RetailTrends belt iedere week met een expert over een opvallende actuele ontwikkeling. Deze keer advocaat Sven van Dooren van Louwers IP&Tech Advocaten over het collectief winkelverbod.

Rotterdam is de eerste grote stad die overgaat op een collectief winkelverbod. De winkeliers hopen dat het verbod op 1 december van dit jaar kan ingaan, de maand waarin de meeste diefstallen zouden worden gepleegd. Het collectief winkelverbod is inmiddels een veelvuldig gehoorde term en wordt gebruikt in tal van steden en winkelcentra in Nederland. Maar hoe komt zo’n winkelverbod tot stand en mogen winkeliers zomaar de gegevens van winkeldieven met elkaar delen?

Een collectief winkelverbod voelt als een heftige maatregel tegenover een relatief klein vergrijp. Hoe ziet u dat als advocaat?

“Het opleggen van een collectief winkelverbod kan inderdaad ingrijpende gevolgen hebben voor de betrokken persoon. Met het verbod wordt immers de toegang ontzegd tot alledaagse voorzieningen zoals de lokale supermarkt. Daarnaast worden strafrechtelijke gegevens van de betrokkene gedeeld met een brede groep winkeliers, wat als een aanzienlijke inbreuk op hun privacy kan worden ervaren.

Tegelijkertijd staan winkeliers onder toenemende druk door de groeiende schade als gevolg van winkeldiefstal. Volgens INretail liep deze schade vorig jaar op tot miljarden euro’s. De behoefte van winkeliers om zichzelf te beschermen tegen diefstal is dan ook goed te begrijpen. In hoeverre de belangen van de één zwaarder wegen dan de ander, is afhankelijk per geval.

Wat ook een rol speelt, is dat winkeliers die geen gebruik maken van een collectief winkelverbod vaak al op informele wijze gegevens van winkeldieven uitwisselen, bijvoorbeeld via WhatsApp-groepen. In deze groepen worden gevoelige gegevens, zoals foto’s en ID’s, gedeeld met een groot aantal winkeliers en medewerkers. In dat opzicht kan worden betoogd dat het collectieve winkelverbod in het belang is van zowel de winkeldief als de winkelier. Die laatste lopen namelijk het risico op boetes of schadeclaims wegens schending van privacywetgeving.”

Wanneer komt iemand in aanmerking voor een collectief winkelverbod?

“Winkeliers hebben het recht om ongewenste klanten de toegang tot hun winkel te ontzeggen, bijvoorbeeld om diefstal, agressie of geweld te voorkomen. Daarbij mogen ze natuurlijk niet discrimineren.

In de praktijk blijkt een collectief winkelverbod een effectief middel te zijn om veelplegers aan te pakken, aangezien hen hierdoor de toegang tot meerdere winkels in een bepaald gebied wordt ontzegd. De juridische uitdaging ligt echter in het uitwisselen van gegevens van winkeldieven tussen verschillende partijen. Hier zijn op grond van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) strikte vereisten aan verbonden.”

Hoe werkt dat met privacywetgeving? Mogen die gegevens wel gedeeld worden?

“Het verwerken van strafrechtelijke gegevens is in principe verboden op grond van de AVG. De Autoriteit Persoonsgegevens kan echter onder bepaalde voorwaarden een vergunning verlenen voor het verwerken van deze gegevens. Dit is geregeld in de Nederlandse Uitvoeringswet AVG (UAVG).

Een dergelijke vergunning wordt alleen verleend als het noodzakelijk is om een zwaarwegend belang te beschermen, bijvoorbeeld het belang van winkeliers of klanten. Om een vergunning te verkrijgen, moeten winkeliers een protocol opstellen dat aan strikte eisen voldoet. Dit protocol omvat onder andere een registratiesysteem dat door winkeliers kan worden geraadpleegd, maar dat alleen door een aangewezen beheerder mag worden aangepast. Afhankelijk van de ernst en frequentie van de overtredingen kunnen verschillende maatregelen worden geregistreerd, zoals een waarschuwing, individueel winkelverbod of collectief winkelverbod.

Daarnaast zijn winkeliers verplicht een risicoanalyse uit te voeren van de privacygevolgen voor betrokkenen, een zogenaamde Data Protection Impact Assessment (DPIA).”

Het klinkt allemaal wel als veel werk…

“Het opstellen van de benodigde documentatie en de praktische implementatie vergen inderdaad enige inspanning en kennis van de toepasselijke wetgeving. Winkeliers doen er daarom verstandig aan een jurist in te schakelen met ervaring in dit soort aanvragen.

Daarnaast heeft het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) voor de detailhandel een modelprotocol en een model-DPIA ontwikkeld (zie het modelprotocol hier). Deze modellen zijn al goedgekeurd door de Autoriteit Persoonsgegevens, wat het makkelijker maakt om de vergunningaanvraag te doorlopen.”

Biedt het collectief winkelverbod op deze manier niet meer bescherming voor de dief dan voor de retailer?

“Niet helemaal. Het doel van de AVG is om ervoor te zorgen dat er op een verantwoorde manier met persoonsgegevens wordt omgegaan. Hoewel de gemiddelde winkelier daar misschien anders over denkt, is het belangrijk dat ook de gegevens van personen met een winkelverbod goed worden beschermd.

Bovendien kunnen winkeliers, door het aanvragen van een vergunning voor een collectief winkelverbod, binnen de kaders van de wet handelen. Dit biedt winkeliers rechtszekerheid en beschermt hen tegen mogelijke boetes of schadevergoedingen die kunnen voortvloeien uit het niet naleven van de AVG. Zo worden niet alleen de belangen van de winkeldief beschermd, maar ook die van de winkelier. Uiteindelijk gaat het erom dat de belangen van alle betrokken partijen zorgvuldig worden afgewogen.