Als je iets als een hoofdpijndossier kunt bestempelen, is het de Nederlandse Franchise Code. Al enkele jaren wordt getracht een oplossing te vinden voor de problemen tussen franchisegevers en -nemers. Ging het eerst alleen om een gedragscode, inmiddels heeft minister Henk Kamp van Economische Zaken voorgesteld de code in de wet te verankeren. Het wetsvoorstel, dat in samenwerking met het ministerie van Veiligheid en Justitie is opgesteld, ging onlangs voor een periode van zes weken in internetconsultatie. De opbrengst is 359 openbare reacties, variërend van het hoofdkantoor van Albert Heijn tot aan een getergde Bruna-ondernemer.

De nieuwe regeling voor de franchiseovereenkomst heeft het doel om de positie van de franchisenemer – die doorgaans zwakker is dan die van de franchisegever – te versterken. Het moet voorkomen dat franchisenemers te rooskleurige cijfers voorgespiegeld krijgt en de weg naar schadevergoeding – al dan niet via de rechter – vereenvoudigen. Uit de reacties blijkt eens te meer dat vooral franchisegevers niet staan te springen om een wettelijke verankering. 

Albert Heijn, AH to go, Etos en Gall & Gall
Albert Heijn wordt er vaak bijgehaald om de misstanden in de sector aan te kaarten. Begin dit jaar ging de franchisevereniging nog in hoger beroep om miljoenen terug te krijgen van het hoofdkantoor, vanwege trucs met de inkoopprijzen. De supermarktketen ziet dat anders, schrijft senior vice president real estate & construction and franchise Anneke de Vries:

'Natuurlijk hebben we wel eens verschillen van inzicht of zelfs conflicten met elkaar. Met van ‘misstanden’ is bij ons geen sprake. Recente publieke uitspraken die dit suggereren raken ons diep. Er zijn immers veel meer zaken die ons verbinden dan ons verdelen. De visie die Albert Heijn in bijgaand document op franchise deelt, raakt het hart van onze onderneming. Albert Heijn is namelijk van mening dat het wetsvoorstel met daaraan gekoppeld de NFC de innovatie en ontwikkeling van Albert Heijn gaat vertragen.'

Wat volgt is een 24 pagina’s lang betoog, die grotendeels overeenkomt met die van zusterformules AH to go, Etos en Gall & Gall. Al deze formules stellen onder meer dat de NFC in grote mate de contractsvrijheid van beide partijen beperkt en dat de voorgestelde regelgeving belemmerend werkt omdat besluitvorming gecompliceerd wordt. Bovenal verdient zelfregulering volgens hen een eerlijke kans. ‘Een niet gedragen code via een amvb wettelijk invoeren terwijl nut en noodzaak van een wettelijke regeling onvoldoende zijn onderbouwd is niet verantwoord’.

Jumbo
'Jumbo is van mening dat wetgeving te vroeg komt en pleit ervoor het traject van zelfregulering nog een kans te geven, al dan niet met hulp van een mediator.'

- Jan Heuving, directeur vastgoed en ondernemerszaken bij Jumbo

Bakker Bart
'De huidige NFC leidt tot juridisering van de relatie met onze franchisenemers, zorgt dat wij de zeggenschap over onze formule verliezen, maar vergroot de zorgplicht naar franchisenemers, tast het huidige verdienmodel aan en remt onze groei- en innovatiemogelijkheden als formule-eigenaar. Verder nemen onze gezamenlijke kosten toe en moeten wij maatregelen nemen om de risico’s die eenzijdig bij ons worden geplaatst (financieel) af te dekken. Wij concluderen dat onze belangen in het proces van totstandkoming van de NFC niet zijn meegenomen door degenen die de NFC hebben geschreven.'

- Jan-Joris Heling, manager juridische zaken bij Bart’s Retail

HEMA
'HEMA is van mening dat het wetsvoorstel is gebaseerd op stellingen en aannames die slechts in een klein aantal gevallen van toepassing zijn. De NFC gaat voor de overige formules te diep en te stelling in op aspecten in franchiserelaties die franchisegever en franchisenemer zelf zouden moeten beapeln. HEMA ziet de NFC dan ook eerder als een bespreekstuk dat handvatten geeft voor overleg met franchisenemers over samenwerking, dan als een wettelijke regeling die gehanteerd moet worden. Met name beginnende franchiseformules zouden hiermee richting kunnen geven aan hun franchiseverband.

