Zijn robots trendy? Niet bepaald. Effectiever dan mensenhanden? Ook dat niet. Toch stromen er miljoenen naar robotica in logistieke centra van retailers. Alles is geoorloofd om het schreeuwend tekort aan handen in het magazijn op te lossen.

Grappige bewegende platformpjes en zelfrijdende mobiele robots zijn sterk in opkomst in magazijnen van retailers. Hetzelfde geldt voor de distributiecentra van logistieke dienstverleners die voor retailers werken. Deze automated guided vehicles (AGV’s) en autonomous mobile robots (AMR’s) verplaatsen iets, van hele voorraadkasten tot losse items. Vaak zijn ze bedoeld voor het transport van dozen met artikelen naar magazijnpersoneel dat de goederen inpakt. Velen zullen enkele jaren geleden de Rabobank-reclame wel hebben gezien waarin e-fulfilment - bedrijf Active Ants een rol speelde. Dat koos voor een autostore-systeem waarbij heel veel kleine karretjes producten opvisten uit een grote gemechaniseerde box. De items werden vervolgens naar inpakkers gebracht.

De opkomst van dit soort robots en vergelijkbare automatisering heeft een enorme versnelling doorgemaakt. Die versnelling zal in 2022 doorzetten, is de marktbrede verwachting. Op dit moment (begin 2022) is de wereldwijde omzet aan logistieke robots ander half miljard dollar groot. Volgens de onderzoekers van Statista is het vooral de logistieke markt die de omzet van mobiele robots tot grote hoogten stuwt. De anderhalf miljard dollar zal volgens Statista doorgroeien tot een kleine tien miljard dollar eind 2025. Diverse retailers maken al gebruik van deze robots.

Logistieke automatisering is een miljardenbusiness. “Op dit moment speelt het woord 'rendabel' een minder belang rijke rol. Heel veel bedrijven hebben of verwachten de komende jaren een schreeuwend tekort aan handen in het magazijn”, zeggen Robert van Ree en William van der Aa van logistiek adviesbureau Servator Group. Beiden hebben veel ervaring met logistieke optimalisatieprocessen. Ze krijgen bijval van Marco van der Hulst, head of e-commerce bij Hunkemöller. “Het was bijvoorbeeld in aanloop naar Black Friday lastig om voldoende mensen te krijgen, dus is het fijn als je sommige processen kunt automatiseren.” Ook Zalando sluit zich hierbij aan: “Robots geven onze werknemers de ruimte om minder repetitieve handelingen uit te voeren.”

Voor investeerders in logistieke automatisering, zoals robotica, is het zaak om de in hun ogen beste aanbieders op de markt te voorzien van groeigeld. Daarbij geldt hetzelfde credo als bij logistieke platformen zoals Flexport, Sendcloud of Paazl. Hoe sneller je naam maakt, des te sneller je onmisbaar bent als onderneming. Om die reden kregen robotleveranciers als GreyOrange, Magazino en Third Wave Automation miljoenen toegestopt van investeerders. De laatste wisten in hun korte bestaan al grote retailers en logistiek dienstverleners aan zich te binden. Voorbeelden daar van zijn Active Ants en Bleckmann. De hamvraag voor retailers en hun logistiek dienstverleners is wanneer je wel of niet kiest voor robots als aanvulling op een bestaande logistieke operatie. Die vraag is niet met één kernzin te beantwoorden. 

Ondernemers die robots en automatisering interessant vinden, moeten volgens Van der Aa eerst eens een kritische blik op hun eigen operatie werpen. “Vaak zijn er nog stappen te zetten in de efficiency van de huidige handmatige operatie. Bepaal dus eerst hoe de optimale handmatige operatie eruitziet en vervolgens wat het effect is van de toevoeging van robots. Is er voldoende volume om de stap naar robots te maken? Daarnaast is het heel verstandig om te beargumenteren waarom je als ondernemer iets wilt. Is bijvoorbeeld het verlagen van de factor arbeid belangrijk?” Robots kunnen volgens Van der Aa dus nut hebben, maar het is zinvol voor de investering om nog eens heel kritisch te kijken naar optimalisatieslagen in het huidige logistieke proces.

Zalando

Daarnaast is de belofte aan de consument van groot belang. Van Ree: “Retailers met een operatie waarbij alle logistieke werkzaamheden in een dagdienst vallen, zullen duurder uit zijn. Wie orders over 24 uur uitsmeert kan robots effectiever inzetten. Kijk daarbij ook naar wanneer de orders binnen vallen. Is dat vooral in de ochtend, in de middag of richting de cut-off tijd aan het eind van de avond?”

Zalando gebruikt al een aantal jaar robots. Het bedrijf startte enkele jaren geleden in een magazijn in het Duitse Lahr met twee Magazino-apparaten. De Toru-robots van deze leverancier picken schoenendozen uit stellingen en brengen deze naar magazijnmedewerkers toe. Zalando voegde in het najaar van 2021 tien robots toe aan het totaal van acht. Begin 2022 volgen er nog eens tien. Het werkgebied verviervoudigt, van vierduizend naar zestienduizend vierkante meter. In een ander distributiecentrum, waar Fiege actief is voor andere retailers, zet de logistiek dienstverlener hetzelfde soort robot in tussen 04.00 en 06.00 uur ’s ochtends. Florin Wahl van Magazino hierover: “Er is daar geen drie-ploegensysteem. Robots werken de hele dag, maar bereiden in dit specifieke tijdsvenster de orders voor. Ze plaatsen de schoenendozen in de pickkarren aan het einde van het gangpad. Deze gaan met een trolley naar de magazijnmedewerkers, die hiermee om 06.00 uur gelijk aan de slag kunnen.”

