Ketens als C&A, WE Fashion en Dille & Kamille sloten de afgelopen dagen uit eigen beweging de deuren. Verder zijn veel winkels nog open, maar de coronacrisis raakt hen hard. Toch zijn er ook positieve geluiden. Staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken neemt de schade op in het Utrechtse IJsselstein.

De hoofdwinkelstraat in de historische binnenstad van IJsselstein (34 duizend inwoners) ligt er deze donderdagochtend wat verlaten bij. Een enkeling waagt zich naar buiten voor de noodzakelijke boodschappen of troost zich met een ijsje. Op de hoek van de straat staat Patrick van Domburg, sinds 2015 burgemeester van de stad. Hij wacht op de komst van Mona Keijzer, staatssecretaris van Economische Zaken, die hij juist nu heeft uitgenodigd voor een werkbezoek. “Om te laten zien wat de effecten van corona zijn voor lokale ondernemers”, legt hij uit. Van Domburg is scherp deze ochtend. Keijzer steekt bij aankomst joviaal haar hand uit naar de burgemeester, die hij wijselijk niet aanneemt. Een nieuw ongemakkelijk politiek handschudmoment wordt op het nippertje voorkomen.

Inmiddels lijkt het afkondigden van de maatregel ‘geen handen schudden’ alweer een eeuwigheid geleden en zijn we heel wat stappen verder. Anderhalve meter afstand houden, sociaal contact beperken en thuiswerken als het kan, zo luidt het devies. Scholen en horeca zijn wekenlang dicht. Dat pakket aan voorzorgsmaatregelen geeft toch een wat vreemde bijsmaak aan het werkbezoek van Keijzer. Want naast de burgemeester, Keijzer en diens woordvoerder en de nodige pers zijn onder meer een delegatie van INretail, MKB-voorman Jacco Vonhof, voorzitter Maurice Crusio van kappersbond ANKO algemeen directeur Dirk Beljaarts van Koninklijke Horeca Nederland aanwezig. Al met al toch een groep van zo’n twintig man. En dat gaat niet onopgemerkt aan de bezorgde burger voorbij. “Ik dacht dat dit niet mocht”, vraagt een voorbij lopende dame van middelbare leeftijd zich hardop af. “En dat moet het goede voorbeeld geven”, roept een ander zelfs bij het zien van de burgemeester in zo'n groot gezelschap. 

Keijzer is desgevraagd duidelijk: ze heeft geen moment overwogen van haar fysieke stadsbezoek af te zien. “Het advies is in Nederland om anderhalve meter afstand te houden, niet om geen enkel menselijk contact meer te hebben. We houden ons vast aan de adviezen van het RIVM, die gebaseerd zijn op de wetenschap.” Ze hecht veel waarde aan dit bezoek. “Ik vind het belangrijk om te spreken met deze ondernemers en de sfeer te proeven.”

Lege supermarkten, volle groentezaak
Als eerste bezoekt Keijzer groentezaak Fresh Corner, al dertig jaar gerund door Gert en Edith Berculo. Het duo ontvangt haar met een grote glimlach voor de ingang van de zaak. Van wanhoop is hier geen sprake, zo blijkt. “Het is de laatste dagen druk”, vertelt Gert. “Supermarkten hebben te kampen met lege schappen en de restaurants zijn dicht. Dan zie je toch dat er meer mensen naar ons toe komen voor verse producten, die wij nog genoeg hebben. Vooral in het weekend krijg je veel mensen over de vloer die anders uit eten zouden gaan.” Keijzer vraagt of de toeloop niet zorgt voor té veel drukte, waardoor afstand houden moeilijk wordt. Dat valt volgens de eigenaren wel mee. “Dat is het voordeel als je een wat kleinere zaak hebt, de drukte is veel meer verspreid.” Zolang ze open mogen blijven van de overheid zullen ze dat doen, besluiten ze. “We bekijken per dag hoe het virus zich ontwikkelt en welke maatregelen nodig zijn”, zegt Keijzer. 

