RetailTrends belt iedere week met een expert over een opvallende actuele ontwikkeling. Deze keer Henk Hofstede, retailexpert bij ABN Amro, over de aankomende CSRD-richtlijn.

Volgens de nieuwe CSRD-richtlijn zijn grote en middelgrote bedrijven binnenkort verplicht te rapporteren over de impact van hun activiteiten op mens en milieu en hun prestaties op het gebied van duurzaamheid. Wat betekent dit voor retailers? Is het een papieren tijger of biedt de wet kansen?

Even terug naar het begin: wat houdt de CSRD precies in?

“De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) is een Europese richtlijn die bedrijven verplicht om gedetailleerde informatie te verstrekken over hun impact op milieu, maatschappij en governance (ESG-factoren). De richtlijn is bedoeld om transparantie en verantwoordelijkheid in duurzaamheidsrapportages te verbeteren. Bedrijven moeten niet alleen rapporteren over financiële prestaties, maar ook over niet-financiële factoren zoals CO2-uitstoot, biodiversiteit, arbeidsomstandigheden en ethische bedrijfsvoering.”

Vanaf wanneer wordt de nieuwe CSDR-richtlijn van kracht en voor wie gaat die gelden?

“De aankomende CSRD-richtlijn gaat gelden voor bedrijven die actief zijn in de Europese Unie en minimaal aan 2 van de volgende 3 criteria voldoen: een omzet van meer dan 50 miljoen euro, een balanstotaal van meer dan 25 miljoen euro en het in dienst hebben van meer dan 250 werknemers. Vanaf 2026 rapporteren deze bedrijven over hun (in)directe impact in hun keten, te beginnen met het boekjaar 2025. Grote bedrijven die al onder de niet-financiële rapportage (NFI-richtlijn) vallen, zoals financiële instellingen, moeten hier vanaf 2024 over rapporteren. Voor niet EU-bedrijven geldt dit vanaf 2028.”

Wat vind je van de nieuwe wet? Zijn de gestelde eisen in de wet realistisch en haalbaar?

“Ondernemers die hieraan moeten voldoen, zullen maximale transparantie moeten geven over hun prestaties en de producten die ze verkopen. Die transparantie is hard nodig voor een duurzame toekomst. De meeste retailers produceren niet zelf, maar kopen via derden in. Dat betekent dat er data gedeeld moet worden in de keten om die transparantie te kunnen bieden en te kunnen rapporteren. Dat kan complex zijn en nog niet alles is duidelijk over de implementatie van CSRD. Die taak ligt bij de overheid.

Naar verwachting zal er sprake zijn van een overbruggingsfase waarbij rapportage plichtige ondernemers gebruik mogen maken van proxy-data, data die gebaseerd is op sector- en of branchegemiddelden of op basis van schattingen in samenwerking met bijvoorbeeld brancheorganisaties. Het optuigen van een CSRD-rapportage vergt tijd en hoeft niet direct perfect te zijn, maar je moet wel gaan beginnen om te bepalen waar het bedrijf de meeste impact maakt en welke data daarbij benodigd en beschikbaar is. Beter bijna goed dan 100 procent helemaal niet.”

De CSRD vervangt de Non-Financial Reporting Directive (NFRD). Wat is het verschil?

“De CSRD heeft een bredere reikwijdte, waarbij meer bedrijven onder de rapportageplicht vallen. Deze regelgeving ondersteunt de Europese Green Deal door investeerders, stakeholders en klanten te voorzien van beter geïnformeerde beslissingen. Uiteindelijk moet dit leiden tot een meer duurzame en toekomstbestendige EU-economie waarbij bedrijven meer positieve impact maken en weerbaarder zijn voor grote veranderingen op ESG-gebied. Dat lijkt mij zeer wenselijk en het zorgt voor een eerlijk speelveld.

