Om leegstand en verval in de binnenstad te voorkomen, is het van belang om na te denken over deze veranderende rol van de binnenstad en een toekomstperspectief te schetsen voor de ‘nieuwe’ binnenstad. Krijgen andere functies een plaats in de binnenstad? Welke doelgroepen zullen in de toekomst gebruik maken van de binnenstad? 

Het Platform Binnenstadsmanagement is, in samenwerking met enkele binnensteden uit Nederland (Almere, Breda, Ede, Leiden, Tilburg en Woerden) en professionals uit het bedrijfsleven en de wetenschap (Ambacht Nederland, Colliers, KHN, Retaildenkers, Synchroon, Universiteit Utrecht, ZieglerGautier), een onderzoek gestart naar de vormgeving van het toekomstige profiel van de binnenstad. Het onderzoek presenteert de kansen voor de toekomstige binnenstad en de instrumenten die nodig zijn om deze kansen mogelijk te maken. 

Flexibiliteit is het sleutelwoord

Het bouwen aan een toekomstbestendige binnenstad gaat gepaard met het bieden van flexibiliteit. Flexibiliteit van regels, concepten, gebouwen, de inrichting van de openbare ruimte en de houding van personen. Dit is nodig om de verrassing en beleving te bieden waar de consument naar op zoek is en om meerwaarde te bieden waar mensen behoefte aan hebben. Daarnaast is het nodig om in te kunnen spelen op veranderende trends en ontwikkelingen en weerbaar te zijn voor eventuele economische en maatschappelijke veranderingen. 

Negen trends voor de binnenstad

In het onderzoek zijn negen verschillende trends onderscheiden. De negen trends bieden kansen voor iedere binnenstad. De vertaling van de trends naar de binnenstad vraagt echter om maatwerk, waarbij rekening wordt gehouden met de lokale context. 

Trend 1: Boodschappen

Door veranderend consumentengedrag is er minder animo voor het recreatief winkelen in de binnenstad en gebruikt de consument andere kanalen om producten te verkrijgen. Het belang van de boodschappenfunctie neemt daarentegen toe. Het dagelijkse aanbod - waaronder supermarkten, de bakker en slager - vormt over het algemeen het aanbod dat de consument met regelmaat bezoekt. Dit aanbod wordt minder beïnvloed door de groei van internet-winkelen. Het versterken van de boodschappenfunctie zorgt voor meer dagelijks bezoek aan de binnenstad en sluit aan op de groeiende woonfunctie in de binnenstad. 

Trend 2: Makers

De consument heeft een groeiende interesse in producten met een verhaal. Termen zoals ambachtelijk, handgemaakt, vakmanschap en traditioneel worden dan ook om de haverklap gebruikt om de kwaliteit van producten te benadrukken. De consument wil weten waar zijn of haar product vandaan komt en ziet dan ook graag hoe het product wordt gemaakt. Deze ontwikkeling biedt kansen voor de belevingswaarde van de binnenstad. Door meer ambachten terug te brengen naar de binnenstad, waarbij bezoekers ook daadwerkelijk kunnen zien hoe de producten gemaakt worden, neemt de aantrekkelijkheid van de binnenstad toe. Het vastgoed, de milieuwetgeving en de bereikbaarheid van de binnenstad zijn hierbij belangrijke voorwaarden om deze ontwikkeling mogelijk te maken.

Trend 3: Instagram

Voor een dagje weg oriënteert de consument zich grotendeels op het internet. De aantrekkelijkheid van de binnenstad wordt hierdoor sterk bepaald door de instagramwaarde van de binnenstad: een aantrekkelijk plaatje van een deel van de binnenstad of een passend verhaal over de trots van de stad die de recreant verleidt om een bezoek te brengen aan het gebied.

Om van deze trend te profiteren, is het van belang om na te denken over het economisch verdienmodel. Instagramfoto’s leveren niet direct geld op in de kassa’s van ondernemers. Terwijl de unieke boetiekjes in het historische straatje van de binnenstad of de makers van de streekproducten wel van belang zijn om de totale profilering van de binnenstad op de kaart te zetten en daarmee het functioneren van alle ondernemers en partijen.

