Voor het eerst in twaalf jaar kan de vlag uit bij Karstadt. De Duitse warenhuisketen – voor wiens voortbestaan lange tijd werd gevreesd – is weer winstgevend. 1,4 miljoen euro blijft er onder de streep over. Op het eerste oog geen groot bedrag, maar wel een fikse verbetering ten opzichte van de tientallen miljoenen euro’s die Karstadt de afgelopen jaren in het rood stond.

Het is nog maar acht jaar geleden dat Karstadt een faillissement ternauwernood weet af te wenden. In 2010 wordt miljardair Nicolas Berggruen voor een euro de nieuwe eigenaar, waardoor Karstadt niet ten onder gaat aan het faillissement van toenmalig moederbedrijf Arcandor Group. Maar ook onder de Amerikaans-Duitse belegger en kunstverzamelaar gaat het niet veel beter met Karstadt: Berggruen wordt verweten te weinig geld steken in vernieuwing van de warenhuizen. Veel panden van het in 1881 opgerichte bedrijf zijn verouderd en doordat de verliezen elkaar blijven opstapelen, komt een ondergang opnieuw dichtbij.

Signa
Al vier jaar na de overname door Berggruen komt Karstadt in nieuwe handen. Ook de Oostenrijkse vastgoedinvesteerder René Benko van Signa Holding hoeft maar een euro neer te leggen. Onder zijn leiding wordt hard ingegrepen. Duizenden banen en managementlagen verdwijnen en een aantal van de ruim tachtig warenhuizen gaat op slot. In het begin oogsten de plannen de nodige scepsis, omdat Benko vooral geïnteresseerd zou zijn in het vastgoed van Karstadt. Bovendien geldt de nieuwe eigenaar als omstreden, omdat hij in het verleden is veroordeeld voor corruptiepraktijken.

Het is echter niet Benko zelf die de herstructurering van Karstadt voor zijn rekening neemt. Daarvoor wordt Stephan Fanderl aangesteld als ceo. De Duitser, met een geschiedenis bij onder meer Metro, Rewe en Walmart, begint direct met saneren. Behalve het sluiten van filialen, snijdt hij in het merkenaanbod en hamert hij op een versterking van de lokale oriëntatie van de warenhuizen. Belangrijker: hij besluit om de grote panden deels onder te verhuren. Zo vestigen supermarktketens als Aldi en Edeka, drogisterij dm, opticien Apollo en – meest recent – zelfbedieningsketen Backwerk zich in de warenhuizen. Een strategie die volgens Duitse media positief effect heeft op het resultaat. Het onderverhuren zou zelfs bijzonder winstgevend zijn. Fanderl is dan ook van plan meer partners voor zijn warenhuis te vinden. Maximaal tien procent van de in totaal 1,2 miljoen vierkante meter verkoopruimte is daarvoor beschikbaar.

Digitaliseringsrace
Verder ziet de topman kansen om de warenhuizen in te zetten voor het bezorgen van online bestellingen. Dat kan inmiddels vanuit dertig winkels en moet eind dit jaar vanuit alle filialen mogelijk zijn. De online omzet moet op korte termijn doorgroeien naar zo’n tien procent van de totale omzet. Tijdens de afgelopen kerstperiode nam de online omzet volgens Fanderl al met de helft toe. Er is in Duitsland een ‘digitaliseringsrace' gaande, ziet hij. “Bedrijven die te traag en inconsistent handelen zullen deze race zal niet overleven.”

De digitaliseringsrace gaat bij Karstadt verder dan de winkels inzetten als e-commercemagazijnen. Zo is een verdieping van het warenhuis in Düsseldorf tegenwoordig ingericht als 'experience store', waar technologische snufjes als interactieve pashokjes en touchscreens worden getest. Verder zijn vijftien vestigingen uitgerust met een Amazon Locker, waar klanten ook bestellingen kunnen ophalen die ze níet bij Karstadt hebben besteld. 

