Hoe zorg je voor een aantrekkelijke binnenstad? Dat is een vraag waar veel gemeenten mee worstelen. Koning Willem-Alexander en staatssecretaris Mona Keijzer keken donderdag hoe Beverwijk dat aanpakt.

Winkelcentrum Beverhof, even na 14.00 uur. Wethouder Serge Ferraro lijkt een tikje zenuwachtig. Op zijn voorhoofd parelen enkele zweetdruppeltjes, in zijn rechterhand heeft hij kaartjes met steekwoorden erop. Voor hem staat koning Willem-Alexander, rechts van hem staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken. Keijzer heeft de majesteit voor zijn achttiende werkbezoek met een lid van het kabinet - in haar woorden - 'meegesleurd' naar Beverwijk.

Waarom? "Beverwijk is een middelgrote stad en middelgrote steden hebben het zwaarder dan de grote steden Amsterdam, Den Haag en Rotterdam", zegt Keijzer. "Maar hier zijn ze in staat geweest om van 25 procent leegstand naar tien procent leegstand te komen." Dat is volgens haar te danken aan een actieve wethouder die samen met vastgoedeigenaren en winkeliers de schouders eronder heeft gezet. Winkels zijn dichter bij elkaar geplaatst en er kwam een gezamenlijke marketingstrategie. Sinds 2015 zijn er dertig winkels bij gekomen.

"De detailhandel is heel belangrijk", vindt Keijzer. "Er gaat heel veel geld in om, ruim 850 duizend mensen verdienen er hun brood. Maar winkeliers zijn ook van belang voor de leefbaarheid, voor de gezelligheid in de binnenstad. En ze sponsoren sport- en toneelverenigingen."

'De gouden driehoek'
Wethouder Ferraro legt uit dat samenwerken, hoe voor de hand liggend ook, essentieel is. Gemeente, vastgoedeigenaren, ondernemers. Hij spreekt van de 'gouden driehoek'. Korte lijntjes, daar draait het om. Hij geeft als voorbeeld het dreigende vertrek van Intertoys. Toen hij daarover hoorde, zocht hij via LinkedIn contact met toenmalig eigenaar Green Swan en vroeg wat er nodig is om de speelgoedketen voor Beverwijk te behouden. Ferraro schakelde vervolgens Hans Visser in die in Beverwijk optreedt als 'matchmaker', tussen vraag en aanbod. En het lukte: Intertoys bleef in de Breestraat, de winkelstraat waar de koning en de staatssecretaris deze middag een kijkje gaan nemen.

De eerste halte is kookwinkel Tegel, een 127 jaar oud familiebedrijf. Eigenaren Klaas Tegel en Ratna Kaitjily mogen uitleggen hoe zij inspelen op veranderende behoeften van de consument. Het woord 'beleving' valt. Misschien een cliché, maar volgens de eigenaren heel belangrijk. Anders win je het niet van de webwinkels. Bij Tegel zijn ze daarom kookdemonstraties begonnen.

Vlakbij zit patisserie Leek. Eigenaar Paul Veldt vertelt dat hij het roer heeft omgegooid. Klanten kunnen er tegenwoordig ook terecht voor workshops, er worden licht-alcoholische drankjes geschonken en er is een heuse glossy ontwikkeld. De helft van de omzet komt van chique restaurants in Amsterdam. En kinderen kunnen dankzij een game een ijsje winnen. "Wat is dan het verdienmodel?", vraagt Keijzer. De koning weet het antwoord: dat de ouders meekomen. Exact, zegt Veldt.

Aan de overkant zit dameskledingboetiek Reindersfood Fashion van foodvlogster Romy Reinders. Drie jaar geleden besloot ze de winkel te openen, waar ze haar passies food en fashion samenbrengt. Social media (ze heeft ruim tienduizend volgers op Instagram) zijn een belangrijk onderdeel van haar verdienmodel. Ze laat de koning een filmpje zien waarop ze aan haar volgers haar outfit toont. Die kunnen dan zien hoe de kleding valt. "Geen poppetje, geen maatje 34 of 36, maar realistisch. Dat is belangrijk, want veel meisjes willen zich met me kunnen identificeren."

'Dertig à veertig procent van de retailers valt om'
Bij het afsluitende rondetafelgesprek wil Keijzer graag horen wat er nodig is om ook over vijf of tien jaar gezonde winkelbedrijven en een levendige binnenstad te hebben. Wat volgens Frank van Sebille van Detailhandel Nederland nodig is: ondernemerschap. "Dat mis ik vaak." Wachten tot de klant binnenkomt, is geen optie. Jan Meerman van brancheorganisatie INretail denkt er net zo over. Hij spreekt de verwachting uit dat dertig à veertig procent van de retailers binnen vijf à tien jaar is omgevallen.

Later legt hij aan RetailTrends uit waarom. Een grote groep heeft volgens hem niet voldoende geld om het over een andere boeg te gooien. Ook beschikken velen volgens hem niet over de flexibiliteit om het anders te doen, terwijl dat volgens hem wel nodig is. "Wat deze tijd vraagt, is dat de ondernemer heel kritisch kijkt naar hoe hij het altijd heeft gedaan en hoe hij het gáát doen. Die draai blijkt heel moeilijk." Hij roept retailers op online goed zichtbaar te zijn en te investeren in social media.

En, volgens Meerman heel belangrijk, stop toch eens met al die regeltjes. "Maak ondernemen makkelijker." Over het ministerie van Keijzer heeft hij geen klachten, maar wel over 'die andere ministeries'. "Het is soms doodvermoeiend." Meerman zou graag zien dat Economische Zaken veel meer de regie op zich neemt. Hij ziet dan ook veel in een taskforce die door D66 en VVD is voorgesteld en waarmee de gehele Kamer heeft ingestemd. De taskforce zou de problematiek in de detailhandel in kaart moeten brengen: van leegstand tot hoge huren, van betaald parkeren tot oneerlijke concurrentie uit het buitenland.

Keijzer ziet er niks in. "Ik ben niet zo van de problemen, ik ben van de acties." De Retailagenda 3.0, waarin overheden, de detailhandel en de vastgoedsector met elkaar samenwerken, vindt ze veel belangrijker. Op maandag 9 maart wordt daarvoor tijdens een congres de aftrap gegeven. En Keijzer wil meer wethouders zoals Serge Ferraro. Wethouders die de kar trekken. Ze gaat het land in om wethouders in beweging te krijgen.

Toch is het ook in Beverwijk niet alleen maar hosanna, zegt patissier Paul Veldt. Zeker, het is mooi dat er drie moderne ondernemers zijn uitgelicht. "Maar bij veel anderen staat het water tot de lippen. We zijn er nog lang niet." En dat beseft de wethouder ook. "Het is nooit klaar."