Volgens de politie daalde het aantal winkeldiefstallen in de eerste 5 maanden van 2024 met liefst 16 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2023. Opmerkelijk, omdat winkeldiefstal en met name de agressie en schade die erbij komt kijken, steeds meer winkeliers tot wanhoop drijft. “Van die politiecijfers klopt helemaal niets”, zegt directeur Eus Peters van de Raad Nederlandse Detailhandel (RND).

Vier keer per jaar organiseert de RND het Retail Veiligheids Overleg waarin alle securitymanagers vanuit de grootwinkelbedrijven in food en non-food aanwezig zijn. Op de jongste bijeenkomst, eind juni, gaf de politie een presentatie waaruit blijkt dat het aantal winkeldiefstallen fors daalt. 

Op het online dataportaal van de politie staan de cijfers. Van januari tot en met mei 2024 registreerde de politie 16.843 winkeldiefstallen. Dat is 16 procent minder dan de 20.117 winkeldiefstallen die de politie in deze periode in 2023 registreerde. De cijfers zijn helaas niet uitgesplitst, dus het betreft het totaal van food- en non-foodretail.

“Bijna alle 40 tot 50 veiligheidsmanagers van winkelorganisaties die bij deze presentatie aanwezig waren, herkennen dit beeld totaal niet”, zegt Peters. “Op zijn best blijven de cijfers stabiel maar bij heel wat bedrijven neemt het aantal juist toe.”

Dalende aangiftebereidheid

Peters stelt dat bij de Service Organisatie Directe Aansprakelijkheid (SODA), die de civielrechtelijke afhandeling van de schade van winkeldiefstal regelt voor winkeliers, de cijfers ook niet dalen. “Dat betekent maar één ding”, zegt hij. “Niet de diefstalcijfers dalen, maar wel de aangiftebereidheid. Dat horen we ook in de markt.”

“In de eerste vijf maanden van 2024 hebben we 3100 winkeldiefstallen afgehandeld via ons portal www.bijwinkeldiefstal.nl”, zegt Niels van Os, directeur van SODA. “Over heel 2023 waren dat er 2700. Na de zomer verwachten we een verdere stijging.”

Ook Van Os is van mening dat de politiecijfers maar een deel van de werkelijke aantallen winkeldiefstallen betreft. Veel wordt niet geregistreerd of niet opgemerkt. “Dit is het topje van de ijsberg. Als je uitgaat van slechts 1 winkeldiefstal per week, kom je bij ruim 6500 supermarkten in Nederland al uit op veel hogere aantallen. En dan heb ik het alleen over supermarkten. In heel Nederland zijn ruim 80.000 winkels! Ik durf die rekensom niet eens te maken.”

Van strafrecht naar civielrecht

“Onze cijfers laten inderdaad een daling zien van het aantal meldingen van winkeldiefstal ten opzichte van vorig jaar”, zegt politiewoordvoerder Suzanne van de Graaf. “We krijgen signalen vanuit de sector dat deze cijfers niet in overeenstemming zijn met de eigen ervaringen van ondernemers, maar we hebben geen specifiek onderzoek gedaan naar de oorzaak van de daling die onze cijfers te zien geven. Het zou inderdaad te maken kunnen hebben met de aangiftebereidheid of met de mogelijkheid om de zaak civielrechtelijk af te doen, maar ook gewoon met dalende aantallen.”

Verschuiving van strafrecht naar civielrecht kan de daling verklaren. De afname van ruim 3200 winkeldiefstallen die de politie in de eerste vijf maanden van 2024 registreert, komt volgens Van Os nagenoeg overeen met het aantal civielrechtelijke afhandelingen van winkeldiefstal die SODA in dezelfde periode heeft gedaan.

“De winkeldiefstallen die zo worden afgehandeld, zijn niet meer zichtbaar in de data van de politie maar wel bij ons”, legt Van Os uit. “Daarom kan onze civielrechtelijke afwikkeling waarbij wij bij de winkeldief een schadebedrag van 181 euro in rekening brengen, de afname die de politie constateert inderdaad verklaren”, zegt hij. “Het is volledig te begrijpen dat de politie onmogelijk alle winkeldiefstallen kan afhandelen. Elke winkeldief kost de politie 10 manuren, dan is het onmogelijk om alle zaken te registreren en af te handelen.”