Karstadt zag het aantal vestigingen de afgelopen jaren teruglopen tot 79. Het recente succes geeft de retailer echter het vertrouwen om weer nieuwe winkels te openen. “We hebben een overzicht met interessante locaties en het is niet de vraag of, maar wanneer en waar er een nieuw warenhuis zal worden geopend”, aldus Fanderl. Ondanks de positieve ontwikkeling, is er volgens hem geen tijd voor ontspanning. Karstadt moet nog altijd hard werken voor zwarte cijfers. Bovendien mag de omzetdaling dan zijn gestopt, van groei is vooralsnog geen sprake.

Noodsituatie
Galeria Kaufhof zal direct voor een herstel als bij zijn grote concurrent tekenen. Sinds de overname door Hudson’s Bay Company in 2015, is het nog altijd kommer en kwel bij die Duitse warenhuisketen. Het management trok onlangs nog aan de bel over de sterk teruglopende omzet en winstgevendheid.  Zonder ingrijpende herstructureringsmaatregelen zal de Duitse warenhuisketen ‘op korte tot middellange termijn in een aanzienlijke economische noodsituatie blijven’, zo staat volgens Der Spiegel te lezen in een vertrouwelijk rapport. Als tegenmaatregelen uitblijven, zou volgens het management zelfs een faillissement dreigen.

De afgelopen jaren is de omzet van Galeria Kaufhof verder ingestort. Bovendien zou er in het afgelopen boekjaar een nettoverlies van meer dan honderd miljoen euro zijn gedraaid. Galeria Kaufhof staat nog maar aan het begin van de sanering, die Karstadt de afgelopen jaren heeft doorlopen. Ontslagen op het hoofdkantoor, onderhandelingen met de vakbond over lagere personeelskosten en de zoektocht naar nieuwe partners voor in de grote winkels: Galeria Kaufhof volgt deels hetzelfde traject als zijn branchegenoot.

Realiteitszin
Retailexpert Ton Bos heeft echter een hard hoofd in de uitkomst. Een faillissement is volgens hem misschien wel ‘de enige begaanbare weg’. “Een revitalisering van het huidige Galeria is onbegonnen werk, zeker wanneer herstructureringsmaatregelen te lang op zich laten wachten”, zegt hij op RetailNews. “De totale gang van zaken lijkt veel op de martelgang van V&D. Valse hoop won het steeds van de realiteitszin.”

Een faillissement zou ook kansen bieden voor Karstadt, stelt hij. Eigenaar René Benko bracht recent een miljardenbod uit op Galeria Kaufhof, maar dat werd door eigenaar Hudson’s Bay Company aan de kant geschoven. “Curatoren zullen waarschijnlijk wel open staan voor een deal met Signa Holding”, speculeert Bos. “'From scratch' opnieuw beginnen, nadat vastgoedbezitters en andere schuldeisers de nodige veren hebben gelaten, biedt kansen voor een combinatie tussen Karstadt en Kaufhof.” De sleutel voor een oplossing ligt volgens hem voornamelijk in de financiële en vastgoedsfeer. “Een nieuwe eigendomsstructuur biedt waarschijnlijk ook een beter perspectief voor de Nederlandse activiteiten. Op de huidige manier gaat het mijns inziens niet lukken.”

Een faillissement voor Galeria Kaufhof is volgens een andere reageerder echter onwaarschijnlijk, omdat de Duitse tak belangrijk is voor de globale inkoop van de Canadese eigenaar. Bovendien zal Hudson’s Bay niet toestaan dat vier miljard euro aan investeringen in rook opgaat. “Dat is een groter verlies dan nog eens honderdvijftig miljoen euro bijstorten.” 

Hudson’s Bay kan zich bovendien vasthouden aan het herstel van zijn grote concurrent in Duitsland. Na jaren van – wereldwijde – scepsis over de toekomst van warenhuizen in het veranderende winkellandschap, zijn de zwarte cijfers van Karstadt een welkome opsteker. Winst maken met een warenhuisketen, het kan dus toch.