Familiebedrijven worden weleens de ruggengraat van de economie genoemd. Ook in de retail legden ze het fundament voor verschillende grote merken. Werken met familie heeft zo zijn voordelen. Al zijn er ook valkuilen.

Vroeger moesten zijn studenten er niet aan dénken om te werken bij een familiebedrijf. Te suf. Te saai. Anno nu is dat volgens Roberto Flören, RSM hoogleraar Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht aan Nyenrode Business Universiteit, volledig gekanteld. Het familiebedrijf staat er veel beter op, niet in de laatste plaats vanwege de toegenomen waardering voor het ondernemerschap. Familiebedrijven worden gezien als een baken van authenticiteit en betrouwbaarheid. “Een groot voordeel is ook dat ze vaak gefinancierd zijn met veel eigen vermogen. Daarmee zijn ze minder vatbaar voor de grillen van externe financiers en houden ze zelf de zeggenschap”, zegt de hoogleraar.

De familie zit er niet voor het kortetermijngewin. Gemiddeld blijven directeuren er volgens Flören 22 jaar aan, tegenover 7 jaar in niet-familiebedrijven. Het past bij een langetermijnstrategie en continuïteit, belangrijke pijlers die familiebedrijven ondersteunen in hun weerbaarheid.

Snelle beslissers 

Betrokkenheid loopt als een rode draad door menig familiebedrijf. Dat zien we onder meer terug in relaties met anderen en de omgeving. “Medewerkers horen er echt bij, ze worden niet als een nummer gezien. Best uniek in deze tijd. In het familiebedrijf worden soms zelfs de schulden van medewerkers voorgefinancierd. Dat gebeurt vaker dan je denkt”, zegt Flören.

Een ander kenmerk dat vaak in hun voordeel werkt is dat het niet zelden platte organisaties zijn waarin knopen rap worden doorgehakt. Die wendbaarheid is bijvoorbeeld ook te vinden bij de Termeer Groep. Een idee dat vanmiddag wordt gepitcht bij de koffieautomaat van het familiebedrijf achter Sissy-Boy, Sacha en Manfield kan morgen al worden uitgevoerd, zegt marketing director Cecile Termeer. Ze zegt: “Er is minder sprake van bureaucratie en meer flexibiliteit om in te spelen op ontwikkelingen in de markt. Wij zijn een groot bedrijf maar hebben korte lijnen. Het kantoor van onze CEO (haar echtgenoot, red.) staat altijd open.”

Niet verprutsen 

Verderop in het land is hetzelfde het geval bij herenmodemerk OGÉR. In coronatijd werd in het 140 medewerkers tellende bedrijf vliegensvlug de switch gemaakt naar pure online verkopen, vertelt brand director en mede-eigenaar Sander Lusink. Er kan snel worden gehandeld. Continuïteit staat altijd op 1: “Achter alles wat we doen zit een enorme passie. Service en ambacht staan hoog in het vaandel. Dat je iets goeds wilt nalaten speelt altijd mee, je maakt altijd keuzes voor de langere termijn. Hoewel het een beetje generaliseren is, zorgt dat in familiebedrijven voor veel commitment. Een ander voordeel is dat medewerkers zich er prettig voelen door de warme onderlinge banden.”

Het is deels dezelfde ervaring die Reynier van Bommel heeft. De algemeen directeur van schoenenmerk Van Bommel ziet de lange horizon als een duidelijke plus en hetzelfde geldt voor goed werkgeverschap richting relaties en omgeving, een andere eigenschap. “Je kunt ook niet anders dan betrokken zijn. Wij vormen de 9e generatie. Dat wil je echt niet verprutsen. Daarvan ben ik me altijd bewust.” Gelukkig deelt Van Bommel die verantwoordelijkheid met 2 broers die net als hij directeur zijn in het bedrijf.

Blokker-achtige toestanden 

Toch schuilt er ook een risico in de bloedband. Het maakt de onderneming kwetsbaar. Bij conflicten staat er meer op het spel dan alleen een baan. De familie, welteverstaan. Die kan verscheurd raken. Zo zit een gezellig kerstdiner er bij de familie Blokker, die met een ruzie over het familiekapitaal voor de rechter belandde, er vermoedelijk niet in. Reynier van Bommel herkent zich wel in die kwetsbaarheid: “Zeker in het begin van mijn carrière heb ik me soms een trapezeartiest zonder vangnet gevoeld. Mocht er ruzie komen, dan zou dat lastig zijn omdat schoenen maken het enige is wat ik kan. Maar dat er ook een breuk in de familie kan komen, vertelt niemand je vooraf.”

Gelukkig hebben de Van Bommel-broers in hun jeugd genoeg ruzie gemaakt. Zo is een aantal zaken beslecht en weten ze ook hoe ze het goed moeten maken. Al tipt de CEO anderen wel om alles vast te leggen wat er maar kan worden vastgelegd. “Dat mijn vader op zijn 60e met pensioen zou gaan. Welke procedure je doorloopt om directeur te worden. Dat je aandelen overdraagt als je op je 31e nog niet in de zaak werkt. En dat partners nooit in de zaak komen. Het staat allemaal zwart op wit. Zeker de eerste 10 jaar gaf dat duidelijkheid en rust.”

Cecile Termeer meent dat open communicatie en het direct uitspreken van meningsverschillen een hoop ellende kunnen voorkomen. Net zoals het scheiden van het persoonlijke van de inhoud, trouwens. Ze zegt: “Bij ons wordt er op verjaardagen zo min mogelijk gesproken over de zaak. En op momenten daarbuiten alleen aan de keukentafel.”

Zegen en vloek

Andere nadelen binnen familiebedrijven zijn volgens Flören dat ze soms wat vastroesten in creativiteit en innovatievermogen. Bovendien heeft de afwezigheid van extern kapitaal ook een nadeel; het kan groeikansen verkleinen. Daarnaast moeten ze ervoor waken dat ze uit familieliefde jonge telgen voorrang geven bij promoties, merkt Sander Lusink op. Hij noemt werken in het familiebedrijf zowel een vloek als een zegen: “Je werkt samen om iets na te laten. Tegelijkertijd gaat het werk altijd door en hebben mensen het idee dat je altijd bereikbaar bent.”

Het komt misschien door de dienstbaarheid die veel familiebedrijven typeert. Authenticiteit en een ijzersterk en generaties oud familieverhaal zijn geen facetten die makkelijk zijn na te bootsen. Maar, van het gevoel voor service en relaties van familiebedrijven en het centraal stellen van de klant valt absoluut te leren.

En de familiebedrijven? Die vinden het vaak helemaal niet zo bijzonder dat ze familiebedrijf zijn. Flören: “Toch zijn klanten en potentiële medewerkers er soms gevoelig voor. Reden waarom het feit dat ze een familiebedrijf zijn best vaker kan worden benoemd en benut.”