In zijn meer dan twintig jaar bij bol.com waakte Huub Vermeulen (59) er vooral voor om mensen te snel te beoordelen. Dat kreeg hij mee van zijn enige echte held, zijn vader.

Niet breed

“Het was bij ons thuis vroeger best een struggle om de eindjes aan elkaar te knopen. Geen echte armoe hoor, maar wel: elke cent die binnenkwam een paar keer omdraaien. Als we terugkwamen van vakantie en de tv was kapot, of de wasmachine, dan was er paniek.”

Trauma 

“De ouders van mijn moeder overleden toen zij zeventien was. Vanuit Brabant zijn mijn vader en zij – ze kenden elkaar toen al – naar Limburg verhuisd omdat daar familieleden van haar waren, die hebben mijn ouders opgevangen. Je zou best kunnen zeggen dat ze haar leven lang door dat verlies getraumatiseerd is geweest. Ze leed aan depressiviteit.”

Doemsluier

“Mijn vader rolde als niet-gestudeerde jongeman in de mijnbouw en later kon hij in Breda aan de slag bij Akzo, kunstzijde maken. Productie draaien, ploegendiensten. Er was veel vrolijkheid in het gezin, natuurlijk vierden we voluit carnaval – maar daaronder zat toch vaak iets van die doemsluier. Op zijn begrafenis sprak mijn broer over het feestbeest dat mijn vader was, ik wijdde mijn speech aan zijn stille, bedachtzame kant.”

Leiderschap

“Mijn vader was de meest rechtschapen persoon op aarde. Toen ik groter werd en op stap wilde ’s nachts, sprak hij een keer woorden die een ongelooflijke indruk op me hebben gemaakt. Niet ‘je moet zo en zo laat thuis zijn’ of ‘ik wil niet dat je dit en dat doet,’ zoals mijn stapvriendjes dat meekregen. Dan stal iemand een dartbord uit een café en zei dan tegen zijn ouders: ‘Jullie hebben me dat toch niet expliciet verboden?’ 

Mijn vader zei tegen me: ‘Ik ga nu de nachtdienst in, ik kan je niet in de gaten houden. Maar ik ga ervan uit dat je je moeder niet zult teleurstellen en dus op tijd thuiskomt.’ Hij legde de verantwoordelijkheid bij zijn zoon. En dat, heb ik later weleens tegen het personeel van bol.com gezegd naar aanleiding van dat moment, is leiderschap.”

Mensen mixen 

“Bedrijven zijn uiteindelijk groepen mensen die iets in elkaar zetten, iets voor elkaar boksen. Wat ik als leidinggevende heb geleerd is de kwaliteiten van mensen herkennen en vandaaruit de juiste mensen bij elkaar krijgen. De mix van competenties en persoonlijkheden maakt echt het verschil, je kunt dat sturen – dat heb ik altijd het meest boeiende van mijn vak gevonden.

Daarbij, en ook dat is een les van mijn vader, kijk ik nooit naar iemands afkomst, of iemands opleiding. Mijn vader nam iedereen serieus. Ook ik probeer mensen te bezien vanuit hun persoonlijke eigenschappen. Hun wensen, ambities, ideeën en capaciteiten. Wat heeft iemand in zich?

het begin zag ik in de distributieruimte van bol.com orderpickers rondlopen die talent hadden voor inhoudelijkere banen – die stimuleerden we dan om verder te komen. Niet altijd gelukt hoor, maar de inzet was er volop.”

‘In haar laatste jaren was mijn moeder gewoon een heel mooi mens’

Nuttig zijn 

“Als iemand vroeg hoeveel uur per week ik werkte bij bol.com, antwoordde ik gekscherend weleens: 3 uur níet. Het werk – ik was bijna 17 jaar coo en 4 jaar ceo – voelde voor mij als een betaalde hobby.

Prachtig natuurlijk, maar het is ook een valkuil: ik wilde dat al mijn werkuren nut hadden voor het bedrijf. Toen Ahold Delhaize bol.com had overgenomen belandde ik eens op zo’n verplichte ontwikkelingscursus. Daar constateerde een psycholoog: ‘Jij doet alles uit plichtsbesef: voor je kinderen, je echtgenote, je werk. Doe nou ook eens iets uit plichtsbesef voor jezelf. Anders brand je jezelf een keer op.’

