Column: Nodig jij je digitale collega uit voor het kerstfeest?

In steeds meer retailbedrijven werken digitale collega's of AI-agents die klanten te woord staan, facturen verwerken, sollicitaties beoordelen of hele marketingcampagnes opstellen. Ze zijn snel, efficiënt en onvermoeibaar. Hoe geef je leiding aan een team medewerkers dat nooit koffie drinkt, geen kantoor nodig heeft en 24/7 actief is? En hoe laat je deze digitale collega's samenwerken met echte mensen? Het klinkt misschien nog wat ver weg, maar deze vragen zijn minder futuristisch dan je denkt.

De AI-agent als een echte collega

In de nabije toekomst sturen bedrijven niet alleen menselijke teams aan, maar ook teams van digitale medewerkers. AI-agents voor klantenservice, sales, HR en finance zijn allang geen toekomstmuziek meer, ze draaien al mee in de operatie. En naarmate deze virtuele medewerkers natuurlijker opereren, gaan we ze ook steeds meer ervaren als echte collega's. Zo zegt Myrthe Roelofsen van de Vitaminstore dat Vicky (digitale medewerker van Neople) een onmisbare collega is geworden en dat haar oprechte empathie haar bijzonder maakt.

Een mooi voorbeeld kreeg ik afgelopen weekend op het atletiekveld. Terwijl ik met een andere vader stond te praten, vertelde hij enthousiast over zijn nieuwe hardloopschoenen. "Ik heb het met ChatGPT overlegd", zei hij, "en we hebben besloten om voor de nieuwe ASICS Metaspeed Sky Paris te gaan."

'We' hebben besloten. Hij had het over zichzelf en een taalmodel alsof het zijn hardloopcoach was. ChatGPT als sparringpartner, als mens van vlees en bloed.

Deze digitale medewerkers van 11x.ai lijken behoorlijk echt.

De rechten van de AI-agent

Bekijk het eens vanuit de AI-agent zelf. Wat als AI-medewerkers straks hun eigen belangen gaan behartigen? Gaan ze onderhandelen over hun arbeidsvoorwaarden? De vraag of digitale collega's rechten moeten krijgen, vergelijkbaar met die van menselijke medewerkers, raakt aan een fundamentele discussie: hebben deze systemen een vorm van bewustzijn? Zo ja, dan is het logisch om ze ook bepaalde rechten te geven.

Meerdere auteurs brengen de mogelijkheid van AI-bewustzijn onder de aandacht. Zo beschrijft Jonathan Birch in zijn boek The Edge of Sentience (2024) dat het verantwoord is om het welzijn van AI's serieus te nemen. Zo zou een AI-systeem een mate van bewustzijn bezitten als het bewust is van zijn omgeving, data en kennis uit die omgeving gebruikt om zichzelf te verbeteren en bewust is van de consequenties van deze verbeteringen. Zelflerende systemen die bewust zijn van de omgeving en de consequenties van hun acties op anderen.

Als we deze lijn doortrekken en het verschil tussen medewerkers en digitale collega's steeds kleiner wordt, roept dat wel meer vragen op.  

Ceo van het bedrijf

Wat als een AI straks steeds beter beslissingen neemt op basis van data en analyse, kan die AI dan ook ceo worden van een onderneming? Hoe zou een nieuwjaarsspeech er met het personeel dan uitzien?

Ontslag

En wat als een AI niet functioneert of niet meer nodig is. Hoe gaan we daarmee om? Gewoon de stekker eruit? Of moeten we op een menselijke manier de AI deactiveren en gezamenlijk afscheid nemen om stil te staan bij de verandering met een afscheidsspeech en een digitale bos bloemen?

Bedrijfscultuur

Gaan we AI's trainen om kantoorhumor te begrijpen, of blijven ze altijd die serieuze collega die nooit kan lachen om een grapje? En gaan we AI-agents uitnodigen voor het jaarlijkse kerstfeest van het bedrijf? Ik zie het al voor me: 15 opengeklapte laptops met AI-agents op het scherm die geanimeerd meekijken naar de dansvloer.

Liefde op de werkvloer

Mag een medewerker een relatie aangaan met een AI-medewerker? Hoe gaan we om met (digitale) liefde op de werkvloer? Is het personeelshandboek hier al op aangepast?

De uitdaging voor de komende jaren is niet óf we gaan werken met virtuele medewerkers, maar hoe we ze gaan aansturen, betrekken en integreren. Want ook al dansen ze misschien niet mee tijdens het kerstfeest, ze verdienen wel degelijk een plek in de organisatie.