Door Dirk Mulder
Sectormanager food en retail bij ING

De afgelopen kerstperiode heb ik de tijd gehad weer eens rustig een aantal boeken te lezen*. Misschien niet toevallig, maar allen gingen over het succes en de verwachte groei van de digitale wereld. De kern van deze boeken is dat we de groei van internet nog lang niet gehad hebben (zie ook een eerdere publicatie van IEB). 

De belangrijkste conclusie voor mij uit deze boeken is dat succesvolle bedrijven het rendement uit hun activiteiten opnieuw investeren in het businessmodel. Hierdoor worden schaalvoordelen behaald – op gebied van inkoop, marketing, technologische ontwikkelingen – die weer worden teruggegeven aan de consument. De omzet groeit verder en dus worden er meer schaalvoordelen behaald. Uiteindelijk ontstaat een vliegwiel effect waardoor – in theorie – de groei oneindig door kan gaan. Men verwacht dat door de komst van 5G de ontwikkelingen nog sneller zullen gaan: nog meer mensen online, stabielere verbindingen en het nog sneller versturen van nog grotere hoeveelheden informatie. Inspirerend en indrukwekkend. Maar toch ook best beangstigend. Er zitten aan dit groeimodel toch ook een aantal haken en ogen. De belangrijkste bedreigingen in mijn optiek licht ik hierna toe. 

Beperkt aantal mondiale netwerkplatformen
Het vliegwieleffect kan er toe leiden dat er uiteindelijk zes tot acht enorm grote internationale netwerkplatformen kunnen ontstaan. Grote partijen als Amazon, Alibaba, Apple, Google, Facebook, E-bay, Rakuten en Tencent/WeChat hebben inmiddels zo’n machtspositie opgebouwd, dat je er als producent, leverancier, fulfilment partij, retailer en consument niet meer om heen kan. In eerste instantie lijkt dat misschien gunstig voor de consument, immers het gemak neemt toe. Maar als die macht maar blijft toenemen en we richting een monopolie gaan is die consument niet meer de lachende derde. Mijn angst is, dat de macht van deze netwerkplatformen zo groot wordt dat men alles van ons weet en we uiteindelijk niet veel meer te kiezen hebben. 

Andere businessmodellen verstoren de status quo 
De verandering van businessmodellen schut verschillende markten enorm op. Denk dan bijvoorbeeld aan het effect dat Airbnb heeft op de markt voor hotelkamers of Über voor de taximarkt. In eerste instantie lijkt het erop dat de traditionele partijen hebben zitten slapen. Maar veel werknemers zijn helemaal niet zo gunstig uit met de ZZP-modellen die bijvoorbeeld worden gehanteerd door Deliveroo en post- en pakketbezorger Sandd. Het lijkt of de flexibiliteit toeneemt, maar pakt vaak negatief uit voor de rechtspositie van de individuele werknemer. En wat te denken van de overlast die wordt veroorzaakt door Airbnb! Hele panden worden opgekocht voor de verhuur aan toeristen met alle gevolgen voor de huizenprijzen en leefbaarheid in steden. Zelfs mijn eigen buren zijn aan het Airbnb-en en dat zorgt best voor wat overlast.

Zelflerende algoritmes en privacy
De digitale modellen zijn volledig geënt op big data. Door de zelflerende algoritmes kunnen steeds meer data worden verwerkt. En dat heeft weer impact op onze privacy. We gaan daar als consument nu ook wel heel makkelijk mee om en accepteren de algemene voorwaarden zonder ze te lezen. Aannames zijn dat het gemak toeneemt en de (e-commerce)wereld er alleen maar beter en veiliger van wordt. Maar als de macht van netwerkplatformen toeneemt, is de controle hierop weg. Ik weet ik klink dan een beetje als een ouwe l.., maar het zet me wel aan het denken.

Is social media wel zo sociaal?
Tot slot zorgt social media voor een enorme toename van de interactie momenten. Maar heel sociaal is het allemaal niet. Mijn zoon had gisteren drie vrienden te gast en die hangen dan gezellig op de bank onderuit met hun mobiel te app’en, snapchatten of instagrammen. Weinig ‘echte’ communicatie in ieder geval. En wat te denken van de inhoud van veel van deze berichten! Aan de ene kant de vrijheid van meningsuiting versus het ‘nepnieuws’ en een verkeerde beïnvloeding van de publieke opinie. Social media kent voor bepaalde types geen grenzen waarop ze zich ongenuanceerde kunnen uiten.

Een veilige digitale wereld
We hebben te maken met een digitale revolutie. En elke revolutie zorgt voor onrust. Consumenten, producenten en overheid zouden er goed aan doen om hiervoor duidelijke spelregels op te stellen. Bij dit soort veranderingen blijkt vaak dat de overheid op achterstand staat, en dus zou het bedrijfsleven hier de verantwoordelijkheid moeten nemen om dit soort problemen op te lossen. In eerste instantie maken consumenten en producenten onderlinge afspraken. In een later stadium zorgt de wetgever voor het wettelijk kader. Maar gaat dit ook werkelijk gebeuren of blijkt het een mooie digitale droom?!

*Het Einde van Online Winkelen – Wijnand Jongen
Het geheim van Bol.com – Michiel Schaeffer
Mr. Amazon, De onstuitbare ambitie van Jeff Bezos – Brad Stone