'Met hetzelfde gemak gooi je het in de afvalbak' – dat was de slogan in de vorige eeuw. Maar nu niet meer: met hetzelfde gemak, maar dan zónder afval, is het tegenwoordig. Een slordige 74 procent van de consumenten is actief op zoek naar een duurzamere verpakking en wil geen bergen plastic afval meer thuis. In het Verenigd Koninkrijk is dat zelfs negentig procent van alle consumenten. 
 
Nee, toch niet weer een artikel over de voor- en nadelen van plastic? Iedereen kent de beelden met plastic afvalhopen in zee en in onze rivieren toch al wel?
Maar aan echte oplossingen wordt nog amper gewerkt. Met plastic an sich is niks mis, maar het gaat natuurlijk om het systeem waar plastic in zit en hoe je er als gebruiker mee omgaat.

Circulariteit laat op zich wachten
Te vaak nog gaan discussies over vervanging van het ene materiaal door het andere, terwijl de circulariteit van het systeem niet wordt aangepakt. Zelfs in het ‘ontwikkelde’ Europa, waar circulaire economie toch echt een bekend begrip is, is een statiegeldsysteem slechts in een handvol landen doorgevoerd en dan enkel nog voor flessen van PET of glas. 

Goed, dus welke wegwerpverpakkingen in de supermarkt zijn overbodig en hoe valt voor hen de meeste winst te halen? Searious Business heeft de laatste vijf jaar veel ervaring opgedaan met de introductie van alternatieve en herbruikbare verpakkingen bij supermarkten in binnen- en buitenland. Daarbij zien we een enorme vlucht in vragen om onverpakte producten, maar met name herbruikbare verpakkingen.

Besparen levert geld op
Dat is niet zo gek. Zelfs binnen een pilotperiode met lager dan gemiddelde aantallen zie je per productverpakking terugverdientijden van onder de 6 maanden en een materiaalbesparing van meer dan 30 procent. Dat levert gemiddeld bijna 200 duizend euro aan besparingspotentieel op. Onverpakt en in bulk aanbieden levert supermarkten altijd geld op. 

Maar ja, dan moet je wel weten hoe je zo’n systeem goed opzet. Daarbij moet eigenaarschap goed geregeld zijn, evenals zaken als ontwerp, hygiëne, standaardisatie van gebruikte verpakkingen en navulsystemen, tracking & tracing, reiniging en logistiek. 

Een supermarkt die daar goede ervaring mee heeft, is Asda in het Verenigd Koninkrijk. Zij hebben een heel gangpad met navulsystemen ingericht, waarbij verschillende merken in bulk aanleveren en consumenten herbruikbare verpakkingen meenemen en weer terug inleveren. 

Asda

Carrefour heeft inmiddels in meer dan 1000 vestigingen navulsystemen ingevoerd voor diverse producten. De groeicijfers liegen er niet om en voor 2021 heeft Carrefour dan ook verdere uitbreiding aangekondigd.

Carrefour

In Marokko loopt ook zo’n systeemveranderingsproces lopen: de drie grootste landelijke supermarktketens gaan nu met twee pilotprojecten van start:
- statiegeldsysteem op PET-flessen;
- herbruikbare verpakkingen voor warme en koude maaltijden.

Het interessante hieraan is dat de overheid dit initiatief aangrijpt voor de introductie van een landelijk statiegeldsysteem en verdergaande stimuleringsmaatregelen wil doorvoeren om verpakkingsafval bij de bron aan te pakken. Met de ingezette gedragsverandering bij supermarktketens wordt nu de haalbaarheid aangetoond, waarmee de voorlopende bedrijven meteen een voorsprong hebben op de rest. Een systeemaanpak loont in dit opzicht dan ook wel heel duidelijk meer dan een kleine, incrementele verbetering als enkel materiaalvervanging.

Lineair model niet houdbaar
Een manco met een massale shift naar bijvoorbeeld papieren of aluminium alternatieven voor plastic, is de globale beschikbaarheid aan materiaal. Een lineair exploitatiemodel van materialen is gewoonweg niet houdbaar – zoveel is wel duidelijk. Ook al is een deel van die materialen na gebruik wellicht nog ‘recyclebaar’ in laagwaardigere toepassingen, zoals in de constructie en bouw.

2021 wordt een belangrijk jaar in de verduurzaming van materiaalgebruik. De Europese Commissie, maar ook de Nederlandse overheid hebben harde targets gesteld en zowel individuele supermarktketens als het CBL hebben toezeggingen gedaan voor dit jaar. Een verdere toename van het differentiatietarief in verpakkingen is onontkoombaar, evenals verdere uitbreiding op statiegeld. 

Voor minder plasticafval in de toekomst zijn de supermarkten nu aan zet. Dat beseffen ze maar al te goed. Dat er geld te verdienen valt met een circulaire omgang met materialen, is echter nog niet tot allen doorgedrongen en er is in dat opzicht dus zeker nog werk aan de winkel.