De belofte van dronebezorging mag dan moeizaam worden ingelost, e-commerceplatform Aha bewijst in IJsland dat het geen gimmick is. Topman Maron Kristófersson over torenhoge bezorgkosten, het belang van schaalbaarheid en dealen met extreme weersomstandigheden. “Het IJslandse weer is het beste wat ons kan overkomen.”

Het is alweer ruim vijf jaar geleden dat het grote publiek kennismaakte met dronebezorging. Eind 2013 liet Amazon weten pakketten middels onbemande vliegtuigjes te willen thuisbezorgen. Veel mensen dachten aan een grap, ware het niet dat er toen al bedrijven het idee in landen als Australië en China aan het testen waren. De laatste jaren druppelen vergelijkbare initiatieven binnen, maar echt van de grond lijken ze nog niet te komen. Amazon deed er drie jaar over om zijn eerste dronevlucht – van zevenhonderd meter – uit te voeren. Ene Robert uit Cambridgeshire ontving zijn bestelling binnen dertien minuten nadat hij zijn order had geplaatst. Sindsdien is het ijzingwekkend stil rond Amazon Prime Air.

Hoe anders is dat bij Aha. Het naar eigen zeggen grootste e-commerceplatform van IJsland trok in de zomer van 2017 wereldwijd aandacht door, met toestemming van de lokale autoriteiten, een dronebezorgdienst te lanceren. Het platform kreeg permissie één route in Reykjavik te vliegen. Tot dan toe gingen alle bezorgingen nog ‘gewoon’ per auto.

Grootste foodaanbod van IJsland
Aha werd bijna acht jaar geleden gelanceerd en telt inmiddels meer dan 110 duizend klanten, wat neerkomt op zo’n een derde van alle inwoners van het eiland in de Atlantische Oceaan. In hoofdstad Reykjavik bereikt Aha zelfs twee op de drie huishoudens, als we medeoprichter en ceo Maron Kristófersson mogen geloven. De jaaromzet ligt volgens hem ‘afhankelijk van de wisselkoers’ tussen de acht en tien miljoen dollar. Aha is gevestigd in de hoofdstad, van waaruit het hele land wordt bediend. Klanten kunnen op het platform inkopen doen bij restaurants, supermarkten en andere fysieke retailers. “We hebben het grootste foodaanbod van IJsland. Zo’n honderd restaurants in Reykjavik zijn bij ons aangesloten en daarnaast twintig tot dertig fysieke winkels. We verkopen bijna alles, van sokken en kleren tot elektronica.”

Thuisbezorging
Het platform toont veel gelijkenissen met een speler als Deliveroo, dat het aanbod van lokale restaurants thuisbezorgt met behulp van eigen bezorgers. Het grote verschil is volgens Kristófersson dat de bezorgers van Aha daadwerkelijk bij het bedrijf in dienst zijn. “We huren geen zzp’ers in, die met hun eigen auto of fiets bezorgen. We hebben de volledige logistieke operatie in eigen handen.” Het platform heeft momenteel de beschikking over zeventien elektrische bezorgauto’s. “Dat klinkt misschien niet veel, maar voor IJslandse begrippen is het een omvangrijke operatie. Nederland is zo’n vijftig keer groter, dus je kunt het vergelijken met bijna duizend auto’s in Nederland”, aldus de ondernemer.

Aha bezorgt sinds 2014 zelf food aan huis. Het bedrijf komt er al snel achter dat het lastig is om het model met eigen auto’s en chauffeurs winstgevend te maken. “De gemiddelde bezorgafstand bij Deliveroo is 2,6 kilometer en de meeste ritten zijn korter dan een kilometer. Bij ons ligt het gemiddelde op zeven kilometer. Waar een chauffeur van Deliveroo vijf tot zeven bezorgingen per uur kan doen, zijn dat er bij ons maximaal twee. Vanwege de lange afstanden liggen de kosten per bezorging veel hoger dan bij alle internationale bezorgdiensten die je kunt bedenken. De bevolkingsdichtheid in een stad als Londen is vele malen groter dan in Reykjavik.”

