De Rotterdamse Lijnbaan: je houdt ervan of het is je een doorn in het oog. Door het bijzondere verhaal van het monumentale winkelgebied duidelijker te vertellen en het weer volledig in oude stijl te renoveren, moet de autovrije winkelstraat weer 'het echte Rotterdamgevoel oproepen'. Daarover vertelt Dominique van Elsacker, directrice van Urban Department Store Rotterdam. 

De bouw van de Lijnbaan begon in 1949, vlak na de Tweede Wereldoorlog, en opende in 1953 zijn deuren als de eerste autovrije winkelstraat van de wereld. Oorspronkelijk was het bedoeld voor de noodwinkels die zich er in de periode van de wederopbouw konden vestigen, maar later kwamen er steeds meer winkels van grote en bekende merken naar het winkelgebied toe. De Lijnbaan wordt gezien als een architectuuricoon van de wederopbouw en staat daarom sinds 2010 op de lijst van rijksmonumenten. 

In de jaren tachtig werd het plan geopperd om de Lijnbaan volledig te overkappen, maar dat ging gemoeid met te hoge bouwkosten, waardoor uiteindelijk alleen de luifels, gevels en de bestrating werden aangepakt. De houten luifels werden vervangen door een combinatie van metaal en glas. Die jaren tachtiguitstraling heeft het winkelgebied tot een paar jaar terug gehad. Het zorgde ervoor dat de Lijnbaan uit de toon viel vergeleken met de omliggende winkelcentra die wel in een modern jasje gestoken waren. 

Parel van de wederopbouw
Dat moest anders, vond de stad en daarom is enkele jaren geleden besloten om de Lijnbaan weer die oude jaren vijftig-stijl terug te geven. Daarover buigt de vereniging Lijnbaanakkoord (vereniging voor winkeleigenaren) zich. Grootste doel is om de luifels weer in oude stijl terug te brengen en, zoals vroeger ook het geval was, weer vitrines te plaatsen in het winkelgebied. Die vitrines werden woensdag onthuld. “Als je hier komt en je kent het verhaal van de Lijnbaan niet, dan snap je misschien niet waarom het eruit ziet zoals het eruit ziet”, vertelt Van Elsacker. “De Lijnbaan wordt gezien als een parel van de wederopbouw, maar dat verhaal werd niet verteld.” Daarvoor worden de vitrines ingezet. “Die Lijnbaanverhalen zijn van alle tijden. Iedereen heeft wel een verhaal over de Lijnbaan en dat is wat we in die vitrines willen tonen.” Tijdens een rondje over de Lijnbaan vallen niet alleen de nieuwe luifels op, ook de winkelgevels zijn voorzien van meer glas en een modernere look. De winkelnaambordjes – die onder de luifels hangen – hebben allemaal dezelfde afmetingen, zodat ook daar eenheid in ontstaat. 

Waarom is ervoor gekozen om weer naar die jaren vijftig-look terug te gaan? De manier van winkelen is enorm veranderd in de afgelopen zeventig jaar, dus wat moderner had misschien ook gepast. “Dat doen we met behulp van de Lijnbaan-architect. Het argument was niet dat het weer moest zijn zoals vroeger, maar die stijl past wel het beste bij de Lijnbaan. En soms passen dingen van toen nu ook weer, zoals die vitrines.”

Als een schilderij
De Lijnbaan bevindt zich te midden van het Schouwburgplein, het vernieuwde Centraal Station, de kantoorpanden op de Weena en het Forum Rotterdam waar momenteel aan gebouwd wordt. Allemaal tamelijk hoge, moderne gebouwen, waardoor de Lijnbaan met zijn laagbouw en oude architectuur een vreemde eend in de bijt is. Om het gebied meer één geheel te maken, was het misschien logischer geweest om op de plek van het autovrije winkelgebied wat nieuws neer te zetten, zo klinkt het wel eens onder retailers en consumenten. “Als je het verhaal niet kent, dan zie je overal nieuwe winkelgebieden en dan valt de Lijnbaan er een beetje buiten. Je snapt misschien niet waarom het er zo uitziet. Maar als je hoort dat het een wederopbouwgebied is, dan ga je er anders naar kijken. Net zoals je een schilderij beter gaat begrijpen als je het achterliggende verhaal kent”, vertelt Van Elsacker. “Je kunt wat vinden van de Lijnbaan en zeggen dat we het tegen de vlakte moeten gooien, maar het is wel degelijk heel erg opgeknapt door die nieuwe luifels.”