Trend 4: Huiskamer

Ouderen blijven langer (alleen) thuis wonen. Thuiswerken blijft onderdeel van het nieuwe ‘normaal’ en onderwijs wordt vaker op afstand gevolgd. Deze ontwikkelingen onderstrepen het belang van ontmoeten. Er is behoefte aan sociaal contact als tegenhanger van het meer individualistische bestaan. Deze trend biedt kansen voor de binnenstad.

Het faciliteren van ontmoetingen in voorzieningen, gebouwen of de openbare ruimte zorgt voor extra dynamiek in de binnenstad en maakt de binnenstad toegankelijk voor een grotere doelgroep. De binnenstad als ontmoetingsplaats vraagt om een andere benadering dan een economische benadering. Ontmoetingen leveren namelijk niet direct economisch voordeel op. 

Trend 5: Showroom

In de toekomst zal de retailfunctie in de binnenstad blijven bestaan, maar de verwachting is dat deze functie wel afneemt. Ondanks dat de binnenstad een belangrijk aankooppunt blijft voor de niet-dagelijkse artikelen, wordt verwacht dat met name de ‘showroom’-functie in de toekomst zal toenemen.

Meer retailers kiezen ervoor om de verkoop van producten met name via het onlinekanaal te laten verlopen. De winkel wordt hierdoor op een andere wijze ingezet, namelijk als locatie waar consumenten producten kunnen bekijken en testen. Dit maakt het hebben van een winkel in de binnenstad met name belangrijk in het kader van promotie en marketing van het merk. Een fysieke winkel in de binnenstad vergroot de zichtbaarheid van een bepaald merk of product en daarmee uiteindelijk de verkoop van producten. 

Trend 6: Unique selling point 

Om de binnenstad sterker te profileren als aantrekkelijke bestemming voor een dagje weg is specificatie essentieel. Wat is de trots van de binnenstad of waar blinkt de binnenstad in uit? Door deze kracht van de binnenstad sterker te benadrukken, onderscheidt de binnenstad zich van andere binnensteden in Nederland. Hierbij is het vooral van belang om te kiezen voor jouw DNA. 

Trend 7: Werkplek

Steeds meer oude functies vinden hun weg terug naar de binnenstad, waaronder ook werkfuncties. Met name kleinschalige kantoren en ZZP’ers zoeken huisvesting in de binnenstad. Juist de binnenstad biedt hen een interessante omgeving met kleinere (creatieve) werkruimte, flexplekken en de mogelijkheid om anderen te ontmoeten. Grote bedrijven zitten vaak buiten de stad, maar ook zij zoeken steeds vaker naar locaties in de stad voor een betere zichtbaarheid, inspiratie en ontmoeting. Het huisvesten van meer bedrijvigheid in de binnenstad vraagt allereerst om het benutten van transformatiekansen van leegstaande panden.

Trend 8: Verdichting

Binnenstedelijke verdichting is dé opgave voor de komende decennia, met name ingegeven door een groeiende vraag naar woningen. Compact bouwen is de enige manier om binnensteden leefbaar en aantrekkelijk te houden en het buitengebied open te laten. Maar natuurlijk draait verdichting om meer dan woontorens bouwen alleen. Het vraagt om een visie op het inrichten van de stad van de toekomst terwijl er rekening wordt gehouden met opgaven op het gebied van mobiliteit, groen, energie en water.

Trend 9: Woonstad 

Wonen wordt een steeds belangrijkere functie voor de binnenstad en vormt dan ook een belangrijk onderdeel van de toekomstige binnenstad. Het creëren van een aangenaam woonklimaat voor verschillende doelgroepen betekent allereerst het ontwikkelen van een visie. Het toevoegen van woningen is namelijk niet op iedere locatie geschikt.

Het transformeren van leegstaande winkelpanden naar woningen is een kansrijke ontwikkeling voor de toekomstige invulling van vastgoed in de binnenstad, maar dit is niet op iedere locatie gepast. Is het toevoegen van woningen gericht op gezinnen, geschikt op een locatie in de nabijheid van de horecaconcentratie in de binnenstad? Het is daarom van belang om vroegtijdig na te denken over de zonering van de binnenstad en de programmering van woningen.