Financiële vrije val
Het is volgens Kristófersson geen optie om de extra kosten door te berekenen, omdat de klant niet bereid is die te betalen. “Dit probleem betekende bijna het einde van het bedrijf. Het was noodzakelijk om wat te veranderen. In een soort financiële vrije val hebben we de opties bekeken om de situatie te verbeteren. Ikzelf heb als techgeek naar de meest gekke ideeën gekeken.” Voordat de drones in beeld komen, zit hij om tafel met een bedrijf in rijdende bezorgrobots. Die gesprekken zijn zo serieus, dat hij het idee bij de IJslandse overheid poneert. Daar vinden ze het volgens Kristófersson ‘een beetje gek’, maar krijgt hij toch groen licht om het concept verder uit te werken. Het blijkt verloren moeite: het robotbedrijf besluit de stekker uit de IJslandse plannen te trekken. “Ze lieten ons weten flinke stappen te maken in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. De IJslandse markt had weinig prioriteit.”

Het dwingt Kristófersson terug te gaan naar de autoriteiten om daar een nog gekker idee voor te leggen: dronebezorging. “Ik heb gezegd dat IJsland waarschijnlijk een van de laatste landen is waar dit mogelijk wordt, als we het niet als een van de eerste landen zouden toestaan. Zodra een van de grote landen ermee instemt, gaan alle drone-operators vanwege de marktomvang daarnaartoe. Gelukkig kreeg ik ze met dit argument aan boord”, memoreert hij. Dat betekent niet dat de drones direct de lucht in kunnen. Het duurt veertien maanden voordat hij toestemming krijgt het project door te zetten. “We moesten nog steeds aan alle regels en vereisten voldoen. De eerste aanvraag werd nog afgewezen.”

Operators in dienst
Voor de dronebezorging werkt Aha samen met Flytrex uit Israël. Andere partijen waren alleen bezig met het bouwen van een eigen drone, zegt hij. “Dus het zou jaren duren voordat ze de lucht in zouden kunnen. Die tijd hadden we niet.” Flytrex werkt met bestaande drones die zijn autonoom vliegsysteem kunnen dragen. De kleine vliegmachines zijn eigendom van Aha, dat Flytrex betaalt om van het systeem gebruik te maken. De IJslandse onderneming heeft inmiddels tien gecertificeerde operators in dienst, die de autonome vliegtuigjes kunnen bedienen. “Ze zijn getraind om drones van maximaal 25 kilo handmatig te besturen, voor het geval er iets fout gaat. Maar het systeem vliegt automatisch”, aldus Kristófersson. Bang dat er iets fout gaat is hij niet. De software is uitgerust met drievoudige redundantie, wat betekent dat er drie vliegsystemen beschikbaar zijn om de drone in de lucht te houden. “We hebben bijvoorbeeld ook drie verschillende gps-zenders. Als één van de componenten uitvalt, is er altijd een ander om het over te nemen. Al hebben we nog nooit last gehad van crashes”, stelt de topman.

Weerbestendig
De in de zomer van 2017 verkregen licentie heeft dronebezorging volgens hem in een stroomversnelling gebracht. “We konden eindelijk echt gaan vliegen, in plaats van alleen testen. We zijn er zo snel mogelijk mee begonnen om vandaaruit de service te verbeteren. Soms gaan we terug naar de tekentafel om dingen aan te passen.” Sinds vorig jaar is de bezorgdienst van Aha niet meer beperkt tot één route. Met een nieuwe licentie heeft het bedrijf toestemming om verschillende routes boven bewoonbare gebieden te vliegen. Goed nieuws, ware het niet dat vervolgens de meest regenachtige periode in 130 jaar uitbrak. “Extreem frustrerend. Daarom zijn we de drones nu aan het upgraden zodat ze waterbestendig zijn en een stuk verder kunnen vliegen. Straks kunnen ze grotere afstanden overbruggen en ook in sneeuw en met veel wind vliegen. Dan is de dienst negentig procent van de tijd beschikbaar en zal het echt hard gaan met dronebezorging.”

Wie nu bij Aha een order plaatst, kan bij goede weersomstandigheden kiezen uit bezorging per drone of auto. Meestal gaat de voorkeur daarbij uit naar de traditionele methode, ook al is de drone goedkoper. “De meeste mensen maakt het niet uit of ze per drone bezorgd krijgen of niet. Als ze honger hebben, kiezen ze liever voor bezorging aan de deur dan dat ze een stuk moeten lopen. Toeristen kiezen juist sneller voor de drone. Hen maakt het niet uit wat ze krijgen, als het maar per drone wordt bezorgd. Daar draait het om entertainment.”