Bedrijven buiten de EU, die concurreren met lagere prijzen omdat ze niet netjes afrekenen voor bescherming van het milieu of mensenrechten, moeten hier ook aan gaan voldoen. Duurzaam ondernemen moet lonen. Zolang de wet maar geen papieren tijger wordt waar iedereen heel druk mee is, maar die nul effect heeft op het milieu of de sociale omstandigheden in de keten.”

Heeft de nieuwe wet volgens jou kans van slagen?

“De achterliggende gedachte is om transparantie te brengen van alle ketenpartners binnen en buiten de EU. Dat is complex en vereist nauwe samenwerking en gaat op termijn het spreekwoordelijke ‘kaf van het koren’ scheiden. Het is geen wet om ondernemers te pesten, maar om meer gestructureerd te werken aan een duurzame toekomst voor onszelf en de generaties die na ons komen. Dat is mijn inziens al reden genoeg om de nieuwe wet te laten slagen, maar dat kost even tijd. En het biedt ondernemers dus ook kansen als ze het beter doen dan hun peers: klanten, ngo’s maar ook investeerders zien dat uiteindelijk ook.”

Wat betekent de wet concreet voor retailers? Wat zijn de gevolgen?

“Retailers zullen, voor zover ze dit al niet al deden, eerst hun eigen businessmodel en handelsketen onder de loep moeten nemen. Waar hebben de ESG-factoren impact op het eigen businessmodel én waar heeft het bedrijf impact op deze ESG-factoren? Dit noemen ze materialiteit of indien beide het geval is, dubbele materialiteit. Over de impact op en van milieu-, sociale- en governance-factoren moeten retailers rapporteren.

Dit vergt zoals eerder gezegd nauwe samenwerking van retailers met ketenpartners om de juiste data te verkrijgen om daarover te kunnen rapporteren. Dat betekent grip krijgen op betrouwbare data in de keten en trachten daar een uniforme rapportage van te maken. Niet elke leverancier zal die data direct kunnen leveren. En indien de data wel geleverd wordt, kunnen diverse leveranciers met elkaar vergeleken worden en ‘underperformers’ worden gelokaliseerd. Op termijn wordt ook duidelijk of een leverancier de nodige executiekracht heeft om te verbeteren.

Ik verwacht een soort overgangsfase waarbij nauwer wordt samengewerkt, maar die ook kan leiden tot een afvalrace voor leveranciers wanneer de noodzakelijke data niet kan worden geleverd en/of de juiste kwaliteit en leveringsbetrouwbaarheid gegarandeerd kan worden. De CSRD biedt dus ook kansen als strategische tool: je wilt zaken doen met ketenpartners die voldoen aan wet- en regelgeving, maar die knelpunten en afhankelijkheden hebben beperkt zodat je van de levering op aan kunt.

Andersom geldt overigens ook, dan is er sprake van het indirecte CSRD-effect: je kunt volgens de wet niet rapportage plichtig zijn, maar als een onderneming een product levert aan een bedrijf dat wel rapportage plichtig is, zal ook de kleinere onderneming daar uiteindelijk aan moeten voldoen. Per slot van rekening bestaat het CSRD-profiel van een retailer zoals een supermarkt, een warenhuis of een multibrandstore toch grotendeels uit een optelsom van de kwaliteit van haar grote en kleinere leveranciers."

Welke kosten zijn er gemoeid met het voldoen aan de wet?

“De schattingen zijn dat voor de onderkant van de rapportage plichtige bedrijven de extra kosten rond de 100.000 euro liggen. Afhankelijk van de omvang is dit bij grotere bedrijven een veelvoud.”

In hoeverre zijn bedrijven (retailers) voorbereid op de wet en de bijbehorende verplichtingen? Hebben zij hun bedrijfsvoering voldoende onder de loep genomen en knelpunten uit de weg geruimd?