Dat heb ik goed onthouden: ik ben meer tijd gaan nemen voor het gezin, een avondje niets. En ik ben gaan tennissen. Twee keer per week, met m’n maatjes. Daar kon ik geen hout van maar ik heb het tien jaar volgehouden, puur voor de ontspanning. Eerlijk is eerlijk: nietsdoen, dat kan ik niet. De calvinist in mij denkt nog altijd in nut. Voor mij ook nu geen treintje op zolder.”

Work-life

“In het jaar dat ik 58 zou worden, 2021, zou ik een besluit gaan nemen over mijn leven na bol.com. Dat heb ik jarenlang gezegd, tegen collega’s en ook thuis. Waarom dat jaar? Ik denk dat het onbewust te maken heeft met de allereerste hypotheek die ik ooit op mijn huis afsloot: die looptijd duurde tot mijn 58ste. Toen heb ik de overtuiging gekregen: dan is het klaar met betalen en werken, vanaf dan begint er iets nieuws. Gek natuurlijk want die eerste hypotheek heb ik ooit wel vervroegd afbetaald. En toch is dat idee altijd blijven hangen.”

Leven na bol.com

“Mijn vrouw en ik vieren al jarenlang oud en nieuw met een stel goede vrienden. Klokslag twaalf uur aan het begin van 2021 zei een van hen: ‘Zo, en dit jaar ga je het beslissen.’ Toen moest ik er nog om lachen.

Wat je vervolgens krijgt, is een soort wikken en wegen, een soort aarzeling. Het is mijn oudste dochter geweest die op een gegeven moment zei: ‘Papa, stop nou gewoon, dat heb je altijd gezegd.’ Dat heeft serieus de doorslag gegeven – ik weet eigenlijk niet eens of ik haar dat verteld heb.”

Vertrouwen

“Pas een paar jaar geleden kwam ik erachter dat het in organisaties precies zo werkt als wat ik van mijn vader had geleerd over mensen: als je iemand oprecht vertrouwen geeft en de verantwoordelijkheid om een klus aan te pakken krijg je dat vertrouwen terug. Dan gaan mensen niet meer voor de baas werken of – nog erger – voor allerlei papieren KPI’s, maar vanuit hun eigen, intrinsieke motivatie om het beter te doen.”

Empathie

“Toen mijn vader ziek werd heb ik het er weleens over gehad met hem. Niet sentimenteel ofzo, we zijn allebei nuchtere mannen. Maar toch: hoe kan het dat moeder eigenlijk twee mensen was? Ze was nogal eens depressief en in zichzelf gekeerd, maar toen ze leukemie kreeg – dat heeft ze tien jaar lang gehad voordat ze eraan overleed – ontwikkelde ze een enorme empathie. In die laatste jaren was ze gewoon een heel mooi mens. Nog toen ze op haar sterfbed lag en we met het gezin afscheid namen, zei ze, in haar laatste uren, tegen mijn oudste van toen twaalf jaar: ‘Wat heb jij een mooie jurk aan.’ De ander centraal stellen, niet je eigen lijden. Een wezenlijk inzicht.”

School

“Nooit zal ik het gesprek aan het eind van de middelbare school vergeten met de decaan. Ik had mijn matige inspanningen met goede cijfers beloond zien worden, maar hij begon te vragen naar mijn vader: ‘Wat voor werk had die? Productiemedewerker? Nou, dat wordt de mts.’ Daar ging ik dus naartoe. Godzijdank zagen de mensen daar meteen dat ik veel meer in mijn mars had. Na vijf minuten in het aannamegesprek zeiden ze: ‘Wat doe je hier? We nemen je niet eens aan!’

Haha, dat leidde nog tot een crisis thuis want mijn ouders hadden helemaal geen geld voor een studiebeurs voor de hts in Breda waar ik technische computerkunde kon gaan studeren. Er moest die eerste maanden flink worden bijgelegd maar dat deden ze zonder morren: het was de kans die mijn decaan me wilde onthouden. Die schatte mijn kansen op een hogere opleiding laag in omdat mijn vader laagopgeleid werk uitvoerde – en dat gebeurt nogal eens meer helaas. Les, nogmaals: bezie de mens, niet zijn afkomst.”

