De FNV zit tegenwoordig vaker niet dan wel aan tafel bij de cao-onderhandelingen van retailers. De vakbond zette geen handtekening onder de INretail-cao, voert actie bij HEMA, sleept Picnic voor de rechter en ligt overhoop met Xenos. Dat alles omdat FNV strijdt voor betere arbeidsvoorwaarden voor het personeel in de detailhandel, zo klinkt het. Maar heeft de vakbond nog wel iets om voor te strijden als het deze ‘trend’ voortzet?

Een groot gedeelte van de problemen is ontstaan met de oprichting van de INretail-cao in 2016. FNV zat toen met vakbonden CNV en AVV om tafel voor het opstellen van die cao, maar de verslechteringen voor werknemers gingen verder dan de FNV wenste, vertelt FNV-bestuurder Nico Meijer. Volgens de FNV-bestuurder zou de INretail-cao een verslechtering zijn voor het gros van het detailhandelspersoneel, omdat de lonen achteruitgaan, er op toeslagen wordt gekort en personeel in sommige gevallen meer uren moeten maken voor hetzelfde geld. “Dat bedrijven het niet redden tegenwoordig, komt omdat ze het kunstje van de verkoop niet meer goed willen en kunnen uitvoeren. Dan gaan ze niet meer geld verdienen aan de verkoop van artikelen in de winkel, maar geld verdienen over de ruggen van hun medewerkers.” FNV zegt op te komen voor de belangen van werknemers, en een van de uitgangspunten is dat zij niet meegaan in de verslechteringen van de arbeidsvoorwaarden. Meijer noemt de INretail-cao een afvoerputje, en nu de deur naar dat afvoerputje openstaat, hebben steeds meer werkgevers ook interesse in deze cao. 

Dus FNV zit niet aan tafel als werkgevers willen onderhandelen over de INretail-cao. Zo heeft Xenos onlangs zonder FNV te vragen de INretail-cao aangenomen. “Xenos wilde in eerste instantie helemaal niet met de FNV praten”, vertelt Meijer. Uiteindelijk bleek dat het warenhuis in veel punten tegemoet was gekomen aan de vakbond, door aanvullende afspraken te maken op de cao. “Bij dat gesprek hadden wij best een rol kunnen spelen.” HEMA heeft een eigen cao afgesloten, FNV heeft daarbij wel aan tafel heeft gezeten, maar heeft vervolgens zelf de onderhandelingen afgebroken.

Actiemodel
Bij retailers heerst steeds vaker het idee dat er met de FNV niet te praten valt. Daardoor zegt de FNV in een actiemodel gedwongen te worden om zo toch zijn stem te laten horen. Het zorgt ervoor dat de vakbond steeds vaker overhoop ligt met retailers en de kans wordt alleen maar groter dat de partij straks helemaal niet meer aan de onderhandelingstafel zit. Toch is Meijer niet bang dat de rol van FNV in de toekomst is uitgespeeld. De vakbond blijft zich versterken en zal, ook als het niet meer bij retailers aan tafel gevraagd wordt, bedrijven blijven benaderen door middel van acties, flyeren en demonstraties. “Het betekent dat het polderen steeds minder zal worden, maar door het actiemodel kunnen wij onze rug recht houden. Dat betekent ook dat wij niet meer die makkelijke partner zijn waar je eventjes een zaak mee kan regelen. Wij zijn er niet voor de werkgevers en wij zijn er ook niet om zaken te regelen over de ruggen van onze achterban heen”, stelt de FNV-bestuurder. En mocht dat erin resulteren dat retailers de FNV buitenspel zetten, dan heeft de vakbond nog wat troeven achter de hand, zoals het minder beschikbaar stellen van personeel of het maken van een zwarte lijst met werkgevers die slecht zijn. “Er zijn gelukkig ook werkgevers die een behoorlijk of een net loon betalen.”

Valt de FNV wat te verwijten in al die conflicten van de afgelopen jaren? “Misschien zijn wij wat te star. Maar wij houden onze rug recht omdat wij niet zomaar ingaan op verslechteringen. Met ons valt best te praten over tijdelijke oplossingen als het slecht gaat met een onderneming. Maar voor de basisarbeidsvoorwaarden willen we wel enigszins boven het minimumloon uitkomen.”

Zoals verwacht denkt de retailsector anders over het optreden van de FNV. Niet alleen HEMA en Xenos, maar ook IKEA en de Bijenkorf hebben hun portie FNV gehad. De Bijenkorf liet weten niet meer op de kwestie te willen reageren. IKEA is blij met de tweejarige cao die nu op tafel ligt en wil omwille van zijn medewerkers het vuur niet opnieuw laten oplaaien door de manier waarop die cao tot stand is gekomen weer op tafel te leggen.  

