Het lukt niet alle retailers om voldoende geld te lenen bij de bank. Gelukkig zijn er meerdere mogelijkheden als je toegang tot kapitaal nodig hebt. Oud-bankier Jos Voss zet de alternatieven voor een bankfinanciering op een rijtje.

Voor retailmerken was het al moeilijk om financiering te krijgen van de bank, maar dat wordt nog moeilijker door de macro-economische omstandigheden als een stijgende rente, hoge inflatie en een laag consumentenvertrouwen. Er zijn echter meerdere opties als de bank niet over de brug komt. De markt voor non-bancaire financiering is behoorlijk gegroeid, blijkt uit cijfers van de Stichting MKB Financiering. In Nederland werd in 2022 bijna 4 miljard euro buiten de banken om verstrekt (zie figuren over verdeling en groei in 2022, red.)

Dat is een stijging van ruim 20 procent ten opzichte van 2021. Vrijwel alle soorten financiering zijn gegroeid, behalve leasing. Vooral bij de kleinere kredieten (tot 1 miljoen euro) is de non-bancaire financiering belangrijk met een geschat aan deel van 20 tot 25 procent in de totale financiering. Retailmerken hebben voldoende middelen nodig om te kunnen investeren in werkkapitaal, digitalisering en verduurzaming. De volgende 5 opties zijn interessant als een bancaire financiering niet lukt.

1. Ga huren, niet kopen

Bedrijfsmiddelen zoals winkel- en magazijnruimte, vracht- en bestelauto’s en computers kunnen gekocht worden, maar ook geleased of gehuurd. Bij lease en huur krijg je de beschikking over de bedrijfsmiddelen en betaal je een periodiek (meestal maandelijks) bedrag.

Voordeel is dat de aankoopsom niet geleend hoeft te worden. Verder ben je meer flexibel omdat je niet vastzit aan het bedrijfsmiddel en ligt het risico van waardedaling bij iemand anders. Vooral bij winkelvastgoed is dit risico groot. Door de verschuiving van winkelverkopen naar online zal er uiteindelijk minder vraag zijn naar winkelmeters. Bovendien zullen winkels meer geconcentreerd worden op bepaalde locaties. Een winkelgebied dat nu aantrekkelijk is, kan over 3 tot 5 jaar ineens minder aantrekkelijk zijn – met grote gevolgen voor de waarde van de panden.

Om deze risico’s te vermijden en om makkelijk te kunnen switchen tussen winkelgebieden, kiezen retailers als Beter Bed Holding voor huur van vastgoed in plaats van koop. Cfo Gabrielle Reijnen wijst er op dat het kapitaalbeslag van eigen vastgoed veel verder gaat dan de aankoopwaarde. “Verduurzaming van vastgoed is een belangrijk issue. Vooral eigenaren moeten hierin blijven investeren. Als je vastgoed huurt, heb je veel minder investeringen op dit gebied.”

2. Leen direct op de markt

Er is veel geld in de markt dat op zoek is naar rendement. Bedrijfsfinanciering is een mogelijkheid om de vruchten ervan te plukken. Via investeringsfondsen en onlineplatforms zoals Swishfund en Financieringsfabriek kunnen ondernemers rechtstreeks toegang krijgen tot dit geld, anders dan op een indirecte manier via banken.

Thorstein Vrolijk van financieel adviesbureau Yuno Advisors stelt dat een dergelijke manier van direct lenen diverse voordelen kan hebben. “Vaak gaat het sneller omdat de goedkeuringsprocedures minder ingewikkeld zijn. Fondsen kunnen flexibeler zijn en meer soepele voorwaarden bieden. Meestal zit er een wat hoger prijskaartje aan vast, dus je moet daarin een afweging maken.”

Retailmerken kunnen rechtstreeks verschillende soorten financiering aantrekken. Zo biedt het Aegon Achtergestelde Leningen Fonds directe toegang tot achtergesteld vermogen. Dit achtergesteld vermogen geeft een extra ‘buffer’ en vermindert daarmee het risico voor ‘gewone’ financiers.

Ondernemers die toch een voorkeur hebben voor eigen vastgoed boven huren, kunnen een hypotheek krijgen bij een andere financier dan een traditionele bank. Voorbeelden hier van zijn Mogelijk.nl en Atlantis Financiers. Er zijn ook diverse bureaus die vraag en aanbod van hypotheekfinanciering bij elkaar brengen en de ondernemer helpen bij het zoeken van een goede financiering voor zijn vastgoed. Voorbeelden: Distinction en Claasen, Moolenbeek & Partners. Kortom, voor allerlei verschillende financieringen, zowel groter als kleiner, is wel een passend fonds te vinden. Keuze genoeg.