‘Je waagde het niet om een Coolblue-pakketje bij bol.com te brengen, daar schreef iemand dan vrij snel ‘verrader’ op’

Vakantiebanen

“Oh, tientallen. Auto’s wassen van familie, voor anderhalve gulden. Huizen reinigen in Breda-Noord, in een buurt waar af en toe een bankstel vanuit een etagewoning achter je langs het plantsoen in viel. Bij snoepfabriek Faam de mislukte snoepjes van de lopende band halen, die trilde zo dat je in de koffiepauze je kopje nog een kwartier voor je ogen zag dansen. Technische dienst draaien in een productiebedrijf, praten met de collega’s: ‘Wat wil je eigenlijk later nog?’ Sommige mensen zeiden dan: ‘Ik vind de zekerheid van een repeterende bezigheid helemaal fijn en verder heb ik het goed.’

Dat heb ik altijd gerespecteerd: niet iedereen wil hogerop, en niet iedereen heeft dat ook in z’n mars. Ik erger me kapot aan een gebrek aan respect voor fysieke arbeid. Kijk – als kind was ik links, want mijn ouders waren arbeiders. Maar gaandeweg ben ik genuanceerder gaan denken over die door linkse politici nogal eens beleden verheffingsdwang.”

Held

“Helden bestaan niet. Ook niet in het bedrijfsleven, juist daar niet, lees de managementboekenbibliotheek er maar op na. Elk mens, zelfs een supermens, heeft zwakten, nare trekjes, onvolkomenheden. Gelukkig maar. Toen ik als jongetje met mijn vader naar de dokter ging zag ik dat hij een beetje onder de indruk was van die man. Dat merk je aan een oogopslag, aan de manier waarop iemand een hand schudt. Gek, dacht ik, mijn allergrootste held voelt nu toch nederigheid onder het gezag van een ander. Zelfs hij.”

Betrokkenheid

“Bij Philips Components trainde ik teams die met persen aan de slag moesten om keramische onderdelen te maken voor autoraammotortjes. Wat ik daar leerde was hoe de cultuur van een gemeenschap volstrekt verschillende productieprocessen kan opleveren, terwijl de uitkomst – dat keramische onderdeel – hetzelfde is. In Frankrijk zag ik een familiaire sfeer maar totaal geen verbondenheid met het bedrijf: werk was een soort noodzakelijk oponthoud van het leven. Het was er ook een rommeltje, vaak. In Duitsland was veel meer trots op het product en de werkgever, ze poetsten er elke avond de machines blinkend schoon, maar was weer geen sprake van een groepsgeest.”

Bedrijfscultuur bouwen

“Ik ontdekte er een typisch probleem voor multinationals: hoe respecteer je die eigenheid, zonder dat de binding met het merk verloren gaat? Het antwoord: zorg voor een herkenbare bedrijfscultuur. Wij tegen de rest. Dat kan alleen als het bedrijf ook duidelijke en aansprekende doelen heeft gesteld. Liever niet iets als ‘purpose’, dat blijft altijd nogal vaag. En ook geen KPI’s, die komen later wel. Het gaat om doelen die uitleggen waarom het bedrijf op aarde is. En om het stimuleren van verantwoordelijkheid om die doelen te halen. Dat leidt tot betrokkenheid. Wie bij bol.com met een Bruna-tasje binnen liep, zag dat tasje een kwartier later in de prullenbak liggen. En je waagde het niet om een Coolblue-pakketje binnen de poorten te brengen – daar schreef dan iemand wel vrij snel ‘verrader’ op.”

Bol.com

“Ik had al een carrière achter de rug, bij Philips en bij cd-producent DocData, toen Daniel Ropers me in 2001 vroeg om bij bol.com te komen. Dat had hij voor het Duitse Bertelsmann opgericht – bol.com staat voor Bertelsmann Online – en hij was inmiddels onze klant geworden, want DocData had zich ontwikkeld tot een distributiepartner. We hadden een geschil gehad over een of andere zending. Hij had kennelijk respect voor de argumenten die ik aanvoerde in die heftige discussie over wie er voor de kosten moest opdraaien, want hij vroeg me de dagelijkse leiding te nemen. Nou ja, zijn precieze tekst was: ‘We hebben wat senior mensen nodig want de rest is hartstikke jong.’”

