Waarom zou je een innovatie voor jezelf houden? De driepuntsgordel van Volvo heeft veel levens gered doordat de uitvinding niet is gepatenteerd en – dus ook door concurrenten – kon worden toegepast. Aangejaagd door het belang van positieve impact op milieu en maatschappij kiezen retailmerken als McDonald’s, Starbucks en Nike voor opensource samenwerkingen. Slim, want het is voor consumenten een krachtige uiting van hun merkidentiteit.

Dat samenwerking leidt tot betere ideeën, wordt breed onderkend. Innovatie ontstaat vooral wanneer mensen met verschillende achtergronden, ervaringen en vaardigheden zich samen over kwesties buigen. Niet voor niets krijgt dit bij steeds meer organisaties een plekje op de agenda. Maar wat als de ‘hele wereld’ erbij wordt betrokken? Dat is heel kort gesteld de gedachte achter opensource werken. Het is te definiëren als iets wat mensen kunnen wijzigen en delen omdat het ontwerp openbaar toegankelijk is. Het is allerminst een nieuwe benadering van product- of dienstontwikkeling, maar stilaan omarmen steeds meer retailmerken dit in hun zoektocht naar probleemoplossing. Opensource oplossingen smeden partnerschappen tussen organisaties met aanvullende vaardigheden, middelen of kennis. Of juist met een gedeeld probleem. De partijen gaan samen aan de slag om een antwoord te geven op zaken die zij zelfstandig niet het hoofd kunnen bieden. Het principe van opensource gaat ervan uit dat meer ideeën van slimme mensen beter zijn dan minder, omdat collaboratief denken – in tegenstelling tot concurrerend denken – eerder win-winoplossingen biedt voor iedereen.
 

Nike
Onder andere fashionretailers pakken dit thema steeds serieuzer op. Zo lanceerde Nike enige jaren geleden een opensourceproject voor de ontwikkeling van een logging library, waarin bugs en crashes worden vastgelegd. Developers begrijpen hierdoor beter waar deze fouten vandaan komen en er ontstaat een beeld waar klanten tegenaan lopen in de e-commerceomgeving. Nordstrom lanceerde op zijn beurt het vrij toegankelijke Hello, Retail!, waarmee de luxe warenhuisketen het proces van het toevoegen van artikelen tot de voorraad van een retailer eenvoudiger wil maken.

Ook op organisatorisch gebied zijn er mogelijkheden. Zo heeft de Duitse startup About You zijn zelfontwikkelde organisatiemodel voor IT- en productmedewerkers vrij beschikbaar gesteld aan de markt. Dit model, waarbij in korte perioden in cellen wordt gewerkt met kleine teams, is volgens het bedrijf ideaal voor organisaties die hard groeien. Het werd ontwikkeld nadat bleek dat modellen van bijvoorbeeld Zalando en Facebook niet voldeden. Dat het gratis weggegeven wordt, is naar eigen zeggen om anderen te laten leren van de opgedane fouten en ervaringen en om wat terug te geven aan de wereld.
 

Talentenpool
Opensource werken is daarnaast een kans om nieuw talent te spotten, laat Zalando zien. Het platform heeft verschillende opensource tech-projecten op Github staan: een wereldwijde community waar developers software kunnen ontdekken, delen en samen verder ontwikkelen. Bij die projecten kan Zalando zien wie er bijdraagt aan de doorontwikkeling van de software en op welk onderdeel. Voor de inhouse recruiters een ideale talentenpool.

Niet geënt op retail, maar een goed voorbeeld van maatschappelijk relevante samenwerking is het dataplatform van Ford, Uber en Lyft, weet David Mattin. Als global head of trends & insights bij TrendWatching volgt hij de ontwikkelingen rondom opensource op de voet. “De partijen delen op het platform de verzamelde informatie over weggebruik en stellen deze via een portal beschikbaar aan onder andere stadsontwikkelaars. Die krijgen zo de mogelijkheid om verkeersdata te bekijken en hun wegennet daarop aan te passen.” Het gaat volgens Mattin om waardevolle informatie, zoals snelheid – een mogelijke indicator van gevaarlijke plekken – tot gegevens over haal- en brengplekken die opstoppingen kunnen voorkomen. Gewilde input van marktpartijen die de samenleving ten goede kan komen. Mobiliteit is immers een groeiend probleem, zeker in de drukke steden waarin de taxidiensten actief zijn.