Aan het einde van de Lijnbaan staat het Forum Rotterdam, een plek waar winkels, horeca, appartementen en kantoren samengebracht worden. Een klein gedeelte van het pand is al open. “Ik vind dat het Forum de Lijnbaan wel afmaakt. Het stukje monument eindigt daar en ze hebben met eer voor het monument gewerkt, waardoor het nog een heel erg Lijnbaan-gevoel geeft”, stelt Van Elsacker. Volgens de directrice laat het veelzijdige pand zien hoe Rotterdam altijd under construction is. Voor de nieuwe Primark-winkel die ernaast komt – de op één na grootste van Nederland, moest een oud pand tegen de vlakte. “Dat vinden we in Rotterdam altijd een beetje moeilijk, maar ik denk dat er ook meer waardering voor zal zijn. Het maakt het wel stijlvol.”

'Nog lang niet klaar'
De nieuwe luifels en vitrines zijn een mooi begin om de Lijnbaan weer die uitstraling van vroeger te geven, maar UDSRotterdam ‘is nog lang niet klaar’. Om ervoor te zorgen dat de consumenten die op de Lijnbaan komen een totaalbeleving krijgen die klopt, wordt ook de bewegwijzering in het hele gebied onder de loep genomen en gekeken naar het toevoegen van toiletten, zodat het totaalplaatje aantrekkelijk is. “Nu hebben we veel ketens hier zitten, wat logisch is omdat het een A1-locatie is, maar we zijn bijvoorbeeld aan het kijken of we meer zelfstandige, vooruitstrevende ondernemers naar de Lijnbaan kunnen trekken om te kijken wat ons dat brengt en of het wat toevoegt voor die ondernemers.”

Het uiteindelijke doel is om van de hele binnenstad van Rotterdam een winkelcentrum te maken waar alles klopt, zodat het een echte urban department store wordt. Daarvoor kijkt UDSRotterdam in opdracht van het Lijnbaanakkoord naar hoe andere grote winkelcentra in Nederland dit doen. Grootste voorbeeld lijkt Mall of the Netherlands, dat Unibail-Rodamco-Westfield momenteel bouwt in Leidschendam, maar niets is minder waar. “Wij kunnen het fluitend winnen van Mall of the Netherlands”, stelt Rob Vester, voorzitter van het Lijnbaanakkoord. “Wij hebben het Centraal Station op vijf minuten lopen, de bioscoop op vijf minuten, de Markthal op vijf minuten lopen. Dat vind je bij de Mall niet. Natuurlijk kijken we wel naar Westfield, maar er zijn meerdere grote partijen waar je naar kunt kijken.” 

Met de veranderingen die het Rotterdamse centrum doormaakt, streeft het naar de titel ‘Meest vernieuwende binnenstad van de Benelux’. Al is dat wat lastig meetbaar, geeft Van Elsacker toe. De binnenstad is best nieuw en tegelijkertijd vernieuwend, stelt de directrice. “Wij waren de eerste met Black Friday en een verbod op straatverkoop in het kernwinkelgebied. Zo proberen we steeds voorop te lopen. Voor ons is het streven geslaagd als winkelformules die nog niet in Nederland zitten naar ons land komen en daarvoor Rotterdam uitkiezen, onder het mom van: ‘daar moet je zitten, want dat is een vernieuwende stad’.”