Zo snel als de blockchain kort geleden het zakelijk nieuws domineerde, zo vlot was de massale aandacht voor de technologie om gegevens vast te leggen ook weer weg. Dit neemt niet weg dat er ondertussen interessante cases zijn ontstaan bij retailmerken. We zetten er vijf op een rijtje.

1. Albert Heijn & Refreso
Samen met leverancier Refresco heeft Albert Heijn met blockchaintechnologie de productieketen van zijn eigen merk houdbare sinaasappelsap inzichtelijk gemaakt. Zo kunnen consumenten de productieketen volgen. Via een qr-code op de verpakking zien ze welke route de fles sinaasappelsap aflegt tot die in het schap staat. Daarbij wordt ook vastgelegd welke keurmerken de telers hebben voor voedselveiligheid en duurzaamheid. Informatie over de sinaasappelen zelf staat eveneens geregistreerd in de blockchain, zoals de plukperiode en zoetheidsgraad. Zo kunnen klanten de details in de keten bekijken en desgewenst een compliment sturen naar de telers met de functionaliteit Like2Farmer. “Waar het ons primair om ging was het transparant maken van de keten”, laat een woordvoerder van Albert Heijn weten. “Blockchain bleek hiervoor het beste middel omdat deze technologie het mogelijk maakt dat elke partner in de internationale keten op een transparante en betrouwbare wijze steeds stukjes informatie toevoegt aan de productstroom.”

Complex
Transparantie lijkt dan ook het kernwoord. Mede ingegeven door het streven naar gezondere producten, vermindering van voedselverspilling en lagere impact op het milieu. De uitdaging was niet zozeer de blockchaintechnologie zelf, maar het inzichtelijk maken welke data beschikbaar zijn, de relevantie voor de klant en in hoeverre de samenwerkingspartners bereid zijn die te delen. “Ook de complexiteit van de keten en het internationale karakter maakten de realisatie van de blockchain een uitdaging”, aldus de woordvoerder. Als technische partner is Supply Chain Information Management (SIM) betrokken. Vanuit de kant van de supermarktketen werkten onder meer collega’s van de afdeling kwaliteit en duurzaamheid, de categorymanager en inkoper van sinaasappelsap, plus marketing, projectmanagement, IT en communicatie mee.

'De bereidheid van partners in de keten om informatie te delen blikt een uitdaging'

En vinden consumenten dit alles interessant? Na de beginpiek ziet AH naar eigen zeggen dat klanten dagelijks informatie opvragen uit de blockchain. Dit aantal zou redelijk stabiel zijn, al wil de supermarktketen dat niet specificeren. Mede door dit resultaat is ook een blockchain voor eieren ontwikkeld en moeten andere producten volgen. “We zijn structureel bezig de ketens van de eigen merkproducten inzichtelijk te maken. Vooral die producten waarvan we weten dat klanten graag meer willen weten over de herkomst en productie.” Werken met een blockchain blijkt daarbij overigens geen must. “Dat kan ook op andere manieren. Zo hebben we laatst een wereldkaart online gezet op ah.nl waarop de ruim 1.200 fabrieken te vinden zijn waar de laatste stap in het productieproces wordt uitgevoerd voor de AH-huismerkproducten. In één oogopslag zie je de verdeling van deze locaties over de wereld.” Op blockchaingebied vond daarnaast vorig jaar een test plaats op logistiek vlak. Daarbij is het proces omtrent het aftekenen van vrachtbrieven gedigitaliseerd. Dat levert onder andere een tijdsbesparing op, scheelt papieren rompslomp en zorgt voor grotere procestransparantie en een hogere tevredenheid onder het betrokken personeel.

2. Levi's
Levi Strauss & Co. heeft met zijn wereldwijde aanwezigheid een eveneens breed georganiseerde supplychain, die zich over meerdere landen uitstrekt. Mede hierdoor is er niet altijd zicht op de arbeidsomstandigheden en -vreugde bij productiefaciliteiten. Met zijn ‘Worker Well-Being’- programma (WWB) wordt geprobeerd de levens van degenen die de producten over de hele wereld maken te verbeteren. Vanuit de overtuiging dat wanneer de werknemers tevreden, gezond en betrokken zijn, de productiviteit in de fabriek zal toenemen. Hiervoor was en is er behoefte aan realtime, op data gebaseerde resultaten om de impact van het programma te kunnen monitoren.

Persoonlijke vragen
Daarvoor werkt de jeansmaker samen met het Sustainability and Health Initiative for NetPositive Enterprise (SHINE) dat gelinkt is aan Harvard. En die organisatie werkt samen met enkele andere partijen aan een blockchainplatform om enquêtegegevens rechtstreeks van werknemers te verzamelen. Een systeem waar Levi’s gebruik van zal maken. Daarbij wordt bovendien alle informatie omtrent het WWBprogramma openbaar gemaakt in de hoop dat collegabedrijven in de modewereld er ook mee aan de slag gaan.