Tijdrovend

Ook INretail herkent zich niet in de politiedata en verklaart dit door afnemende aangiftebereidheid. “Veel ondernemers besluiten om het ter plekke af te handelen omdat aangifte doen tijdrovend is”, zegt woordvoerder Paul te Grotenhuis van de brancheorganisatie van non-foodwinkels. “Veel ondernemers zijn het aangifte doen zat, omdat ze vinden dat het veel tijd kost en toch niet helpt.”

Desondanks helpen retailers volgens RND-voorman Peters graag mee om samen met de politie processen te versnellen zodat er meer aangifte kan worden gedaan en dit proces efficiënter en minder tijdrovend is. “We proberen al jarenlang online aangiften te koppelen, maar het is verschrikkelijk complex om data uit te wisselen”, verzucht de RND-directeur. “Al jaren werkt de politie aan het RAPP-systeem (Registratie Applicatie Politie Processen, red.) en telkens is er vertraging en zijn er barrières om processen te versnellen en data door te koppelen naar SODA. Het portal om aangifte te doen moet beter.”

Daarom heeft SODA zo’n 3 jaar geleden de website bijwinkeldiefstal.nl ontwikkeld. “Daarmee willen we in goede samenwerking met de politie winkeldiefstal terugdringen”, benadrukt Van Os. “Invullen van de gegevens duurt zo’n 20 minuten en de invulvelden in de portal zijn gebaseerd op het RAPP-systeem waardoor gegevens snel en foutloos kunnen worden gekoppeld. Uit ervaring weten we dat 80 procent van de winkeldieven gewone mensen zijn die in de fout zijn gegaan en die dat graag willen rechtzetten. Als dat snel kan worden afgehandeld, zonder dat de politie eraan te pas moet komen, dan voorkomt dat veel agressie.”

Miljoenenschade

Vorig jaar was de politie bij zo’n 40.000 winkeldiefstallen ter plaatse, en van 30.000 van die aangiften ontving SODA van de politie de gegevens die nodig zijn om de schade te verhalen. “Dat gebeurt volgens strikte regelgeving van de politie”, zegt Van Os. “Omdat de politie sinds begin dit jaar deze gegevens op een andere manier verstrekt, zien wij een enorme terugval in de gegevens die we van de politie krijgen. Van 600 per week vorig jaar, informeert de politie ons nu over zo’n 130 zaken per week. Dat is jammer, want ondernemers lijden miljoenen euro’s verlies als zij de schade na winkeldiefstal niet meer kunnen verhalen.”

Hierdoor blijft elke week de schadeafwikkeling van zo’n 500 winkeldiefstallen via SODA liggen. Vandaar dat Van Os het belang van bijwinkeldiefstal.nl voor winkeliers benadrukt. Bovendien ziet hij een belang voor de politie. Omdat het portal is ontworpen op het RAPP-systeem, kan volgens hem die data-uitwisseling ook andersom plaatsvinden. “Dan kan de politie ook zonder ter plaatse te komen van veel meer incidenten de informatie ontvangen, om de eigen informatievoorziening te verbeteren en samen met winkeliers en hun organisaties op te trekken om winkeldiefstal terug te dringen.”

Maatschappelijk urgent

Samenwerking die volgens Peters hard nodig is. “Retailers willen samen met de politie optrekken, dus hoop ik dat de politie ons meer gaat zien als partner”, zegt hij. “Het is maatschappelijk zeer urgent. Bij sommige criminelen begint het met winkeldiefstallen. Als je goed registreert en een beeld krijgt van winkeldieven, kun je ingrijpen voordat sommigen van hen een steeds grotere boef worden.”

Politiewoordvoerder Van de Graaf benadrukt dat de politie blijft werken aan vereenvoudiging van het aangifteproces. “We raden ook aan om aangifte te doen om zo, naast eventuele vervolging van de daders, een completer beeld te krijgen van de ernst en omvang van de problematiek.”