‘Dit is een van de belangrijkste trends en kansen voor de komende jaren’

Recyclebare bekers
Opensource is echter niet voorbehouden aan digitale oplossingen. McDonald’s en Starbucks zijn vorig jaar bijvoorbeeld een samenwerking aangegaan met de missie om binnen drie jaar een volledig recyclebare en toekomstbestendige beker te ontwikkelen. De foodretailers zijn overtuigd dat zij met gebundelde krachten sneller tot een oplossing komen voor het uitbannen van wegwerpbekers, en zo de ecologische voetafdruk van de fastfoodbranche kunnen verkleinen. Starbucks werkte al een tijdje zelfstandig aan een oplossing, maar het werd vermoeiend om telkens nieuwe problemen tegen te komen, vertelde Colleen Chapman, vicepresident global social impact. En dus besloot het koffiebedrijf samen met het duurzame innovatie- en investeringsbedrijf Closed Loop Partners de NextGen Cup Challenge te starten. Een programma dat ondernemers van alle formaten uitnodigt om materialen en designs te ontwikkelen die de huidige bekers kunnen vervangen. NextGen ondersteunt goede ideeën financieel en helpt startups oplossingen marktrijp te krijgen. Sinds de start vorig jaar hebben behalve McDonald’s en Starbucks – die gelden als founding partners – Coca-Cola, Yum! (het moederbedrijf van onder andere KFC en Pizza Hut) en het Wereldnatuurfonds zich aan het initiatief verbonden.

Impact maken
Dat de marktpartijen concurrenten van elkaar zijn, is geen bezwaar. De samenwerking richt zich namelijk niet op het onderscheidend vermogen, maar op het samen ontwikkelen van een basisproduct. De eigen touch, die belangrijk is voor de branding en positionering, volgt pas in een later stadium. Daarom beschouwt McDonald’s het bij monde van zijn chief supplychain officer Marion Gross als een ‘pre-commerciële kans’. Het gaat een stap terug in de keten, vanuit de visie hoe de partijen gezamenlijk een probleem kunnen oplossen voor het milieu en de samenleving. Het is vergelijkbaar met een domein als voedselveiligheid, stelde Gross tegenover Fast Company. Ook daar is er geen sprake van concurrentie en is de maatschappij ermee geholpen als grote partijen ermee aan de slag gaan. “We kunnen onze collectieve schaalgrootte inzetten om een verschil te maken.”

Duurzamere schoenzolen
Ook kleinere spelers zien kansen in opensource samenwerkingen. Het hippe maar relatief kleine Amerikaanse schoeiselmerk Allbirds – bekend van hun sneakers met breiwerk – heeft samen met enkele andere partijen een duurzamere tegenhanger ontwikkeld van EVA-schuim. Voor de productie van dit veelgebruikte materiaal in onder andere schoenzolen zijn fossiele brandstoffen nodig. SweetFoam, zoals het duurzamere alternatief heet, wordt gemaakt van suikerriet. AllBirds maakt hiermee zelf slippers maken, maar heeft het materiaal niet gepatenteerd. Zodat andere partijen – en nogmaals, ook concurrenten - er ook mee aan de slag kunnen, om zo de impact van deze uitvinding zo groot mogelijk te maken. Dit is de oorspronkelijke reden waarom Allbirds is opgezet, vertelt trendwatcher Mattin. “De gebreide sneakers waren slechts een openingszet om de aandacht op zich te vestigen en wat geld bijeen te brengen om het ware plan in gang te zetten: een revolutie starten in de schoenenindustrie en wereldwijde impact creëren door SweetFoam te ontwerpen en weg te geven.”
 