Retailmerken kunnen daarnaast direct geld op de markt lenen door via een beurs als NPEX obligaties uit te geven die vervolgens op de openbare markt verhandeld worden. Dit kan vanaf 1 miljoen euro. Volgens Martijn Mouwen van financieel adviesbureau Avaxa Debt Advisors is een omvang van minimaal 5 miljoen euro nodig om de kosten van een dergelijke uitgifte goed te kunnen maken.

In 2022 werd in Nederland bijna 4 miljard euro aan kapitaal buiten de banken om verstrekt

3. Zet crowdfunding op

Bij crowdfunding neemt een grote groep beleggers – veelal, maar niet uitsluitend particulieren – deel in de financiering van een project of onderneming. Henk Beke is als ‘crowdfund coach’ betrokken bij het platform Collin Crowdfund. Volgens hem profiteert crowdfunding van de digitalisering bij de traditionele banken. Hierdoor kijken banken volgens uniforme, maar soms ook wat rigide criteria naar de financiering van ondernemingen: ‘computer says yes or no’.

Bij crowdfunding kijken er altijd mensen naar een voorstel waardoor er een individuele beoordeling van iedere casus wordt gemaakt. Maatwerk dus. Er is wel een ‘rekentool’, maar dat is een hulpmiddel en geen beslissingsinstrument. Beke geeft een voorbeeld: “Een negatief eigen vermogen is voor banken vaak een reden om een aanvraag af te wijzen. Wij kijken naar de casus als geheel en beoordelen of het strategisch en financieel goed in elkaar zit. Zo’n negatief eigen vermogen hoeft geen probleem te zijn als het gehele verhaal klopt.” Crowdfunding was oorspronkelijk bedoeld voor de financiering van startende ondernemers. Inmiddels is het ook een geldbron voor ondernemingen in een latere levensfase. Zo haalde het familiebedrijf achter de kledingwinkels Duetz en Adam Brandstores via crowdfunding 950.000 euro op voor investeringen in digitalisering en duurzaamheid.

Transparantie is een belangrijke succesvoorwaarde voor crowdfunding, benadrukt Beke. De retailer moet bereid zijn investeerders inzicht te geven in de strategie en financiën. Daarnaast moet hij verantwoording afleggen over het halen van strategische en financiële doelstellingen.

Een belangrijk extra voordeel van crowdfunding is dat de financieringsvorm kan bijdragen aan naamsbekendheid en klantenbinding. Juist de retailsector kan hiervan profiteren. Als investeerders geloven in een retailconcept, kunnen ze – naast investeerder – klant worden en hun positieve klant ervaring delen met hun netwerk. Dan zijn zij niet alleen geldschieter, maar ook ambassadeur van de onderneming. Op die manier wordt crowdfunding een onderdeel van de marketingmix.

Een retailmerk kan dit versterken door de investeerders naast de rentevergoeding extra beloningen te bieden, zoals korting op aankopen of toegang tot speciale koopavonden. Door die beloningen te koppelen aan het te investeren bedrag worden financiers verleid om meer geld te investeren. Daardoor wordt de crowdfundingcampagne nog eerder een succes.

Beke denkt dat retailmerken meer kunnen doen aan het bin den van hun investeerders. Beursgenoteerde bedrijven zijn op dit gebied een inspirerend voorbeeld. Zij doen aan ‘investor relations’ en informeren hun aandeelhouders en andere stakeholders regelmatig, bijvoorbeeld over hun resultaten, belangrijke investeringen of wijzigingen in het management. “Door investeerders frequent te informeren versterk je hun betrokkenheid. Ze zullen dan eerder opnieuw willen deelnemen aan een crowdfundingcampagne. Verder is er meer kans dat ze ambassadeur van je merk worden”, aldus Beke.

In Engeland helpt een speciale mkb-bank kleinere ondernemers aan financiering

4. Overweeg een andere eigendomsstructuur

Om als retailmerk je strategie te realiseren kan het nodig zijn een andere eigendomsstructuur te kiezen. Bijvoorbeeld door je te laten overnemen door een private equity-investeerder of een andere retailer: een zogenaamde strategische investeer der. Je geeft dan weliswaar je zelfstandigheid (deels) op, maar daar staan voordelen tegenover. Een betere toegang tot financiering kan zo’n voordeel zijn.

Rond private equity spelen er wel wat vragen en twijfels. Sommige private equity-partijen financieren hun overnames graag met zoveel mogelijk schulden. Dit is risicovol, maar kan – als het goed gaat – veel financiële voordelen opleveren voor de overnemende partij. Als er veel schulden gemaakt moeten worden, dan wordt het lenen van geld toch juist moeilijker na de overname?

