Dozen, zakjes, dekseltjes en folies. Of het nou fysieke retail is of e-commerce, het verkopen van spullen is onlosmakelijk verbonden met bergen verpakkingsmateriaal. Daar lijken steeds meer retailers zich van bewust en iets aan te willen doen. Is de verpakking, na het plastic tasje, het volgende slachtoffer in de strijd tegen ‘retailafval’?

Albert Heijn maakte twee weken geleden bekend af te willen van ‘onnodig’ verpakkingsmateriaal. Soms is een verpakking essentieel, maar vaak is een duurzamer alternatief mogelijk, zo klinkt het. In totaal wil de supermarktketen in 2025 25 procent minder verpakkingsmateriaal gebruiken, waarbij vooral plastic het moet ontgelden. De goede voornemens van de marktleider maakten een storm van reacties los op RetailNews, merendeels blij dat er ‘eindelijk’ een stap in de goede richting wordt gezet.

Een stap als het vervangen van plastic dekseltjes door folie lijkt een futiliteit, maar dat is allerminst het geval. Daarmee alleen al bespaart Albert Heijn naar eigen zeggen driehonderdduizend kilo plastic per jaar. Ook het plasticje om bijvoorbeeld de komkommer is een voorbeeld van een onnodige verpakking, die tot veel irritatie leidt bij consumenten. Dat de verpakking in de supermarkt steeds meer onder vuur komt te liggen, is volgens voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal niet verwonderlijk. “Verpakkingsafval is heel zichtbaar, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de CO2-uitstoot van je auto”, zegt directeur Vera Dalm in het AD. “Je haalt alle troep letterlijk je huis in, je kan het gewoon op je aanrecht zien liggen.” Dat Albert Heijn nu pas met concrete beloften komt, is omdat de retailer pas sinds dit jaar daadwerkelijk meet hoeveel verpakkingsmateriaal gebruikt wordt. Alleen voor de eigenmerkproducten blijkt dat al 78,4 miljoen kilo per jaar te zijn, zegt Anita Scholte op Reimer, verantwoordelijk voor het verpakkingsbeleid, tegen de krant. 

De stap van Albert Heijn staat niet op zichzelf. Mede onder druk van de publieke opinie, beloven ook andere supermarktketens hun plastic verpakkingsmateriaal terug te dringen. Zo streeft Aldi naar dertig procent minder folie en karton in 2025 en wil Lidl zijn plasticgebruik in Nederland met minimaal twintig procent verlagen. Plus deed dit jaar een ‘dringende oproep’ aan leveranciers om met alternatieve verpakkingen voor plastic te komen en kondigde tegelijkertijd aan de kunststof verpakkingen, die om tweehonderd huismerkproducten zitten, geleidelijk af te schaffen. Jumbo is al bezig met ‘natuurlijke etiketten’, waarbij groenten worden gelaserd in plaats van gestickerd. Ekoplaza baarde eerder dit jaar zelfs internationaal opzien met de opening van de eerste plasticvrije supermarkt ter wereld. Initiatieven voor een volledig verpakkingsvrije supermarkt, zoals Bag & Buy en Opgeweckt Noord, hielden het echter niet lang vol.

E-commerce
Hoewel de initiatieven vooral van supermarkten lijken te komen en goeddeels op plastic zijn gericht, gaat de recente aandacht voor betere verpakkingen verder. Zo maakte C&A onlangs bekend een nieuwe kartonnen doos voor het versturen van online orders te hebben ontwikkeld. In het magazijn worden de orders verzameld en door een medewerker klaargelegd op een kartonnen bodem, die vervolgens naar een sluitmachine wordt vervoerd. De transportband is voorzien van technologie, die foto’s en video’s maakt en het gewicht bepaalt. Nadat de afleverpapieren en retouretiketten automatisch aan de verpakking zijn toegevoegd, wordt de vulhoogte van de doos door een drukgevoelige sensor gemeten. Het karton wordt tot de millimeter nauwkeurig aan de zijkanten bijknipt en vastgelijmd aan de nieuw ontwikkelde deksel. Door dit proces is minder vulmateriaal nodig en kan het aantal vrachtwagenritten met 250 per jaar worden teruggebracht. 

Ook PostNL en wielershop FuturumShop sloegen onlangs de handen ineen voor duurzamere verpakkingen. Het gaat om ‘flexibele, herbruikbare verpakkingen’ die duizend maal gebruikt kunnen worden. Dat levert een besparing op van 138 kilo karton, wat gelijk staat aan 138 kilo CO2. Door het afneembare kunststof om het product te wikkelen, wordt er geen ‘lucht’ meer verstuurd. Het gewicht neemt hiermee niet af, maar de omvang wel. Zo kunnen meer pakketten tegelijk worden verstuurd en neemt de efficiency toe.