Kleding uit de oceaan
Het doet denken aan Adidas dat een open samenwerking is aangegaan met Parley for the Oceans, dat zich inzet om netten en ander plastic uit de oceaan te krijgen. Het materiaal dat de ngo uit de wateren vist, wordt gerecycled tot grondstoffen voor Adidas-producten. Gestart met sneakers die in 2016 op de markt kwamen, zijn inmiddels ook shirts, badpakken en zwembroeken ontwikkeld. Deze duurzame aanpak is er onder andere op gericht om jonge consumenten aan zich te binden. Bij onderzoek naar lokale productie en duurzaamheid door het merk viel op hoe ‘verbazingwekkend belangrijk’ dat is voor nieuwe consumenten, zei vicepresident global brand strategy James Carnes bij de introductie van de sneakers tegen Forbes. En ook het feit dat je iets duurzaams maakt is niet zozeer een onderscheidende factor, maar hóe je het doet. Voor Adidas mede reden om zijn opensource initiatief onderdeel te maken van zijn organisatie. Daarbij is niet een op zichzelf staand team in het leven geroepen, maar fungeren Carnes en een collega als ‘ambassadeurs voor verandering’. Zij signaleren kansen en verbinden die met mensen in de hele onderneming. “Het is belangrijk dat we de waarde van projecten erkennen buiten de standaard boekhoudregels. Het proces moet overtuigend zijn en niet alleen het resultaat”, aldus Carnes.

Zoals verschillende voorbeelden laten zien, is het streven naar positieve impact op milieu en maatschappij een flinke aanjager van de groeiende populariteit van opensource projecten. Daarbij valt op dat merken de afgelopen jaren ook data over de milieu-impact van materialen en producten zijn gaan delen. Zoals Nike met de introductie van zijn Making-app in 2013. Daarin is onder andere te zien hoe goed of slecht veelgebruikte materialen voor schoenen scoren op het gebied van watergebruik, afval, energie en chemicaliën. Geïnteresseerde designers krijgen zo inzicht in de impact van hun ontwerpen op het milieu. Making is vrij te gebruiken vanuit Nikes gedachte dat andere bedrijven door de kennis over de meest duurzame producten sneller geneigd zijn om deze materialen te gebruiken. Inmiddels zijn de data overgenomen en uitgebreid door de Sustainable Apparel Coalition, die de Higgs-index heeft gecreëerd om je duurzame score te berekenen.
 

Opensource oplossingen smeden partnerschappen tussen merken met dezelfde skills of juist een gedeeld probleem

Kering, eigenaar van Gucci en Saint Laurent, heeft eveneens richtlijnen voor duurzaamheid ontwikkeld en gedeeld met de wereld. Onder de naam My EP&L (environmental profit & loss-account) lanceerde het luxeconcern zo’n drie jaar geleden een app die de milieu-impact van bepaalde modeproducten op verschillende plekken in de supplychain in kaart brengt. Het open karakter komt terug in het feit dat anderen er vrij mee aan de slag kunnen. Daarnaast is er een WeChat-versie ontwikkeld, zodat ook de Chinese mode-industrie ervan kan profiteren. Waarom? Omdat Kering ervan uitgaat dat als de gehele branche, van studenten en zelfstandig ontwerpers tot grote concurrenten, ermee werkt het de luxesector als geheel verder zal brengen.

Versterker voor de merkidentiteit
Mattin ziet opensource als één van de belangrijkste trends en kansen voor de komende jaren. De consumentenverwachtingen zijn er, de vraag naar authenticiteit is er, alsook de kennis en middelen voor gedemocratiseerde innovatie. “Het is een krachtige graadmeter naar je klanten van wie je bent en waar je als merk voor staat. En hoe zij betrokken kunnen raken bij jou.”

Teruggaand naar het voorbeeld van McDonald’s en Starbucks benadrukt de analist dat, ondanks dat het om twee van de grootste bedrijven ter wereld gaat, ook zij problemen niet zelfstandig kunnen oplossen. Tegelijkertijd is hun opgetelde impact wat bekertjes betreft slechts vier procent van de geschatte zeshonderd miljard die de wereld jaarlijks gebruikt. Cijfers die volgens hem een sterk pleidooi vormen voor een meer open en creatieve samenwerking.