Volgens Mouwen hoeft dit niet zo te zijn. “Het hangt helemaal af van de reputatie en het trackrecord dat de private equity-investeerder heeft bij financiers. Ook is belangrijk hoeveel eigen vermogen ingebracht wordt bij de overname en welke schulden er dus nodig zijn. Het kan best zo zijn dat een investeerder beter aan geld kan komen dan het over te nemen bedrijf zelf.”

Andere vraagtekens hebben te maken met de minder succes volle voorbeelden van overnames van retailers door private equity. Zo zijn de aankopen van V&D, HEMA en Scotch & Soda door financiële investeerders bepaald geen succesverhaal. Adviseur Vrolijk legt echter uit dat je goed moet kijken naar wat een investeerder wil doen met het retailmerk en welke affiniteit hij heeft met de sector. “Is het een kwestie van snel rendement maken of wil men het merk echt helpen groeien? Hoelang wil de investeerder aan boord blijven? Is hij bereid te blijven investeren als het minder goed gaat en er meer tijd nodig is? Dat zijn belangrijke vragen.”

Je laten overnemen door een ander retailmerk kan helpen bij het verkrijgen van meer financiële middelen om de (groei)- strategie te realiseren. Dit past in de trend van consolidatie en schaalvergroting. Grotere spelers hebben meer en betere toegang tot geld en kunnen daardoor makkelijker groeien. Zo zijn de regionale supermarktketens Deen en Jan Linders nu (deels) onderdeel van Albert Heijn en daarmee van Ahold Delhaize. Investeren in bijvoorbeeld digitalisering gaat heel wat makkelijker met de hulp van een beursgenoteerde speler met ruime toegang tot de financiële markten.

Supermarktketen Spar nam enkele jaren geleden een meer derheidsbelang in nichespeler The Tosti te krijgen in de foodservicemarkt. The Tosti Club kan als onderdeel van een groot supermarktconcern makkelijker groeien dan op eigen kracht, onder meer omdat meer geld beschikbaar is voor de groeiplannen. Koffieketen Doppio Espresso heeft verschillende andere spelers onder de vlag van haar ‘merkenhuis’ Cavesco gebracht: Chocolate Company, Barista Café, Single Estate Coffee Roasters en MultiVlaai. De gezamenlijke merken zullen een sterkere positie hebben ten opzichte van banken en andere financiers dan de individuele bedrijven.

5. Moet de overheid helpen?

Zou de overheid het mkb de helpende hand moeten toesteken rond financiering? Volgens een artikel in Het Financieele Dagblad van april is een mkb-bank al langer een wens van bijvoorbeeld Jacco Vonhof, voorzitter van belangenorganisatie MKB-Nederland. Een dergelijke bank zou onder gunstigere voorwaarden kredieten moeten verstrekken zodat ook kleinere ondernemers voor bankkredieten in aanmerking kunnen komen.

In Engeland is er al een dergelijke mkb-bank die in handen is van de staat: de British Business Bank. Deze staatsbank helpt mkb-ondernemers aan financiering door hen te adviseren en te verwijzen naar verschillende financieringspartners. De bank leent niet direct aan ondernemers, dit gaat via de partners. Zij kunnen meer aantrekkelijke voorwaarden bieden omdat de staatsbank een bepaald financieringsvolume en staatsgarantie kan inzetten.

De inmiddels demissionaire minister van Economische Zaken en Klimaat Micky Adriaansens wil ook initiatief nemen op dit gebied, geïnspireerd door het voorbeeld in Engeland. In een brief aan de Tweede Kamer van april concludeert zij dat ‘het voor ondernemers lastig is de juiste financier en financieringsvorm te vinden’. Een zogenaamde centrale financieringshub kan een oplossing bieden en ondernemers de weg wijzen.

Anders dan in Engeland moet dit naar het idee van Adriaansens geen overheidsinstituut worden, maar een publiek-private samenwerking op afstand van de overheid. Mouwen wijst op de risico’s van een te grote publieke (overheids)invloed op financiering van private ondernemingen. “De overheid kan daarmee aan marktbederf en concurrentievervalsing doen. Het kan een vorm van staatssteun worden die in strijd is met Europese regels. Een zuivere loketfunctie kan wel toegevoegde waarde hebben voor mkb-ondernemers.”

Jan Meerman, directeur van brancheorganisatie INretail, ziet ook dat een loket het leven voor ondernemers makkelijker kan maken. Zeker als de ondernemer maar één keer een aanvraag bij dat loket hoeft in te leveren. “Het zou geweldig zijn als de ondernemer een aanvraag indient bij het loket volgens een uniform model, waarbij die aanvraag direct naar alle relevante financieringspartners wordt doorgeleid. De ondernemer krijgt dan offertes van die partners en kan een eigen combinatie maken van financieringsmogelijkheden, bijvoorbeeld een achtergestelde lening, een gewone lening en een lease.”