Een paar deuren verder bij boekhandel Logica opnieuw positieve geluiden in crisistijd. Eigenaar Frits Mulder heeft over toeloop niets te klagen. “Scholen zijn dicht, bibliotheken zijn dicht en mensen zitten thuis”, somt hij op. Mensen vervelen zich en willen wat te lezen hebben. “Wij verkopen meer in deze tijd.” Al realiseert hij zich natuurlijk dat dat lang niet voor alle ondernemers in de straat geldt. Maar ook voor die mensen zijn er goede ontwikkelingen te melden. “We hebben een overeenkomst met pandeigenaren om de huurbetalingen de komende tijd te faseren”, onthult Mulder. Hij wil de details van de afspraken niet prijsgeven, maar het lijkt te gaan om tijdelijke huurverlagingen voor wat meer financiële ademruimte. “Het zijn goede voorstellen.” Keijzer reageert verheugd op de flexibele opstelling van de vastgoedbazen. “Dit geeft de staatssecretaris moed. Deel dit vooral, want goed voorbeeld doet goed volgen.”

We lopen onverstoorbaar verder, al blijven argwanende blikken en verbitterde opmerkingen ons nu en dan ten deel vallen. We komen bij Marcus, een horecagelegenheid. Die staat niet op het officiële bezoekrondje van de staatssecretaris en zou bovendien gesloten moeten zijn. Dat is niet zo en daarom houden we er toch even halt. De eigenaren hebben tientallen wijnflessen buiten uitgestald en verkopen taartjes on the go. Keijzer en Van Domburg waarderen het creatieve ondernemerschap, al bedankt de staatssecretaris op dit uur van de dag voor een consumptie. “De vijf zit wel in de klok, maar het is toch een beetje vroeg.”

Naarmate de straat vordert wordt de sfeer treuriger. Kapsalon Hizi Hair is tijdelijk gesloten, maar opent voor de staatssecretaris toch even de deuren. De kappersbranche is een verhaal apart. Brancheorganisatie ANKO adviseerde zijn leden eerst de deuren te sluiten, maar trok dat advies later weer in. Gevolg van de onduidelijke situatie is dat de ene kapper nu wel en de andere niet geopend is. Ook in IJsselstein. De een neemt het zekere voor het onzekere, de ander vreest dat bij sluiting kappers thuis mensen gaan knippen met alle risico’s van dien. Keijzer kent de verhalen als geen ander. “Een van mijn beste vriendinnen is kapster dus ik weet goed wat er speelt. Daarom vind ik ook het zo belangrijk hier op bezoek te gaan.”

Twee klanten op een dag
Echt schrijnend wordt het bij kinderkledingzaak My Kids Store. Eigenaresse Leonie Duin zit al een week met de handen in het haar, sinds op 12 maart de eerste reeks maatregelen door de overheid werd afgekondigd. “De vrijdag erna hadden we onze slechtste omzetdag ooit”, blikt ze terug. “Er zijn de hele dag maar twee klanten geweest. Ja, toen heb ik ’s avonds wel even een potje zitten huilen.” De crisis had niet op een slechter moment kunnen komen, vertelt ze. De nieuwe collecties zijn net besteld. Leveranciers tonen zich nu van hun coulante kant door een betalingstermijn van zestig dagen te hanteren. Maar al te lang moet deze situatie niet duren. Uitstel van huur en belastingen gaan de zaak niet redden. “Op een gegeven moment moeten de rekeningen toch betaald worden. Dat zal maken dat winkels gaan omvallen.” Een lockdown zou voor haar het einde betekenen, stelt ze. Ook vreest ze dat omzet weglekt naar onlinewinkels, die wel gewoon doordraaien. Duin pleit voor een voorlopig verbod op sales om in ieder geval de marges voor winkeliers veilig te stellen. “Ik heb al de gekste acties voorbij zien komen. Vijftien procent korting tegen inlevering van een wc-rol, dat soort dingen.”

Er leven dus gemengde gevoelens in de winkelstraat. Dat is ook het gevoel dat Keijzer overhoudt, al concludeert ze toch ‘grotendeels verdrietig’ te zijn over de situatie. Ze hoopt dat in meer plaatsen initiatieven volgen zoals in IJsselstein, waardoor huurders financieel ontzien kunnen worden door pandeigenaren. Hoewel diverse winkelketens al uit eigen beweging geheel op slot gingen, is een verplichte sluiting van zogeheten ‘niet-essentiële winkels’ nog niet aan de orde. Van dag tot dag wordt gekeken wat noodzakelijk is, benadrukt de staatssecretaris. “Sommigen roepen om een lockdown, maar dan zeg ik: be careful what you wish for.”