Maar waarom de keuze voor een blockchain? In de enquêtes die werknemers krijgen worden enkele zeer persoonlijke vragen gesteld, niet alleen over iemands gezondheid en gezin, maar ook over iemands directe managers en de algehele werkplek, schrijft Kim Almeida, die vanuit de Levi Strauss Foundation verantwoordelijk is voor WWB. Sommige mensen zijn volgens haar op hun hoede om zich uit te spreken. Ze weten niet of er negatieve gevolgen zijn voor wat ze zeggen. “Om deze reden is het van cruciaal belang dat de onderzoeksresultaten anoniem zijn, wat wordt gegarandeerd in een blockchainplatform. We verwachten dat het waarborgen van de anonimiteit van de resultaten werknemers meer vertrouwen geeft om hun mening te geven en daarmee de onderzoekers (en ons) een beter beeld geeft van de omstandigheden in deze faciliteiten.”

Plus: het systeem is volgens Almeida goed schaalbaar, waardoor SHINE het ook voor andere supplychains dan die van Levi’s kan inzetten om zo een nog bredere analyse van werkomstandigheden te kunnen doen. Praktisch gezien wordt dit jaar gestart met het testen van de blockchainversie van de enquête met een Levi’s-reseller in Mexico met ongeveer vijfduizend werknemers. Op basis van de resultaten daarvan kan het worden getest in andere landen en andere industrieën. Het is namelijk een ambitie van de jeansfabrikant om WWB de standaard voor de sector te maken. De komende twee jaar zal het merk zich daar in ieder geval op richten. Dat zal belangrijke inzichten opleveren in verbanden tussen het welzijn van werknemers en fabrieksproductiviteit in Mexico, aldus Almeida. 

3. Lattesso
Lattesso, de op een na grootste Zwitserse producent van gekoelde koffie, lanceerde enige tijd geleden zijn eerste loyaliteitstoken. De Lattessocoin, zoals de virtuele munt van Lattesso heet, is gebaseerd op het qiibee-systeem: een gespecialiseerd platform voor loyaliteitsprogramma’s op de Ethereumblockchain. Laatstgenoemde is een opensourceplatform voor diverse cryptovaluta. Sinds mei 2018 zit er bij elk kopje Lattesso een code die klanten recht geeft op gratis Lattessocoins, die zijn opgeslagen op de blockchain en toegankelijk zijn via een webapp zonder vervaldata, voorwaarden of beperkingen. Met de tokens kunnen klanten goederen kopen van andere deelnemende merken of ze inwisselen voor andere crypto- of binnenlandse valuta.

'Als zakelike partners moeten we er samen induiken'

“Consumenten maximale keuzevrijheid geven als het gaat om het inwisselen van hun beloningen maakt de samenwerking nog krachtiger,” vindt Erich Kienle, die Latesso zo’n vijf jaar geleden oprichtte. De Lattesso-tokens bestaan alleen op de private qiibeeblockchain. Wat volgens qiibee als voordeel heeft dat het transactiekosten minimaliseert en transactietijden versnelt, waardoor onmiddellijke uitwisseling tussen loyaliteitstokens wordt gewaarborgd en gebruik binnen fysieke winkels mogelijk is.

Waarde
Om de consument duidelijk te maken dat ze te maken hebben met een cryptomunt startte het merk met het ontwerp van een driedimensionale virtuele munt. De munt werd vervolgens bedrukt met een unieke code onder elk koffiedeksel. Elke code stond voor een vaste waarde in wettige betaalmiddelen, oftewel fiatvaluta. Dit betekent dat de gebruiker een ander aantal tokens per code heeft ontvangen, afhankelijk van de waarde van de digitale munt. Na een time-to-market van een week zijn er ruim twee miljoen klanten bereikt. En in totaal zijn er meer dan 26 duizend blockchainwallets gecreëerd. Wel was de transactiesnelheid aanvankelijk laag - zo’n dertig seconden - maar dat verbeterde al gauw. De strategie om de aandacht van een moderne doelgroep te grijpen in het competitieve speelveld van gekoelde koffiedranken is volgens het merk ruimschoots gelukt.

4. Kobelli
Namaakproducten vormen een fors economisch probleem dat jaarlijks miljarden dollars omzetderving oplevert. Tussen 2016 en 2018 werden bijvoorbeeld meer dan 385 duizend valse Nike Air Jordansneakers vanuit overzeese bronnen naar de VS verscheept. Dat resulteerde alleen al voor dit type schoen in zeventig miljoen dollar aan verloren inkomsten voor Nike. Het lastige hieraan is dat nagemaakte producten vaak bedrieglijk veel lijken op het echte werk, maar de kwaliteit een stuk lager is dan van de originele goederen en merken. Als namaakgoederen op de markt komen, kan dit dan ook de merkreputatie beschadigen, het consumentenvertrouwen negatief beïnvloeden of zelfs leiden tot claims en schadevergoedingen jegens fabrikanten. Het is een problematiek die sectoren met nog luxere producten dan schoenen allesbehalve onbekend is.