“Uit een recent rapport van PWC blijkt dat circa 60 procent van de Nederlandse ondernemingen met het vergaren van data was gestart, dat ze het complex vinden en dat het impact heeft op de operatie. Ondernemingen die al bewust met duurzaam ondernemen bezig waren, hun ketenpartners goed in beeld hebben en voor hun rapportagedoelen al data verzamelden, hebben een voorsprong. Maar ik vermoed dat er ook nog wel een aantal rapportage plichtige ondernemers zijn die eigenlijk nog moeten starten. Het jaar 2025 waarover gerapporteerd moet worden, start al gauw.

Naast data heb je ook kennis en nieuwe competenties in het bedrijf nodig. Kunnen die gevonden worden? Dus naast de afdelingen finance, inkoop en sustainability, speelt ook HR hier een belangrijke rol om nieuwe mensen binnen te halen die dit kunnen. Uiteindelijk zal er ook intern draagvlak moeten zijn en zal de duurzame rapportage een onderdeel van de bedrijfscultuur moeten zijn, want het wordt een ‘license to operate’: als je er uiteindelijk onvoldoende aan voldoet, kan dit zelfs je voortbestaan kosten.”

Brancheorganisaties Modint, EK Retail, INretail en Tuinbranche Nederland werken in het kader van de nieuwe CSRD samen om bedrijven te ondersteunen met een sector brede aanpak. Wat vind je van dit initiatief?

“Het is goed om de CSRD-rapportagemethodiek zoveel mogelijk in gezamenlijkheid te ontwikkelen via branche- of inkooporganisaties. Leden komen uit dezelfde (sub)sector en kennen in het algemeen dezelfde uitdagingen in de handelsketen, zeker indien zij dezelfde inkoopkanalen gebruiken. Dus een methodiek ontwikkelen om de dubbele materialiteitsanalyse uit te voeren is heel efficiënt. Het komt bovendien uniforme rapportage ten goede, waarbij benchmarking tussen leden relatief eenvoudiger is.

Verder komt het de snelheid in de transitie ten goede, omdat leden zo van elkaar kunnen leren. De branche- en inkooporganisatie tonen hierbij hun toegevoegde waarde en helpen met het uitvragen van de benodigde harde en zachte data. Daar is vaak nog onduidelijkheid over en dat scheelt de leden veel tijd.”

De Britse reclamewaakhond Competition and Markets Authority (CMA) heeft onlangs 17 modemerken per brief gewaarschuwd voor greenwashing. De CMA heeft straks de bevoegdheid om bedrijven een boete op te leggen tot 10 procent van hun wereldwijde omzet als ze de consumentenwet overtreden. Is dit iets wat in Nederland ook zou kunnen gebeuren door het van kracht worden van de nieuwe CSRD-richtlijn?

“Dat is denkbaar. Vooralsnog is het plan dat accountants die ook de jaarverslagen van hun klanten controleren, ook de ESG-rapportage gaan controleren en verplicht opnemen in het jaarverslag. Als dit goed gebeurt brengt dit transparantie in de bedrijfsvoering en de impact van het bedrijf op de ESG-factoren. Die ESG-rapportages zijn ook belangrijk voor stakeholders zoaals financiers, ngo’s en klanten die steeds kritischer worden. Als bedrijven zich mooier voordoen dan ze in werkelijkheid zijn, kunnen instanties als de ACM ook boetes opleggen met betrekking tot greenwashing.

Overigens is de CSRD-wetgeving een verplichting om te rapporteren over de belangrijkste ESG-factoren, niet om het hebben van een daadwerkelijke duurzame strategie. Dat zou de aankomende CSDDD (Corporate Sustainable Due Dilligence Directive) moeten afdwingen, om daadwerkelijk te laten zien wat je daaraan doet. Maar de hoop is natuurlijk wel dat door de transparantie van de CSRD, bedrijven na een uitvoerige ketenanalyse hun impact bepalen en aan de hand daarvan proactief een duurzame strategie gaan ontwikkelen, daarbij doelen stellen en anders gaan acteren om schade aan het milieu te minimaliseren en te verhinderen, sociale omstandigheden in de keten te verbeteren en de governance goed in te richten. Daar moet de maatschappij uiteindelijk in zijn geheel beter van worden.”