RetailTrends belt iedere week met een expert over een opvallende actuele ontwikkeling. Deze keer: Sierdjan Koster, professor Economische Geografie en Arbeidsmarktdynamiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, over de nieuwe arbeidsregels.

Als het aan het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ligt, gaat de arbeidsmarkt er drastisch anders uitzien. Met als achterliggende gedachte: werknemers moeten beter worden beschermd, bijvoorbeeld tegen schijnzelfstandigheid en nulurencontracten. Wat zijn de effecten op retailers?
 

Wat gaan retailers in grote lijnen merken van de nieuwe arbeidsregels? 

“De nieuwe regels gaan best wel impact hebben. Ik denk wel dat die impact afhangt van het type regeling en het type retailer; voor kleinere ondernemers hebben heel andere zaken belang dan voor grote corporates. Maar als je kijkt naar het volledige pakket, komen flexibel en vast werk dichter naar elkaar toe. Vooral op het gebied van flexibel werk komen meer maatregelen. Daar is op zich wat voor te zeggen, want de positie van werknemers is er de afgelopen jaren niet per se beter op geworden. Hoe wendbaarder je als bedrijf bent, hoe meer flexibiliteit je van werknemers vraagt.
 

Voor werkgever – binnen en buiten retail – zijn er twee veranderingen die belangrijk zijn. 

Enerzijds is er de afschaffing van nulurencontracten. Daarvoor in de plaats komen basiscontracten waar je flexibel een aantal extra uren aan toe kunt voegen. Voor sommige bedrijven kan dit zeker een punt zijn. Hoewel ik natuurlijk niet kan zien hoe iedere retailer zijn roostering voor elkaar heeft, denk ik wel dat dit iets overkomelijks is. Goede ondernemers zouden deze nieuwe contractvorm prima in hun dagelijkse werkzaamheden kunnen implementeren. Daarnaast geldt die nieuwe regel niet voor scholieren en studenten; zijn kunnen nog op oproepbasis werken. Dat zal vast wat onzekerheid wegnemen. 
 

Het tweede hoofdpunt is ingewikkelder: een afkoelperiode van vijf jaar na drie tijdelijke contracten. Eerder was dat een half jaar. In theorie is het idee goed: als je iemand vaker inhuurt, kan je die persoon ook wel vast inhuren. Echter vraag ik me af of deze regel in de praktijk ook zo werkt: het zal er naar mijn idee eerder op neerkomen dat retailers iemand anders zoeken voor zo’n tijdelijke aanstelling. Ik denk dan vooral aan verkopers en adviseurs op de winkelafdeling. Vooral voor kleinere ondernemers kan dit een negatief effect hebben: voor hen is het een stuk risicovoller iemand een vaste aanstelling te geven.”

Het achterliggende idee van de nieuwe maatregelen is om meer wendbaarheid voor (retail)werkgevers te creëren. Wordt deze belofte van minister Van Gennip waargemaakt?

“Dat vraag ik me af. Flexibele contracten bieden vooral werkgevers flexibiliteit. Als je dat vermindert, verminder je – logischerwijs – de wendbaarheid. Maar er zijn ook genoeg andere zaken die zorgen voor meer wendbaarheid. Door corona moesten veel ondernemers bijvoorbeeld creatieve oplossingen bedenken, zoals het in een restaurant bestellen via een QR-code. Zo investeer je in wendbaarheid middels innovatie en technologie. Ik weet niet of deze regels ook die uitwerking gaan hebben.”

Zijn er nog meer voorbeelden te bedenken waardoor deze nieuwe regels een negatief effect gaan hebben? 

“Ik denk dan vooral aan kleine ondernemers die willen groeien. Stel dat je drie mensen in dienst hebt en vanwege groei denkt aan een vierde collega, dan is het een grote stap iemand direct in dienst te nemen. Door de nieuwe maatregelen wordt die drempel hoger."

Een regel waar veel mensen over vallen, is de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers, die vaak erg duur is. Denkt u dat er daardoor minder werk op zzp-basis ontstaat? 

“Ja, dat lijkt me wel. Als het goed is, berekenen zzp’ers die kosten door in het uurtarief. Het wordt voor ondernemers in sommige gevallen dan te duur iemand in te huren, en daardoor relatief aantrekkelijker om iemand vast in dienst te nemen.
 

Dat is ook het bredere doel van deze regeling. Ongeveer 15 procent van de arbeidsmarkt bestaat uit zzp’ers. Dat is veel. De verplichte AOV sorteert de zzp’ers uit: degenen die zo goed zijn dat ze ook een hoger tarief kunnen vragen, blijven doen wat ze doen. De rest kiest misschien eerder voor de veiligheid van het werken voor een baas.”

Kunnen retailondernemers de nieuwe regels niet in hun voordeel gebruiken?

“Absoluut. Als werkgever is het op dit moment geen slecht idee om je te onderscheiden door vaste contracten aan te bieden. Daarmee kun je laten zien dat je een betrouwbare partner bent voor je medewerkers. Ook na corona bleek dat dit soort retailers het beste uit de crisis kwamen. In een periode waarin er een groot tekort op de arbeidsmarkt heerst, is het geen slechte strategie om je als werkgever goed op te stellen. Maar daarvoor hoef je niet op nieuwe regels te wachten. Het glas is zeker niet halfleeg; ook in dit geval niet.
 

Zowel in de horeca- als in de retailsector zijn er veel sectorswitchers. In een eigen onderzoek zijn we het aantal medewerkers per sector gaan meten vanaf 2015. Vijf jaar later, in 2020, is hier 40 procent van geswitcht naar een andere sector. Daarin scoort retail hoog; een percentage dat alleen maar aan het toenemen is. Dat toont aan dat de arbeidsmarkt in retail flexibel is. Maar het kan ook een teken zijn dat goed werkgeverschap iets is om heel serieus over na te denken. Als je retail aantrekkelijker maakt met vaste contracten, zullen wellicht minder mensen van sector wisselen.”