Een franchiseonderneming is de onderneming van de franchisenemer, maar is ook altijd voor een deel van de franchisegever. Vaak bevatten franchiseovereenkomsten daarom ook een bepaling waarmee de franchisenemer de onderneming op een gegeven moment weer (helemaal) in handen kan krijgen, doorgaans vormgegeven als een 'recht van eerste koop'.
Voordat een franchisenemer een verkooptransactie doet met zijn onderneming, moet hij het voornemen daartoe (inclusief naam van de koper en de overnamesom) bekendmaken aan de franchisegever. Die heeft dan een relatief korte periode – doorgaans tussen 10 en 30 dagen – de tijd om te laten weten of hij gebruikmaakt van zijn recht om de onderneming op diezelfde voorwaarden over te nemen.
Als de franchisegever geen gebruikmaakt van zijn recht, dan is het nog niet zeker of de koop kan doorgaan. Immers, de koper moet ook nog worden geaccepteerd als nieuwe franchisenemer. Dan kan de franchisenemer zijn onderneming verkopen aan de hoogst biedende voor de franchisenemer acceptabele bieder.
Voorwaarden en wettelijke kaders bij overname
De franchiseovereenkomst bevat in de regel ook de voorwaarden...
Een franchiseonderneming is de onderneming van de franchisenemer, maar is ook altijd voor een deel van de franchisegever. Vaak bevatten franchiseovereenkomsten daarom ook een bepaling waarmee de franchisenemer de onderneming op een gegeven moment weer (helemaal) in handen kan krijgen, doorgaans vormgegeven als een 'recht van eerste koop'.
Voordat een franchisenemer een verkooptransactie doet met zijn onderneming, moet hij het voornemen daartoe (inclusief naam van de koper en de overnamesom) bekendmaken aan de franchisegever. Die heeft dan een relatief korte periode – doorgaans tussen 10 en 30 dagen – de tijd om te laten weten of hij gebruikmaakt van zijn recht om de onderneming op diezelfde voorwaarden over te nemen.
Als de franchisegever geen gebruikmaakt van zijn recht, dan is het nog niet zeker of de koop kan doorgaan. Immers, de koper moet ook nog worden geaccepteerd als nieuwe franchisenemer. Dan kan de franchisenemer zijn onderneming verkopen aan de hoogst biedende voor de franchisenemer acceptabele bieder.
Voorwaarden en wettelijke kaders bij overname
De franchiseovereenkomst bevat in de regel ook de voorwaarden waaraan de overnemende partij moet voldoen. Kredietwaardigheid staat altijd in het rijtje, maar ook werkervaring, karakter, bekwaamheid in en affiniteit met de tak van sport worden vaak genoemd. Veel franchisegevers nemen uitdrukkelijk in de overeenkomst op dat zij de toestemming niet 'willekeurig' zullen onthouden, maar ook zonder die bepaling mogen zij dat uiteraard niet.
Wet franchise
Door de invoering van de Wet franchise moeten sinds 1 januari 2023 alle franchisecontracten een bepaling bevatten waarin vastligt hoe wordt vastgesteld welke goodwill in de onderneming van de franchisenemer aanwezig is, en in welke mate die goodwill toekomt aan de franchisenemer.
Ook moet vastliggen hoe deze goodwill aan de franchisenemer wordt vergoed in het geval de franchisegever de franchiseonderneming overneemt of doorgeeft aan een nieuwe franchisenemer. In geval van een goed lopend bedrijf zal dit een loze bepaling zijn: de markt bepaalt dan immers wat de onderneming waard is.
Overdracht van rechten en financiële aandachtspunten
In geval van verkoop van een franchiseonderneming is verder niet alleen van belang óf de koper als franchisenemer wordt geaccepteerd, maar ook op welke voorwaarden dat gebeurt.
Als de franchiseovereenkomst het mogelijk maakt om 'de rechten en verplichtingen voortvloeiende uit de overeenkomst' over te dragen, dan betekent dat in feite overdracht van de volledige overeenkomst voor de resterende looptijd op de geldende voorwaarden. De franchisegever is dan niet gerechtigd om die voorwaarden (bijvoorbeeld de franchisefee) aan te passen.
Niet alle franchiseovereenkomsten maken dit mogelijk. Sommige franchisegevers hebben gekozen voor een regeling waarbij er een nieuwe overeenkomst met de overnemende partij wordt gesloten. In dat geval is de overnemer er niet van verzekerd dat hij dezelfde contractvoorwaarden zal hebben als de oorspronkelijke franchisenemer.
Dat is iets waar de koper in zijn afspraken met de verkoper rekening mee moet houden. Hij zal minder voor de onderneming over hebben als hij een hoger percentage van zijn omzet aan de franchisegever zal moeten afdragen.
Iets anders waar de koper op moet letten, is dat sommige franchisegevers normen hanteren voor de koopprijs van een franchiseonderneming. De franchisegever kan geen maximumprijs voor de transactie bepalen, maar kan in de overeenkomst met de koper wel gevolgen aan de overschrijding van die normen verbinden. Bijvoorbeeld door niet de volledige financiering van de koper bij diens exploitatiekosten in aanmerking te nemen.
Praktijkvoorbeeld: Albert Heijn en de gebroeders De Block
Eerder dit jaar las ik in verschillende media over de kwestie tussen Albert Heijn en de gebroeders De Block. Albert Heijn hield deze franchisenemers, die wilden stoppen, aan haar kooprecht.
Daardoor waren zij niet in staat hun winkel in Krimpen aan den IJssel aan de zoon van 1 van hen over te dragen. Het eerste recht van koop gold immers uitdrukkelijk ook bij (voorgenomen) overdracht aan familieleden. Albert Heijn wilde de zoon wel als franchisenemer accepteren, maar alleen als hij een hogere fee zou betalen dan de vorige generatie.
Gedane zaken nemen uiteraard geen keer, maar mogelijk was dit in de jaren 90 bij het aangaan van de franchiseovereenkomst onderhandelbaar geweest.
Dirk van den Berg is partner en advocaat Vastgoedrecht en Franchiserecht bij act legal. Reageren? Mail naar dirk.vandenberg@actlegal-netherlands.com.
