Wat gebeurde er afgelopen jaar in retailland? RetailWatching blikt terug op 2016, aan de hand van negen nieuwsonderwerpen. Vandaag: de geboorte van Ahold Delhaize.

Halverwege 2015 maakten supermarktconcerns Ahold en Delhaize bekend medio 2016 één bedrijf te willen zijn. Twee grootmachten die samensmelten tot één supergrootmacht. Zo gezegd, zo gedaan? Zo eenvoudig is het niet. De krachtenbundeling komt niet helemaal zonder slag of stoot tot stand. En zelfs als alle obstakels overwonnen lijken en de fusie officieel rond is, blijkt er nog wat venijn in de staart te zitten.

Twee grote, internationaal opererende supermarktconcerns die samengaan. Dat kan niet aan de aandacht van de mededingingsautoriteiten ontsnappen. Die in België gaat niet zonder meer akkoord met de fusie, blijkt in februari. Daarvoor moeten in totaal dertien winkels worden afgestoten: acht van Albert Heijn en vijf van Delhaize. Een dag later zijn de eerste twee Belgische AH-vestigingen al gesloten. Niet definitief, maar vanwege een staking. Het personeel zit namelijk helemaal niet te wachten op een verkoop. En een garantie dat de medewerkers worden overgeplaatst naar een andere winkel van Albert Heijn is er niet. Een woordvoerder van Ahold geeft er een positieve draai aan. "Waarom staken ze? Omdat ze zo graag bij Albert Heijn willen blijven." Uiteindelijk kan een deel van het personeel over naar andere filialen. De rest zal het AH-blauw moeten verruilen voor een andere kleur, maar behoudt wel hetzelfde salaris.

Als de Belgische Mededingingsautoriteit eenmaal tevreden is gesteld, volgt de volgende hobbel: de eigen aandeelhouders. Van die van Ahold is snel duidelijk dat weinig weerstand te verwachten valt, maar bij Delhaize ligt dat anders. Veel verbazing is er vooral over de zogeheten ‘synergiebonus’, een extraatje oplopend tot anderhalf jaarsalaris voor de topmannen van zowel Ahold als Delhaize. Voor aandeelhouders behoort een fusie tot een succes maken tot het normale takenpakket van bestuurders. Daardoor zien zij een extra beloning daarvoor als onnodig en ongewenst. Ook onafhankelijke experts noemen de bonussen ‘niet te verdedigen’. Kort voordat de aandeelhouders definitief voor of tegen de fusie moeten stemmen, kiezen beide concerns eieren voor hun geld. De gewraakte bonus wordt geschrapt. Toch is de vrees voor Belgisch verzet daarmee niet helemaal weggenomen, vanwege mogelijke besparingen die bij Delhaize gezocht worden. Het blijkt allemaal mee te vallen: niet alleen stemt 99,97 procent van de aandeelhouders van Ahold in, bij Delhaize is de steun met 96,7 procent nauwelijks minder.

De Amerikaanse toezichthouder doet er het langst over om zijn oordeel te geven over de fusie. Het is de laatste horde die genomen moet worden om de streefdatum voor het afronden van de fusie, medio 2016, te halen. Om de Federal Trade Commission tevreden te stellen, stellen beide concerns zelf voor 83 supermarkten in de Verenigde Staten af te stoten. Dat lijkt heel wat, maar op het totaal van tweeduizend blijft er nog een behoorlijk winkelbestand over. Uiteindelijk worden nog drie extra winkels afgestoten, allemaal aan ‘gerenommeerde supermarktretailers’. Het gaat met name om winkels van de Delhaize-formule Food Lion en Aholds Martin’s. 4,1 procent van het Amerikaanse winkelbestand moeten de concerns zo van de hand doen. Als ook de Amerikaanse toezichthouder akkoord is, staat niets de fusie nog in de weg. Op 23 juli is de krachtenbundeling een feit.

