Entreegeld betalen om de drempel van een boekwinkel over te mogen stappen. Fictie? Nee hoor. In Japan en Portugal gebeurt het al. En eigenlijk is het helemaal niet zo vreemd. We zitten namelijk midden in de experience economy. 

Sinds december vorig jaar zit de boekwinkel Bunkitsu in de wijk Roppingi in de Japanse hoofd - stad Tokio. Je telt vijftienhonderd yen neer, ruim twaalf euro, en pas dan krijg je toegang tot de collectie van dertigduizend boeken en magazines. Bunkitsu, vrij vertaald ‘genieten van cultuur’, nam de plaats in van Ayoma Book Center dat een half jaar eerder na bijna veertig jaar de deuren moest sluiten.


Medewerkers van Bunkitsu stellen zelf het assortiment samen.

Bunkitsu denkt door het bijzondere businessmodel wél het hoofd boven water te kunnen houden. Als je de winkel van 460 vierkante meter binnenstapt zou je in eerste instantie denken dat je in een kunstgalerie bent. Elegante deuren, een ruime entree, opengeslagen boeken op tafels en teksten op de muren. “Dat is ook wat we willen dat mensen denken - dat het een kunstgalerie is waar ze boeken kunnen tegenkomen”, vertelt pr-medewerker Hikaru Yoshino aan The Japan Times.

Leesruimtes
Nadat je het entreegeld bij de receptie hebt voldaan, kun je een gratis kopje koffie of thee nemen en eindeloos neuzen in klassieke literatuur en in boeken over onder meer natuur, kunst en design. De nieuwe Nicci French of de meest recente Karin Slaughter tref je er niet aan. Medewerkers kiezen boeken die ze zelf mooi vinden en niet op basis van wat op dat moment populair is, zegt winkelmanager Akira Ito. Elk boek in de winkel is te koop, maar je kunt er ook een uur, vijf uur of een hele dag verblijven zonder iets aan te schaffen. Bijvoorbeeld in een van de speciale leesruimtes, lekker met de schoentjes uit – op kleurrijke kussens.


Bunkitsu oogt als een kunstgalerie. 

Maken al die boeken hongerig, dan ga je voor een lunch of een snack naar het café met negentig stoelen. Bang dat je uit zoveel boeken geen keuze kunt maken? Dan laat je je een handje helpen door Bunkitsu. Als je drie dagen van tevoren laat weten dat je komt en doorgeeft waar je interesse naar uitgaat, kiezen medewerkers een aantal boeken uit waarvan ze denken dat ze in je straatje passen. Je spullen kun je overigens achterlaten in een kluisje, er is gratis wifi en er zijn aansluitingen voor laptops en mobiele telefoons. Je kunt eventueel ook boeken laten bezorgen. Boven de tienduizend yen (82 euro) is verzending gratis.
 

'Als je je interesses doorgeeft legt Bunkitsu boeken klaar die in je straatje kunnen passen'

Speurtocht
Tienduizend yen, zoveel kost een fotoboek bij Bunkitsu minimaal. Voor boeken met illustraties van moderne kunstenaars ben je rond 37 duizend yen kwijt. Boeken zijn gerangschikt naar genre, maar liggen niet op alfabetische volgorde. Nou ja, gerangschikt – dat moet je breed zien. Zo liggen naast een boek over Lenin stripboeken over de Russische revolutie, maar je kunt ook een roman op een filosofisch boek aantreffen met daar weer bovenop een stripboek. Boeken die inhoudelijk niets met elkaar te maken hebben, maar bijvoorbeeld als overeenkomst hebben dat ze een zwarte kaft hebben. Bij tijdschriften hetzelfde verhaal. “Het is net een speurtocht”, zegt Yoshino.
 

Bunkitsu opende eind vorig jaar. 

Schrikt twaalf euro entreegeld potentiële bezoekers niet af? Volgens Yoshino valt dat wel mee. In Tokio kost een kopje koffie vaak drie tot vier euro. Als klanten bij Bunkitsu twee of drie uur blijven om te lezen en onbeperkt koffie en thee drinken, zijn ze net zo duur uit. En bovendien waarderen echte boekenwurmen de combinatie van een relaxte atmosfeer en de sensatie van een bijzondere ontdekking.

Livrario Lello
Livrario Lello in de Portugese havenstad Porto, dat als een van de mooiste boekwinkels ter wereld geldt, doet het anders. Daar betaal je bij de kassa (of online) vijf euro om naar binnen te mogen. Met de voucher krijg je in de winkel vijf euro korting op een boek. Lello begon met het vragen van entree in 2015 toen het in financiële problemen was gekomen. De zaak werd weliswaar door heel veel mensen bezocht, maar die kochten zelden iets. Ze kwamen voor de architectuur. Voor de neogotiek, art nouveau en art deco.
 

Eenmaal binnen kijk je je ogen uit bij Livrario Lello.

Duizenden bezoekers per dag
Ook hier schrikt het entreegeld belangstellenden niet af. Sterker: er staan vaak lange rijen voor het statige pand uit 1906, ontworpen door Francisco Xavier Esteves. En dat zijn niet alleen mensen die nog een kaartje moeten kopen. Nee, nadat je vijf euro hebt betaald moet je gewoon wachten op je beurt. Je staat er zo een half uur. Lello trekt dagelijks duizenden bezoekers. In 2017 waren het er volgens Der Spiegel 1,2 miljoen. Kassa!

Eenmaal binnen kijk je je ogen uit. Dat plafond! Het gedetailleerde pleisterwerk is zo geschilderd dat het van hout lijkt. Er is een enorm dakraam van glas-in-lood, met daarin de spreuk ‘decus in labore’ (eer in werk). Aan pilaren bevinden zich bustes van de groten van de Portugese literatuur met illustere namen als Antero de Quental, Eça de Queiroz, Camilo Castelo Branco, Teófilo Braga, Tomás Ribeiro en Guerra Junqueiro. En inderdaad, boeken. Heel veel boeken.

'De trap in Lello was de inspiratiebron van het trappenhuis in Harry Potters Zweinstein'

Manshoge houten kasten vol met boeken. En niet te vergeten de indrukwekkende rode trap in het midden die naar de eerste verdieping leidt en bijna net zo vaak wordt gefotografeerd als dat hij wordt betreden. Deze trap zou voor schrijfster J.K. Rowling de inspiratiebron zijn geweest voor het trappenhuis in kasteel Zweinstein in haar boeken over Harry Potter. Rowling kwam begin jaren negentig geregeld in Lello toen ze in Porto Engelse les gaf. Het zal dan ook geen toeval zijn dat je in de winkel een uitgebreide Harry Potter-afdeling aantreft.

Restaurateurs zijn in de Portugese winkel aan het werk. 

Toeristen
Waar je je in Bunkitsu eenvoudig kunt verliezen in een boek, valt dat in Lello niet mee. Schouder aan schouder schuifelen toeristen door de zaak. Alles wordt met het mobieltje of de fotocamera vastgelegd. En uiteraard moeten er selfies worden genomen. Nou ja, om met de Portugese schrijver José Saramago te spreken: “We kunnen aan alles ontsnappen, maar niet aan onszelf.”