‘Zeeman kleedt je voor een beetje’ en ‘Je zou wel gek zijn als je meer betaalde’. Met die slogans opende Zeeman in 1967 zijn eerste, oer-Hollandse discountwinkel. Het nuchtere, harde, zuinige en slimme karakter van de winkelketen vond al snel zijn weerklank bij de consument. De textielsuper veroverde in rap tempo Nederland en later ook Europa. Oprichter Jan Zeeman overleed dinsdag op 78 jarige leeftijd, dat laat zijn familie woensdag weten aan persbureau ANP.

Zeeman opende in 1967 samen met zijn broer Wijnand de allereerste vestiging van de naar hen vernoemde winkelketen in Alphen aan den Rijn. Zijn filosofie was simpel: goede kleding en textiel hoeft niet duur te zijn. De prijzen konden laag blijven, doordat Zeeman alles zelf deed. Van het rijden met eigen vrachtwagens tot het zelf ontwerpen van een logo. 

Kort na het eerste filiaal volgde de tweede winkel in Zwanenburg en in 1969 komt er een derde vestiging bij in Woerden. In 1971 wordt in eerste instantie het magazijn van de winkelketen in Zwammerdam neergezet, maar het logistieke centrum verhuist later naar Alphen aan den Rijn, net als het hoofdkantoor. Door diverse overnames van onder meer modemagazijn Vinke (13 vestigingen), Gazan (30 filialen met ook winkels in België) en Brons (160 vestigingen) is Zeeman in 1980 de grootste textieldiscounter van Nederland. Zo blijft de formule groeien. In 1981 wordt er uitgebreid naar Duitsland en in 1986 wordt de mijlpaal van 250 vestigingen bereikt. 

Een stap terug
In 1999, na meer dan dertig jaar aan het roer te hebben gestaan van zijn winkelketen, doet Zeeman zelf een stap terug. Zeeman is dan 56 jaar. Hij vond dat de onderneming te groot was geworden en daarom een ander soort leiding nodig had. De discounter heeft op dat moment 530 winkels en de dagelijkse leiding kwam in handen van Paul Schouwenaar. Jan Zeeman blijft wel betrokken bij het bedrijf als commissaris en behoudt 96 procent van de aandelen. Zijn zonen beheren het overige percentage.

Sinds de start van Zeeman had het bedrijf alle winkelpanden in eigen beheer. Op het moment dat Zeeman zijn functie als ceo neerlegt, verkoopt hij die panden om ze vervolgens te huren. Met het geld dat die verkoop oplevert, richt Zeeman investeringsmaatschappij Navitas en het vastgoedbedrijf Green op. Middels die vastgoedtak investeerde de rasondernemer onder meer in sectoren als kinderopvang en fietsen. Ook is het grootaandeelhouder van Vrijbuiter. Met Navitas had Zeeman ook aandelen in Beter Bed en Binck-Banck.  

Teugels in handen
In 2007 neemt Bart Karis het stokje over van Schouwenaar. En zelfs als Zeeman in 2014 aftreedt als commissaris van de discountketen, vertelt hij tegen het FD dat hij nog eens in de maand luncht met Karis. “Het is als eigenaar niet verstandig de afstand tot het bedrijf te groot te laten worden”, aldus Zeeman. Het is kenmerkend voor de oprichter, die graag de teugels een beetje in eigen handen houdt. Zo heeft de winkelketen ook nooit overwogen om naar de beurs te gaan. Dat gaat ook in de toekomst niet gebeuren. “Wij willen een duidelijke say houden, zodat we onze mening kunnen geven en men daar ook iets mee doet”, zei Zeeman in 2017 tegen Quote. Ook de drie Zeeman-zonen zouden daar niets in zien. “Zij zijn nog uitgesprokener dan ik”. 

Hoe uitgesproken ook, toch gaf Zeeman Karis alle ruimte om te ondernemen. “Knap, om je familiekapitaal in handen te geven van iemand in wie je iets ziet, herkent misschien. Vrijheidszin, denk ik. Hij gaf een matrix-man – werkmaatschappijen aansturen vanuit het systeem van het hoofdkantoor – de vrijheid om zijn onderneming te gaan leiden. Ik heb me door hem geen moment beperkt gevoeld”, vertelde Karis vorig jaar in RetailTrends. 

Hand vasthouden in zwaar weer
Het ondernemerschap van Zeeman loodst de textielketen door meerdere roerige tijden. Tijdens de oprichting van Zeeman kwakkelde de economie, in de jaren tachtig zat het niet altijd mee en het bedrijf heeft de kredietcrisis van 2008 doorstaan. “Je moet vooral niet denken dat je in deze moeilijke tijden niet meer kunt investeren”, zei Zeeman in 2012 tegen De Telegraaf. En toen Karis conform de trend, in de kredietcrisis de betalingstermijn voor leveranciers wilde verruimen, zei Zeeman: “Pas op, in zwaar weer moeten onze leveranciers en wij elkaars hand vasthouden. We moeten nog vele jaren met elkaar door één deur.” De winkelketen had bij zijn leveranciers in het Verre Oosten altijd aan zijn verplichtingen voldaan. “Dat schept vertrouwen en zorgt ervoor dat ze altijd voor ons zullen kiezen – ook als er kapers op de kust zijn. We hebben de betalingstermijn onaangetast gelaten, de hele crisis lang, de pijn ergens anders genomen. De toeleveranciers bleven ons trouw”, aldus Karis. De ondernemersmentaliteit van Zeeman legt hem geen windeieren. Zijn vermogen wordt door Quote geschat op 800 miljoen euro, waarmee hij op plek 25 van het zakenblad staat.

In 2017 volgt Erik-Jan Mares (ex-Ahold) Karis op als ceo en voorzitter van de directie. Onder zijn leiding breidt Zeeman verder uit naar Spanje en Frankrijk. Momenteel heeft de formule zo’n 1300 vestigingen in Europa. 

“Dankbaar en trots kijken wij terug op wie hij was, als echtgenoot, vader en opa maar ook dankbaar voor hetgeen hij heeft bereikt en wat een prachtig, ondernemend en succesvol leven hij heeft gehad”, schrijft zijn familie. Jan Zeeman overleed op 2 juni in zijn woning in Lage Mierde, bij Tilburg, na een kort ziekbed. De familie neemt in besloten kring afscheid.