Lege ruimte
Dat de bovengenoemde initiatieven rond e-commerceverpakkingen geen overbodige luxe zijn, blijkt wel uit het deze maand verschenen rapport The Empty Space Economy van Forbes Insights en DS Smith. Uit een enquête onder topfunctionarissen van retailbedrijven, blijkt dat zestig procent van hen gelooft dat meer dan een kwart van de ruimte in e-commerceverpakkingen leeg is. Een praktijkonderzoek in de branche over zeven productcategorieën, toont aan dat de lege ruimte uiteenloopt van gemiddeld achttien procent voor kleding en schoeisel tot 64 procent voor glaswerk.

81 procent van de ondervraagde leidinggevenden zegt bezorgd te zijn over milieukwesties. Ook gelooft 72 procent van hen dat de reductie van lege verpakingsruimte hun impact op het milieu zou reduceren. Maar uit de studie blijkt ook dat er veel minder bedrijven zijn die daadwerkelijk acties ondernemen, dan bedrijven die beweren dat ze bezorgd zijn om duurzaamheid. 44 procent neemt verpakkingen op in de duurzaamheidsdoelstellingen en 36 procent voert audits uit rondom lege ruimte bij de verzending van goederen. Veruit de grootste uitdaging om meer te focussen op verpakkingen, zijn de omschakelingskosten naar efficiënter materiaal en ontwerp. Bijna zestig procent beschouwt dat als belemmerend. Een paradoxaal argument, stellen de onderzoekers, aangezien een beter ontwerp en het gebruik van minder materiaal het mogelijk maken om de kosten van lege ruimte te reduceren.

Klantervaring
Naast duurzaamheid en kosten, vormt de klantenervaring een derde argument om verpakkingskwesties serieus te nemen. De customer experience groeit uit tot de belangrijkste factor voor bedrijven om zich te onderscheiden van de concurrentie: 89 procent van de bedrijven concurreert al op basis van deze factor, zeggen de samenstellers van het rapport. Verpakkingen maken deel uit van die klantervaring: hoe het product is verpakt, beïnvloedt de klanttevredenheid, en dus ook de klantenwerving en -binding. 51 procent van de consumenten beschouwt verpakkingsafval als een belangrijke milieukwestie en hetzelfde percentage vindt dat de duurzaamheid van verpakkingen vandaag belangrijker is dan vijf jaar geleden. 

Uit eigen onderzoek concludeerde Unilever al dat een derde van de merken door consumenten gekozen worden op basis van hun maatschappelijke impact of impact op het milieu. Voor met name jongere generaties zijn de waarden die een merk vertegenwoordigt steeds nauwer verbonden met de ervaring van e-commerceverpakkingen, die een zichtbare en tastbare uiting van een retailer zijn. “We zijn voortdurend op zoek naar nieuwe manieren om verpakkingen en afval te reduceren, te hergebruiken en te recyclen en innovaties te ontwikkelen, zowel voor de verpakkingen als voor de producten die na gebruik worden afgedankt,” zegt David Blanchard, chief R&D officer bij Unilever. Hoewel 71 procent van de ondervraagde leidinggevenden denkt dat klanten bezorgd zijn over de impact van verpakkingen op het milieu, leggen leidinggevenden vaak niet de link met de klantervaring: ruim de helft stelt dat verpakkingen geen rol spelen in de klantervaring. Wanneer ze verpakkingen wel koppelen aan de klantervaring, is dat meestal op het vlak van merkperceptie. Slechts 35 procent koppelt verpakkingen aan de hoeveelheid lege ruimte.

Marks & Spencer
Praktijkvoorbeelden laten zien dat innovatieve verpakkingen besparingen kunnen opleveren. Zo ontwikkelt Marks & Spencer verpakkingen speciaal op maat voor het online traject, zodat producten al verzendklaar zijn wanneer de order binnenkomt in het magazijn. Ook worden machines gebruikt die kartonnen dozen op maat maken, afgestemd op het formaat van een specifieke bestelling. “Het is slechts een kwestie van tijd voordat we van een beperkt aantal formaten kartonnen dozen naar een model op maat gaan,” zegt head of technical packaging Roger Wright van de warenhuisketen. Volgens hem heeft het bedrijf tot nu toe één miljoen euro bespaard in logistiek, transport en verpakkingen.

De vraag voor de besluitvormers is hoe ze de verpakkingsinitiatieven kunnen financieren die de besparingen opleveren. 36 procent van de leidinggevenden die deelnamen aan de enquête zegt dat ze hun budget voor verpakkingen zeker zullen uitbreiden en een derde zegt dat te overwegen. In totaal overweegt 68 procent op zijn minst geld te besteden aan deze mogelijkheid.

Het plastic tasje is langzaam uit de Nederlandse retailwereld aan het verdwijnen. Binnen ruim een jaar na het verbod op het gratis verstrekken daarvan, gingen er al 71 procent minder over de toonbank. Gelet op de recente ontwikkelingen, lijkt de productverpakking het volgende grote aandachtspunt om materiaal uit de retailketen te verwijderen. Zou het deze keer zonder regelgeving van bovenaf lukken?