Een partij die wel wil reageren op de samenwerking met FNV, is onlinesupermarkt Picnic. Sinds december 2018 heeft de vakbond het een en ander op te merken op arbeidsvoorwaarden die onlinesupermarkt Picnic hanteert. De vakbond stelt, dat aangezien Picnic zichzelf een onlinesupermarkt noemt, het ook de supermarkt-cao moet volgen. Een cao die de FNV overigens zelf niet ondertekende. Maar Picnic-directeur Michiel Muller vindt die cao niet passend bij het werk dat zijn personeel doet en is daarom op zoek naar een alternatief. “Onze distributiecentra vallen niet onder de supermarkt-cao, die is geschreven voor winkels met kassières en vakkenvullers en niet voor e-commerce”, stelt Muller. De directeur werkt daarom ondertussen aan het opstellen van een e-commerce-cao, die op veel personeel dat in distributiecentra werkt van toepassing kan zijn. 

Conflictmodel 
Muller stelt dat FNV niet zozeer een actiemodel hanteert, maar een conflictmodel. Dat past volgens hem niet meer bij de huidige tijdsgeest. “Iedereen in de retail is bezig met zijn business overeind te houden, een business te starten of te innoveren en technologie toe te voegen. Het conflictmodel dat de FNV hanteert draagt daar niet aan bij”. De directeur van de onlinesuper ziet de werkwijze van de vakbond niet zozeer als een manier om op te komen voor de belangen van werknemers, maar om een intern statement te maken en leden te werven. “Het conflictmodel is niet meer van deze tijd. Bij ons zijn misschien een paar mensen lid van de FNV, maar de rest voelt zich helemaal niet aangesproken door de FNV. Het merendeel snapt niet waarom je ruzie moet maken met je baas, terwijl we hier met z’n allen bezig zijn een nieuw bedrijf op te richten.”

De vakbond stelde in december vorig jaar dat werken bij Picnic niet veilig zou zijn en dat het personeel er niet serieus genomen zou worden. “Daar hebben we best wel duidelijk op gereageerd en richting de pers toen toegelicht dat we niet precies weten waar dit vandaan komt”, vertelt Muller. Het punt over de veiligheid op de werkvloer heeft Picnic toen wel serieus naar gekeken en de onlinesuper heeft enkele verbeteringen ten aanzien van de pickkarren en de ergonomie doorgevoerd. 

Omdat Muller benieuwd was wat de FNV verder te zeggen had, heeft de directeur de vakbond uitgenodigd op kantoor. “We hebben twee keer een gesprek gehad waarin we hebben uitgelegd wat wij doen en hoe Picnic werkt. De eerste keer stond de FNV met een ultimatum op de stoep en moesten wij binnen een week de supermarkt-cao gaan volgen. De tweede keer hadden ze een dagvaarding bij zich omdat wij de supermarkt-cao nog niet hanteerden. De FNV wil helemaal niet praten, ze willen een ledenwerfactie houden over de rug van onze mensen.” Bij de onlinesupermarkt heerst vooral veel onbegrip over het beleid dat FNV voert. “Als je nou vindt dat je voor werknemers moet opkomen, dan ga je toch niet net zolang wachten totdat het fout gaat? Dan ga je toch in gesprek en preventief te werk en hoop je niet dat het mis gaat zodat je een punt kan maken?”

'Bouwen aan het nieuwe'
Toch hoopt Muller dat FNV in de toekomst een gesprekspartner blijft als het gaat om cao-onderhandelingen en stelt dat de cao een prima model is om tot afspraken te komen in een sector. “Wij zijn helemaal niet aan het vechten tegen het oude, maar we bouwen aan het nieuwe. Er zijn veel modellen om in dialoogsessies te kijken wat wij voor onze mensen kunnen verbeteren. Dus ik hoop dat de FNV hiervoor openstaat.” De Picnic-directeur is van plan om de vakbond wel weer aan tafel uit te nodigen als hij verder gaat met de ontwikkeling van de e-commerce-cao. “Daar zijn andere bonden behalve de FNV enthousiast over. Maar natuurlijk gaan we als we weer verder zijn ook de FNV vragen of ze daarover willen meedenken. Want zij zouden er iets van moeten weten.”

Wat FNV-bestuurder Meijer betreft zou een gesprek ook altijd mogelijk moeten zijn, indien het niet gaat over de verslechteringen van de arbeidsvoorwaarden en de INretail-cao. “Als ik een rode auto wil hebben, dan moet je niet met een groene aankomen. Maar we zouden die kleuren wel met elkaar kunnen mengen.”