HEMA voorziet in de huidige vorm echter geen toegevoegde waarde voor haar samenwerking en vindt het invoeren van een dergelijk wetsvoorstel veel te ver gaan. Daarnaast zijn het voorstel en de huidige code onvoldoende doordacht en is het geheel daarmee onvoldoende toepasbaar op de gehele sector. Tot slot dient herhaald te worden dat het wetsvoorstel op zijn minst dient te worden aangepast, zodat ook franchisegever een beroep op de NFS kan doen.'

- Ton Vervat, manager franchise bij HEMA

Intratuin
'Franchisegevers zijn voor zelfregulering en proberen de afgelopen maanden tot overleg te komen met de vertegenwoordigers van franchisenemers om hier vorm aan te geven. De overheid probeert met man en macht om de wetgeving in welke vorm dan ook tot stand te laten komen en heeft daarbij nu de weg gekozen van een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB). Het is dan ook niet vreemd dat de franchisenemers momenteel ervoor kiezen geen concrete afspraken met de franchisegevers te willen maken op het gebied van de zelfregulering. Indien zelfregulering een gepasseerd station is, wat ik betwijfel, maak dan een echte franchisewet. Dat is duidelijker, democratischer en beter dan een wet en een separate code met daarop een aparte toelichting waarin veel open normen staan en die veel tegenstrijdigheden bevatten.'

- Peter Huijsmans, manager operations bij Intratuin Nederland

Dit zijn slechts een aantal bezwaren van franchisegevers die strijden tegen een wettelijke verankering van de franchisecode. Ze krijgen daarbij ook steun van buitenaf. Zo pleiten wetenschappers van de Rijkuniversiteit Groningen ervoor terug te gaan naar de tekentafel en noemt adviesbureau Koelewijn & Partners de komst van een franchisecode een goede zaak, maar de voorgestelde juridische verankering ongewenst. “De NFC is niet af en deels onwerkbaar. Dat er nu een wettelijke verankering dreigt is te snel en bovendien broddelwerk”, aldus partner Joost Bos. Daartegenover staat de steun van MKB-Nederland voor het wettelijk verankeren van de franchisecode. “Na implementatie van het wetsvoorstel komt er naar wij verwachten meer balans in de relatie tussen franchisegever en franchisenemer en dat juichen wij van harte toe”, schrijft voorzitter Michaël van Straalen.

Overigens zijn niet alle franchisegevers tegen een verplichte franchisecode. Zo laat franchiseorganisatie Mitra Retail weten positief te staan tegenover de verankering van de NFC in de wet. ‘Wij vinden het belangrijk dat dit gebeurt omdat er op deze wijze een eerlijk en open veld ontstaat voor franchise in Nederland. Voor ons als organisatie is de code een verademing omdat wij een duidelijke leidraad hebben hoe wij onze contracten en organisatie afstemmen op de franchisenemer. Bij ons staan de franchisenemers centraal en willen op hun een krachtige organisatie bouwen’, aldus Rick van Bezooijen. Goed om te weten is dat Mitra sinds de doorstart vorig jaar wordt bestuurd door de franchisenemers zelf.

Het zijn dan ook vooral de franchisenemers die hun steun voor de wettelijke verankering van de franchisecode uitspreken. Peter Cruiming van Domino’s Pizza vat het als volgt samen:

'Wettelijke verankering is noodzakelijk om de verhoudingen tussen franchisegever en franchisenemer in evenwicht te brengen. De huidige situatie wordt veelal gekenmerkt door machtsmisbruik, informatieachterstand en gebrek aan transparantie. Het enige belang wat op het ogenblik wordt gediend is het verhogen van de omzetten t.b.v royalty's en verdiensten op de commissary. Bonusregelingen bij franchisegevers zijn eenzijdig gericht i.p.v. het belang van franchisenemers te ondersteunen. Zelfregulering heeft niet gewerkt. Het verzet vanuit de grote organisaties in het proces spreekt vanzelf. Verenigingen van franchisenemers worden beperkt serieus genomen, gesteund en hoofdzakelijk ingezet voor de formaliteit en/of de eigen agenda te sturen. Door de digitalisering en de invloed van big data heeft de franchisegever nog meer macht verkregen waardoor de franchisenemers veel afhankelijker zijn geworden in de laatste jaren. Het is hoog tijd om de verhoudingen te herstellen door verankering van de gedragscode zodat het uiteindelijke en echte doel van franchising, samen sterker, gerealiseerd kan worden.'