Verkopers beschermen
Reden voor het Amerikaanse Kobelli, een fabrikant van fijne sieraden en een e-commercemerk, om de samenwerking te zoeken met Bonafi: een blockchainbedrijf dat de authenticiteit van online goederen vastlegt. Bonafi levert hiervoor een fysieke hardwaretag die Crypto-Tag is gedoopt en werkt met near field communication. Deze tag wordt in een product verwerkt en koppelt gegevens aan een onveranderlijk digitaal grootboek. De tool volgt alle items in de supplychain en maakt de gegevens direct beschikbaar voor consumenten. Terwijl elk item door de toeleveringsketen gaat van distributeur, groothandel tot retailers worden aanvullende gegevens op de blockchain vastgelegd viade tag en bijbehorende software. Dit authenticatieproces beschermt volgens de makers niet alleen het merk, maar ook degenen die het merk verkopen.

Consumenten en externe verkopers kunnen daarop producten scannen met hun mobiele apparaten om de authenticiteit te verifiëren en ook gekochte goederen registreren om de laatste authenticatielaag toe te voegen. Qua informatie kan het gaan over inkomende en uitgaande zendingen, serienummers en productbeschrijvingen. Die worden zowel in de cloud als op de Crypto-Tag opgeslagen. Elke volgende deelnemer in de toeleveringsketen kan de informatie via de smartphone controleren en verifiëren of het product echt of vals is. Als de informatie van de geautoriseerde fabrikant ontbreekt en de blockchain bijvoorbeeld begint met informatie over het importerende bedrijf is er dus wat mis. De blockchain kan immers niet met terugwerkende kracht worden veranderd. Om de Bonafi-app te gebruiken moeten klanten BONA-tokens kopen, de in-app valuta van het bedrijf. De tokens worden gebruikt om de authenticiteit van een product te verifiëren, een werkwijze die wellicht een drempel is voor consumenten. Wel biedt dit Bonafi de mogelijkheid om retailers in staat te stellen klanten aan te moedigen en te belonen met extra BONA-tokens wanneer zij bijvoorbeeld een product in de app registreren of een productbeoordeling indienen.

5. Target
Sinds 2018 werkt ook het Amerikaanse Target aan een eigen blockchainoplossing. Wat Target ermee wil bereiken naast de veelgehoorde transparantie: snellere transacties, kostenverlaging en betere operationele resultaten voor de supplychain. Het grootste obstakel bij de toepassing is zorgen dat meerdere bedrijven het eens zijn over welke gegevens worden opgeslagen in de blockchain en hoe het systeem wordt beheerd en bestuurd. Dat stelt Joel Crabb, vicepresident of architecture bij de keten, in een memo over zijn ervaringen tot op heden. Om deze nauwe interactie tussen bedrijfsentiteiten te bereiken, zien veel bedrijven - waaronder Target - het grootste potentieel voor blockchaininitiatieven van bedrijven in opensource.

'De technologie is niet lastig, de keuze voor de juiste data wel, merkte Target'

Opensourceprojecten vereisen dat alle deelnemende partijen vanaf het begin het bestuursmodel collectief definiëren zodat ze hun tijd kunnen besteden aan het werken aan op blockchain gebaseerde oplossingen die zullen leiden tot eerder genoemde grotere snelheid, transparantie en kostenbesparingen. Target startte zijn blockchainavontuur met een proof of concept voor de certificering van papierleveranciers voor zijn huismerkproducten. Deze demonstratie van het idee verliep niet zonder slag of stoot. In technologisch opzicht was het geen probleem, het is de keuze voor de juiste data, meent Crabb.

Volwassenheid 
Terwijl het bedrijf zich daarop stortte kwam het werk van leverancier Cargill voor het creëren van supplychainmiddleware onder hun aandacht. Die middleware is een verborgen vertaallaag die communicatie en gegevensbeheer mogelijk maakt voor gedistribueerde toepassingen om gegevens en transacties op een blockchain op te slaan. Men besloot Cargill en Intel nauwer te betrekken en maakte Target de overstap naar Hyperledger, een opensource samenwerkingsverband. Door rechtstreeks samen te werken met een van hun grootste voedselleveranciers kunnen Target en andere deelnemers van elkaar leren naarmate blockchaintechnologieën volwassen worden.

Dit geeft volgens hem ook een ‘instant use case’ om te bepalen welke gegevens moeten worden gedeeld en hoe je een multi-enterprise blockchaintoepassing beheert. “Het oplossen van gedistribueerde transacties binnen onze eigen ecosystemen was een moeilijke taak. Stel je voor dat je gedistribueerde transacties met meerdere bedrijven tegelijk moet oplossen.” Gedistribueerde grootboeken bieden een nieuwe vorm van transactievermogen en gegevensopslag aan bedrijven, meent hij verder. Een groep bedrijven kan dan werken aan het oplossen van problemen die zich tot buiten hun eigen grenzen uitstrekken. “Volwassenheid in dit domein vergt tijd, maar we komen er alleen als zakelijke partners er samen induiken."