Unieke situatie
Uiteindelijk is het idee klanten geen keuze meer te bieden. “We zullen het merendeel via drones bezorgen. Je moet niet vergeten niet hoe uniek de situatie in IJsland is. Het slaat nergens op als Deliveroo die zevenhonderd meter met drones zou vliegen. Dan is het veel sneller om op de fiets te springen. Maar voor ons maakt het nogal wat uit of een bezorger zeven kilometer moet rijden of dat we er zes met een drone kunnen overbruggen. Hij staat dan klaar om de bestelling op te pikken en aan de deur te overhandigen.” Kristófersson beaamt dat de bezorgers dan verspreid door het bezorggebied paraat moeten staan. “Maar dat staan ze al. In plaats van dat de chauffeur naar het restaurant gaat om een order op te halen, gaat hij naar het dichtstbijzijnde afhaalpunt van de drone en hoeft hij alleen de laatste paar honderd meter zelf te overbruggen.”

Privacyregels
Helemaal gemakkelijk wordt het als er geen tussenkomst van een bezorger nodig is. Aha heeft net de eerste bezorgingen achter de rug waarbij het pakketje zakkend aan een kabel in de achtertuin landt. Wie van deze optie gebruik wil maken, heeft een ‘goedgekeurde tuin’ nodig. Daarvoor moet de klant een geschikte bezorgplek vinden bij huis, weg van het verkeer. Van alle buren in een straal van vijftig meter moet schriftelijke toestemming worden geregeld. “Dat duurt voor één huis soms wel twee tot drie maanden. Er is altijd wel iemand op vakantie of een buurman of -vrouw waar je liever niet mee praat.” Er lopen inmiddels gesprekken met de overheid om een uitzondering te krijgen op deze ‘vijftigmeterregel’, stelt hij. “Die bestaat alleen om privacyproblemen te voorkomen. Aangezien het hier niet gaat om cameradrones maar om bezorgdrones, maken we geen inbreuk op iemand privacy. Ze zijn ook niet zo lawaaiig als mensen denken, omdat we grote propellers gebruiken. En ze zijn een stuk stiller dan een grasmaaier. Je moet buiten staan om op te merken dat de buren iets per drone bezorgd krijgen.”

Hamburgers bezorgen
Kristófersson is ervan overtuigd dat de hele logistieke operatie schaalbaar is. “Of het ook in Nederland werkt? Kijk naar hoeveel steden er in Nederland nog niet bediend worden door bezorgdiensten, omdat ze een kilometer of zeven van een restaurant afliggen. En ik verwacht dat drones in twee tot vijf jaar in staat zijn om zo’n 25 kilometer af te leggen met een snelheid van driehonderd kilometer per uur. Dan kun je hamburgers op een behoorlijke afstand van de fastfoodzaak nog warm thuisbezorgen. En dat voor twee tot drie euro.” Of Aha ook daadwerkelijk in Nederland begint, hangt volgens hem af van de Nederlandse autoriteiten. “Als zij zulke testprojecten toestaan, willen we nog dit jaar starten”, lacht hij.

Toekomst
Vooralsnog gaat zijn meeste aandacht naar het vergroten van de betrouwbaarheid van de droneservice in eigen land. “Er blijft tien procent van de tijd over waarin we niet kunnen vliegen, vanwege te harde wind of natte sneeuw. De komende drie jaar willen we groeien naar een beschikbaarheid van 95 procent. In tien jaar moet dat 98 of 99 procent zijn. Maar als we negentig procent in IJsland bereiken, staat dat gelijk aan 99 procent in Nederland.” Kristófersson is blij met de extreme weersomstandigheden in IJsland. “Mensen zeggen vaak dat het verschrikkelijk moet zijn voor een drone-operatie. Maar het is juist het beste wat ons kan overkomen. We kunnen alle scenario’s veelvuldig testen.”

Nog altijd komt hij mensen tegen die denken dat dronebezorging een gimmick is. “Eigenlijk denkt iedereen dat die het niet heeft geprobeerd. Wij pakken het serieus aan. We hebben ons kantoor verhuisd naar een locatie die geschikter is voor dronebezorging en zoeken meer operators. Alles wat we doen geldt als voorbereiding op een toekomst, waarvan we overtuigd zijn dat die gaat komen.” Kristófersson denkt dat thuisbezorging het terrein wordt van een combinatie van auto’s, robots en drones. De onbemande vliegtuigjes kunnen ongeveer de helft van alle bestellingen voor hun rekening nemen, denkt hij. “Maar verandering gaat in deze wereld veel langzamer dan we zouden willen. De enige manier om te veranderen, is om grenzen verder te verleggen.”