Vrouw

“Het kon toen hartstikke misgaan, of een succes worden. Het was een gok, en mijn vrouw Yvonne zei ondanks zichzelf, ondanks haar behoudende aard: doen. Gelukkig. Ik dacht: vanaf nu ben ik dus officieel oud. En dat klopte. Het bleek heerlijk om met jonge mensen te werken, het houdt je zelf ook jong. Al zeg ik daar meteen bij: geniet ervan maar maak nooit de fout om dat tegen de mensen te zeggen. Want je bént niet jong. Toen we een keer naar een familiefeestje waren geweest, zei ik na afloop tegen Yvonne: ‘Wel een hoop oude lullen, zeg.’ Zij, droog: ‘Nou, ze waren allemaal van jouw leeftijd.’”

Blunder

“Ik was net ceo van bol.com en ergerde me kapot aan al dat Engels. ‘Same-day delivery’: onzin, zeg dan ‘op dezelfde dag nog bezorgd’. Dat heeft ook met mijn achtergrond te maken: een hoop mensen hebben al moeite zat met Nederlands, laat staan met dat modieuze Engels. Ik verstuurde daar op het interne netwerk een soort oekaze over uit en vrijwel meteen ontstond tumult. Bleek dat onze IT-afdeling extreem snel groeide en vrijwel uitsluitend dankzij mensen uit het buitenland. Die hadden in de brief van de nieuwe baas, die ook nog eens heel houterig door de computer was vertaald, gelezen dat ze niet welkom waren. Daar heb ik weken aan moeten schaven – inderdaad, vertrouwen komt te voet…”

Fouten maken

“Iets wat ik in mijn loopbaan een paar keer heb zien misgaan is dit. Stel, je bent ontwikkelaar en je wilt van het MT een budget voor een innovatie. Na maanden zeuren krijg je anderhalve ton. Maar als resultaten uitblijven, nadat je zeg 20 mille hebt uitgegeven, ontstaat stress. De baas zegt: ‘Lekker dan, geven we daar ons geld aan uit.’ Waardoor de ontwikkelaar nerveus alles op alles zet om althans iets van het project te laten slagen. Resultaat, meestal: anderhalve ton weg, iedereen ongelukkig. Als baas moet je dus zowel innovatie stimuleren alsook een omgeving creëren waarin je fouten mag maken. Zo’n zekere, veilige basis is essentieel. Dan kan het gebeuren dat je ontwikkelaar twintig mille verder zegt: ‘Huub, sorry, ik heb het verkeerd gezien, het was een waardeloos idee. Die 20 mille is leergeld, laat de rest maar zitten, we gaan iets anders verzinnen.’ Dat scheelt niet alleen 130.000 euro, maar vooral enorm veel negatieve energie. Voor je zover bent in een bedrijf… En toch is dát de crux.”

Bereiken

“Niemand wil op zijn grafsteen laten beitelen: ‘Hij heeft de cashflow toch mooi onder controle gekregen’. Wel zoiets als: ‘Hij was een goede vader’. Ik hoop dat voor elkaar te krijgen – natuurlijk, ik heb heel hard en veel gewerkt maar als mijn gezin me nodig had was ik er. Het was soms organiseren maar in de weekenden gingen we samen op pad. We hadden een abonnement op de Efteling, daar gingen we zowat elk weekend naartoe voordat de drukte kwam. Op de meeste ouderavonden zat ik naast Yvonne, ik was zoveel mogelijk thuis om de kinderen naar bed te brengen.”

Dochters

“Je krijgt maar één keer de kans om je dochters te zien opgroeien. Ze zeggen nog weleens: ‘Papa, jij had ooit zo’n grapje. Nadat je ons had voorgelezen, pakte je een keer stiekem een knuffel uit bed. Die stopte je in je kontzak en vervolgens zei je: ‘O nee! Nu kunnen jullie niet slapen, zonder knuffel!’ Dan draaide je je om en zagen we dat beestje.’ Laatst antwoordde ik: ‘Dat was niet één keer, dat deed ik elke avond.’ Geweldig om die uitgelaten reacties telkens mee te maken.”

Topman

“Wat een onzinwoord. Toen mijn gezin in de krant las dat ik was benoemd tot de nieuwe ‘topman van bol.com’ schaterden ze het uit. Kort daarna reisden we met zijn allen naar Maleisië. Dook ik van een rots, zeiden mijn dochters: ‘O jee! Topman onderneemt riskante operatie.’ ’s Avonds op het terras: ‘Kijk, topman staat in z’n hemdje.’

Elk mens heeft plussen en minnen. Topmensen bestaan net zomin als superhelden.”