RetailTrends belt iedere week met een expert over een opvallende actuele ontwikkeling. Deze keer: retailexpert Tom Kikkert, over verpakkingsvrij (buiten de supermarkten om).

Van refills van Rituals-shampoo tot aan kleinere dozen bij een Bol-bestelling. Binnenkort start de Week Zonder Afval, op 25 mei. Hoe staat het met verpakkingsvrij bij retailers buiten de supermarkten om? Tom Kikkert: “Als je als retailer hier niet mee bezig bent, kun je weleens achter de feiten aan gaan lopen.”
 

Komt verpakkingsvrij, buiten de supermarkten om, van de grond? 

“Het is een zoektocht. In zijn algemeenheid zie je dat er hele grote stappen gezet worden als het gaat om materiaalgebruik, zoals kleinere dozen. Ook zijn er verbeteringen te zien als het gaat om kwaliteit van producten. 

De vraag is met welke maatstaf je meet. Het is een beetje vergelijkbaar met elektrisch rijden. Dat werd zo gestimuleerd door de overheid, bijvoorbeeld met subsidies. Als je de subsidie er nu weer af haalt dan gaan er minder mensen elektrisch rijden. Eigenlijk heb je dan nog niks bewerkstelligd, behalve dat mensen autorijden op kosten van de overheid. 

Ik denk wel dat retailers ook andere vragen moeten gaan stellen. Zo kunnen hogere kwaliteitseisen een duurzaam effect gaan hebben op alles en kunnen ‘mode-aspecten’ daarmee ook onderdrukt worden.”

Er zijn ook retailers die refills aanbieden, zoals Marie-Stella-Maris en Rituals. Die zijn goedkoper dan een nieuw product. Hoe kijkt u daar naar? 

“Het speelt een grote rol voor de consument. Mensen rijden ook om voor een paar cent verschil in brandstof. Van refills tot pakketjes die kleiner worden gemaakt zodat het minder ruimte inneemt bij de postbezorger: het zijn allemaal stukjes van de grotere puzzel. Vaak is het ook wetgeving die dat dwingt om te gaan doen. 

Ook experimenteren meer winkels met tweedehands. Het zijn interessante signalen. Het gaat om leren, experimenteren, proberen, vallen en opstaan. Niet achter een belofte aanrennen die je hebt gedaan, maar jezelf ruimte geven om er mee (in de luwte) aan de slag te gaan. Je zag dit bijvoorbeeld misgaan bij Pieter Pot: die wilde te snel en te groot worden.”
 

Wat is het verschil op het gebied van verpakkingsvrij voor grote en kleinere retailers? 

“In Nederland hebben we een maatschappelijk systeem. Zo steunen lokale ondernemers evenementen en activiteiten voor sportverenigingen, maar zij vinden het lastiger om de hele keten te overzien. Misschien is het wel de taak van hele grote merken om duurzamer en eerlijker te produceren en is het de taak van kleine ondernemers om meer maatschappelijk en lokaal te handelen. 

De verandering gaat het snelst als het een businessmodel wordt. Bedrijven moeten ook kijken binnen hun eigen cirkel van mogelijkheden. We zitten dicht tegen een omslagpunt aan, dat als je niets doet, je echt achterhaalt aanvoelt.”

H&M verpakt online bestellingen in een papieren zak en losse items verpakt in plastic terwijl Pull & Bear bijvoorbeeld alleen een papieren zak gebruikt. Ziet u dat retailers experimenteren met verpakkingen? 

“Ja, ik denk dat heel veel retailers aan het experimenteren zijn. Je ziet het ook bij partijen waar je het niet zo snel verwacht, denk maar aan Zeeman. Daar zie je mooie stappen ontstaan van winkels die echt een verschil proberen te maken. 

Het is een opstelsom van kleine dingen die ineens exponentieel gaat groeien. Zo ging het ook met AI. Sommige bedrijven waren daar al tijden mee bezig. Daardoor kun je goed meegaan op het moment dat die exponentiële groei doorzet. Dat moet een grote motivatie voor retailers zijn. Niet zo zeer om volledig duurzaam te zijn. Ik vermoed wel dat de bedrijven die er mee bezig zijn en fouten maken, dat dat uiteindelijk de bedrijven zijn die het sterkst zijn. Ieder bedrijf zal intern moeten zoeken naar een manier om gepassioneerd te raken over dit onderwerp.”

Gaat het snel genoeg vergeleken met 5 jaar geleden?

“Kijkend in het nu is het lastig om de ontwikkeling te zien. Als je terugkijkt naar 15 jaar geleden dan zie je wel ineens de verandering. Ik denk dat iedereen in de keten er achter de schermen drukker mee bezig is dan ze naar buiten laten zien. Of we er zijn? Nee, echt nog lang niet. 

Subsidies moeten niet bepalen wat goed is en wat fout is. De markt moet dezelfde kansen om de verandering in gang te zetten. Een merk en retailers zijn gebouwd om mensen aan zich te binden. En waar overheid kan belonen en bestraffen, zijn bedrijven het allerbest in staat om te inspireren en motiveren om intrinsiek gemotiveerd te raken als klant om het goede te doen. Dat is waar de toekomst zit wat mij betreft. Als goed doen ook een bijdrage levert aan jouw ervaring als consument.”

Hoe belangrijk is gemak op het gebied van verpakkingsvrij? 

“Dat is een beetje het punt. We hebben een consument gecreëerd die gewend is dat alles snel bezorgd wordt. Misschien is het goed dat we overgaan op iets minder snel en efficiënt. 

Verandering kost tijd. We willen bijna allemaal dat er niet te veel verandert en daar zit ook het grote probleem. Het ongemak dat door verandering ontstaat moet niet te groot zijn, dan ontstaat er weerstand. Het moet ook niet te klein zijn, want dan verandert er te weinig.”

Hoe kijkt u naar de toekomst van verpakkingsvrij? 

“Retailers zouden in de huidige tijd niet alleen maar met verpakkingsvrij bezig moeten zijn. Maar wie hier niet mee bezig is, kan weleens achter de feiten aan gaan lopen. Sterker nog: als je nu niet bezig bent met de verandering, kan het ook zo zijn dat het straks wordt opgelegd door de overheid en dan ben je er niet intrinsiek mee bezig. Dat maakt het minder oprecht voor de consument.

Het gaat ook om maatschappelijke betrokkenheid. Hoe wordt het geproduceerd, in welke mate is het een kwalitatief product en draagt een bedrijf iets bij? Kortom: leg het hele verhaal onder de loep. Anders krijg je bedrijven die goed scoren op het facet van verpakkingsvrij en dan een groot podium krijgen, terwijl de bedrijven die dat op alle facetten doen als verliezer worden gezien. 

Verandering begint heel klein. Zo is het koopgedrag van consumenten heel erg van invloed op een grote organisatie. Daarnaast kijken we vaak naar de grote organisaties, maar ik denk dat de kleine ondernemers de bedrijven van de toekomst zijn.”