Wat opvalt aan de investeringen is dat logistiek dienstverleners vooral kiezen voor robots en niet voor gemechaniseerde systemen in magazijnen. Uitzonderingen daargelaten. PostNL en Active Ants kochten wel een Autostoresysteem dat grotendeels gemechaniseerd is. DSV Venlo koos voor een groot shuttlesysteem voor het verwerken van New Balance-schoenen. Toch zullen retailers en hun logistiek dienstverleners die veel verschillende items in kleine hoeveelheden aan consumenten verkopen niet snel voor mechanisering kiezen. Daarvoor is een aantal redenen. De investering loopt al snel in de miljoenen, de systemen zijn niet altijd voldoende flexibel en de dure mechanisatie vereist dat het systeem minimaal zestien uur per dag in gebruik is. Dat is bij retailers, grote supermarktketens uitgezonderd, zelden het geval. Ook vraagt een gemechaniseerd systeem de inzet van meer geschoold personeel. Dat moet in staat zijn het systeem werkend te houden als zich een storing voordoet.

Kijkend naar de keuzes die logistiek dienstverleners maken, speelt het financiële aspect een belangrijke rol. Het contract tussen deze partijen en de retailers duurt maximaal een tot soms vijf jaar. Wahl: “Dat is een te korte periode om in mechanisatie te investeren. Daarnaast durf ik te stellen dat veel dienstverleners op dit moment een voorkeur geven aan robots omdat ze zich daarmee op een laagdrempeligere manier kunnen profileren naar hun klanten.”

Bij dienstverleners lopen er vanwege de benodigde flexibiliteit gemiddeld meer mensen rond in de operatie dan bij ver laders. In Q3 en Q4 2021 was er sprake van krapte op de arbeidsmarkt en dat leidde direct tot meer investeringen in robots. Dat ziet Van Ree ook, maar hij stipt aan dat er beperkingen zitten aan het door elkaar heen laten bewegen van robots en magazijnpersoneel. “Als er mensen rondlopen moet, omwille van de veiligheid, de snelheid van bewegen omlaag. Ook is er complexe aansturing nodig om mens en machine realtime bij elkaar te brengen. In de praktijk heb je drie tot vijf robots per picker nodig om de productiviteit te verdubbelen. Om vertraging door blokkades te voor komen kun je ook kiezen voor AMR’s die voorraadkasten of-pallets binnen een omheind gebied naar pickstations brengen. Dat is een vorm van goods-toperson.”

Is automatisering van het logistieke proces gewenst, dan kan de levertijd van deze systemen nog bepalend zijn voor de keus tussen mechanisering of robotisering. Vandaag besteld, morgen in huis, geldt in geen geval. Wie kiest voor mechanisering moet rekening houden met ongeveer twee jaar wachttijd. Robots implementeren gaat sneller, variërend van acht weken voor een person-to-goods-oplossing tot zes maanden voor een goods-to-person-systeem. Wie kiest voor robotisering moet zich verdiepen in de aansturing van de diverse logistieke orderpickconcepten die vanaf dat moment op de magazijnvloer plaatsvinden. Aanvullend aan de aansturing moet de robotisering passen in het toekomstbeeld dat een retailer heeft. Als retailer moet je je afvragen welk assortiment er over één, twee of vijf jaar is. Maar ook of je service wilt verlenen aan de consument of onderscheidend wilt zijn met je producten. En: hoelang mag de levertijd zijn? Ligt de focus op prijs en service, is het dan met of zonder robots mogelijk om het huidige volume tegen 23.00 uur bij PostNL aan te leveren?

Retailassortiment kenmerkt zich door de sterk wisselende verpakkingsafmetingen en gewichten, maar ook door de grote seizoenpieken in omzet. Met Black Friday, de feestdagen en voorjaarspieken in tuincentra als voorbeeld. Tuinstoelen en grote beeldschermen passen niet in een plastic bak, staan vaak op afwijkende pallettypes en zijn daarom zelfs geen kandidaten voor een gerobotiseerde oplossing. Een drogisterijketen daarentegen mag verwachten dat de doosjes blijven zoals ze zijn en heeft bij voldoende orderregels ook een keuze in gemechaniseerde oplossingen zoals shuttlesystemen.

Zomaar een aantal robots aanschaffen is niet verstandig, maar een beetje pionieren en ervaring opdoen is voor veel retailers best een optie. Wat vooral van belang is, is een goede basis. De masterdata dienen op orde te zijn, net als het doel van de robot binnen de logistieke operatie. Weet daarnaast welke stromen er zijn en welke productkarakteristieken, over welke tools en inrichting je al beschikt en wat er aanvullend nodig is. Van Ree: “Heb je dat helder en ben je bereid te investeren, kies dan bij voorkeur voor één leverancier en stuur de processen ook aan met één warehouse managementsysteem.”

Met het gebruik van robots stappen retailers de wereld van smart warehousing binnen. Daar horen ook slimme(re) mensen bij. Volgens Van Ree en Van der Aa is er bij bedrijven die investeren in robotica te vaak sprake van onderschatting van de impact op de organisatie. Retailers moeten robotica niet als IT-project beschouwen. “Het is een ketenproject dat impact heeft op meerdere bedrijfsprocessen. IT ondersteunt met passende software-architectuur als gezamenlijk de keuze is gemaakt voor het juiste concept. Daarnaast is het belangrijk om mensen die vanaf het begin bij het project betrokken waren, erbij te houden en af en toe achterom te laten kijken. Een partij verliest nogal eens het uitgangspunt uit het oog, waarom voor het project werd gekozen. Logistiek is de motor van de organisatie en als retailer moet je vervolgens de mogelijkheden gebruiken om aan de voorkant het verschil te maken.”