Een nieuw logo, een gezamenlijke beursnotering en geconsolideerde presentatie van kwartaalcijfers. Die eerste zichtbare gevolgen van de fusie kunnen weinig kwaad. Maar achter de schermen broeit intussen meer. Want fuseren doe je niet zomaar. Daar komen de leveranciers van Ahold Delhaize snel achter. Al een paar dagen na de afronding van de fusie, wordt duidelijk dat het gecombineerde bedrijf zijn schaalvoordelen probeert te benutten. Daarvoor gaat Ahold Delhaize naar eigen zeggen in gesprek met zijn honderd grootste leveranciers om lagere inkoopprijzen te bedingen. Daarmee hoopt het concern in drie jaar vijfhonderd miljoen euro te besparen. Al snel wordt duidelijk dat de nieuwe voorwaarden per 1 januari van kracht moeten worden. 1 januari 2016, wel te verstaan. En dat schiet menigeen in het verkeerde keelgat.

Inkoopvoordeel met terugwerkende kracht is in strijd met de Code Eerlijke Handelspraktijken, rapporteert de Volkskrant. Die code is twee jaar geleden opgericht om een te grote macht voor supermarkten tegen te gaan. Wat er gebeurt als die code wordt overtreden, is echter nooit duidelijk vastgelegd. Voor CDA-Kamerlid Jaco Geurts aanleiding om te pleiten voor een voedselscheidsrechter. Die zou onafhankelijk toezicht moeten houden om de macht van grote supermarktketens in te perken. “De mededingingsautoriteit heeft te weinig oog voor de supermarktkracht”, stelt hij. Ook de vertegenwoordigers van de fabrikanten zijn niet blij met de opstelling van Ahold Delhaize. “Het is heel spijtig als er gedragsregels worden ondertekend en niet worden nageleefd”, aldus directeur Philip den ouden van de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI).

Boycot
FNLI dient een klacht in bij de stuurgroep Eerlijke Handelspraktijken. Hoe die moet worden behandeld, weet niemand, want daarover is nooit iets afgesproken. Ahold Delhaize zelf houdt vol zich wel degelijk aan de code te houden. Van eenzijdige bepalingen is volgens de supermarktgrootmacht geen sprake. “We voeren individuele gesprekken met deze leveranciers, en we moeten daarin samen tot overeenstemming komen”, is de vaste boodschap. “In Nederland liggen de prijzen voor de meeste producten lager, we willen dat er meer lijn komt in de aankoopprijzen.” De goede bedoelingen kunnen niet voorkomen dat ook BABM, de Belgische evenknie van FNLI, in opstand komt. En ook de boeren bij onze zuiderburen vrezen de gevolgen. "Desnoods roepen we de consument op tot een boycot van verse Belgische producten bij Ahold Delhaize", dreigt voorzitter Hendrik Vandamme van het Algemeen Boerensyndicaat zelfs.

Maar zoals Ahold Delhaize ook in aanloop naar de fusie alle hobbels relatief eenvoudig overwon, loopt ook de inkoopprijzenaffaire met een sisser af. Met de meerderheid van de leveranciers wordt een akkoord gesloten over de prijskortingen, zonder dat duidelijk wordt hoe dat er precies uitziet. Half november wordt met een aantal partijen nog gesproken. “Maar ik verwacht dat het goedkomt”, aldus ceo Dick Boer. Het bedrijf ligt volgens hem ‘on track’ voor het realiseren van de verwachte synergievoordelen. Dit moest eerst van tafel. Nu kunnen we op individuele basis met leveranciers verder praten over 2017.”

Ook de omzet- en winstontwikkeling ligt ‘on track’. De cijfers van het derde kwartaal, de eerste als gecombineerd bedrijf, laten groei in alle markten zien. Boycotoproepen of niet, consumenten weten de winkels van Albert Heijn en Delhaize blijkbaar goed te vinden. Voor de komende jaren legt Ahold Delhaize dan ook een stevige focus op online. De e-commerceomzet moet van de huidige 2,3 miljard naar 4,6 miljard in 2020. Die nieuwe online ambitie maakt onderdeel uit van de ‘Better Together’-strategie, waarmee Ahold Delhaize 2017 induikt. Boer: “Je moet vol inzetten om succesvol te zijn, je moet first mover zijn, en snel kunnen opschalen.”

Eerder in deze serie
Retailjaar 2016: Het gat van V&D
Retailjaar 2016: Merken retailen zelf
Retailjaar 2016: Een drankje in de winkel
Retailjaar 2016: Radicale transformatie Blokker
Retailjaar 2016: Het outletgeweld
Retailjaar 2016: Amazon wordt fysiek
Retailjaar 2016: Het failliet van de modebranche