PLUS Verbeeten is nog wat cynischer in zijn reactie:
'Eindelijk is het zover en staan we aan de vooravond dat de Nederlandse Franchise Code NFC wettelijk verankerd wordt. Althans, als de daartoe bevoegde wijsgieren inzien dat dit een noodzakelijke stap om al hetgeen wat in de NFC omschreven staat enig body en daadkracht te geven. Middels dit schrijven vragen wij u dan ook met klem de NFC te borgen dan wel te verankeren in het Nederlands rechtsysteem. Indien dit niet gebeurt zal de hele code weinig tot niets uithalen. Al zeker niet voor alwaar partijen nu al over de straat vechten. Los van alle stille leed waar van u, begrijpelijkerwijs, geen weet van heeft.'

De meeste ‘stemmen voor’ zijn afkomstig van het Bruna-kamp. Franchisenemers van de winkelketen hebben kennelijk afgesproken massaal hun mening kenbaar te maken. Van de 359 openbare reacties, zijn er 24 afkomstig van Bruna. De franchisevereniging van Bruna spreekt als geheel zijn steun uit voor de wet die de NFC verplicht stelt. “Die code is namelijk een belangrijke basis voor ons en onze leden om sterker in de samenwerking met de franchisegever te staan”, aldus Patrick Evers. Veel ondernemers melden kort dat zij eveneens voorstander zijn van de verankering van de NFC in de wet. Een ondernemer uit Leusden noemt het ‘hoog tijd’ en ook een franchisenemer uit Huissen zegt sterk voorstander te zijn: “Als franchisenemer zijn en blijven wij anders speelbal van de franchisegevers en hun aandeelhouders.” Helemaal opvallend is de reactie van de Bruna-ondernemer uit Bladel: “We zijn verwikkeld in een rechtszaak met Bruna omdat deze ons met (bewust) véél te rooskleurige cijfers heeft verleid tot een verbouwing waardoor behoorlijke schade is ontstaan. Mét een wettelijk verankerde code zouden wij tegen deze misstand veel sterker staan.”

Ook bij Gall & Gall lijken veel franchisenemers lijnrecht tegenover het moederbedrijf te staan. In totaal tellen we 21 reacties van ondernemers, veelal met dezelfde tekst:

'De grote onwil bij diverse franchisegevers om de door minister Kamp aangeboden NFC na te leven, al was het maar als proef, en het grote machtsvertoon vanuit collectieve franchisegevers om de NFC op alle manieren te saboteren, maakt duidelijk dat op dit moment zelfregulering in de branche niet gaat werken. En dat terwijl de NFC al een compromis was na langdurige onderhandelingen tussen franchisegevers en franchisenemers! Daarmee is het een gegeven dat wetgeving noodzakelijk is.'

Of:

‘Onze franchisegever zet sinds 2 jaar in op allerlei online verkoop manieren. Over afspraken met betrekking tot een eerlijke verdeling van de opbrengst wil de franchisegever niet praten, ook al kan ik bewijzen dat mijn klanten ook online bij de franchisegever kopen. Ik kan, als het zo doorgaat, mijn winkel wel sluiten. Ik hoop dat de NFC snel een wettelijk haakje krijgt, want dan moet de franchisegever hier met mij of mijn franchisenemersvereniging afspraken over maken.’

Nu de consultatieperiode is afgelopen worden alle reacties bekeken en het wetsvoorstel eventueel aangepast. De grote vraag is in hoeverre minister Kamp nog gevoelig is voor de roep van franchisegevers om zelfregulering. Dertig grote franchisegevers stuurden al eens een brandbrief naar de schrijfcommissie van de NFC, die destijds nog nadrukkelijk als gedragscode door het leven ging. Zelfregulering had ook de voorkeur van Kamp, maar die lijkt daar na jaren steggelen geen vertrouwen meer in te hebben.