."

RetailTrends besteedt deze week aandacht aan hoe nieuwe trends in betalen retail veranderen. In het decembernummer van RetailTrends verkennen we binnen het thema Payments onder meer hoe King Cash van zijn troon valt, stellen we Innopay zes vragen over het einde van de pinpas en onderzoeken we wat betaaldata van consumenten kan opleveren. Klik hier om het magazine digitaal te lezen. Nog geen member? Klik hier.