Het heeft even geduurd, maar de afronding van het gemechaniseerde distributiecentrum van Albert Heijn in Zaandam is in zicht. Vanaf begin volgend jaar worden van hieruit de eerste winkels voorzien van houdbare producten. Uiteindelijk gaat het dc vierhonderd supermarkten beleveren. RetailTrends nam alvast een kijkje achter de schermen, om te zien wat dit nieuwe magazijn betekent voor de logistieke operatie van ’s lands grootste supermarktketen.

Het distributiecentrum in Zaandam, een klein stukje lopen vanaf het hoofdkantoor, is een van de vier regionale dc’s van Albert Heijn. Die zijn er verder in Tilburg, Pijnacker en Zwolle. Om het logistieke plaatje compleet te maken: de retailer heeft ook nog landelijke distributiecentra in Geldermalsen en Nieuwegein, van waaruit de regionale magazijnen worden bevoorraad. Tot slot is er in Oss nog een apart dc voor non-food. Op de landelijke centra worden rolcontainers met producten klaargemaakt en vervoerd naar de regionale locaties, van waaruit die vervolgens worden uitgestuurd naar de winkels in Nederland en België en de 'home shopping centers' voor de onlinebestellingen. Zaandam is vanaf volgend jaar de eerste locatie waar dat grotendeels gemechaniseerd gebeurt.

Het nieuwe distributiecentrum, waarvan de eerste paal ruim tweeënhalf jaar terug al werd geslagen, staat pal naast het bestaande magazijn en op de plek waar eerst een retourencentrum stond. “Dat we dit dc op hetzelfde terrein hebben kunnen bouwen, heeft veel voordelen”, zegt VP logistics Marjon de Koning van Albert Heijn. “Niet alleen kunnen medewerkers die in het oude magazijn werken makkelijk overstappen, maar ook het proces van het overgaan kan sneller verlopen.” Daarnaast is er een goede backup in de beginperiode, vult directeur winkels en distributie Cees van Vliet aan. “Mocht er in het begin onverhoopt een issue zijn, dan kunnen we terugvallen op het oude dc, dat ruggelings aan het nieuwe zit gekoppeld.” De transitieperiode zal waarschijnlijk zo’n half tot driekwart jaar duren, zegt hij op basis van ervaringen van onder meer Asda en Woolworths, die in respectievelijk het Verenigd Koninkrijk en Australië dezelfde installatie hebben staan. Een bestemming voor het oude pand na de overgang, is er overigens nog niet.

Winkelspecifieke bevoorrading
Het nieuwe dc moet Albert Heijn verschillende voordelen bieden. Zo wordt het werk voor het personeel lichter, en niet alleen omdat veel handmatige handelingen worden overgenomen door robots. Ook het werk voor het winkelpersoneel wordt gemakkelijker, door de belangrijke stap naar ‘winkelspecifieke rolcontainers’. Daarbij worden containers ingeladen op basis van de indeling van iedere specifieke winkel, legt senior business development manager Marcel de With van ontwikkelaar Vanderlande uit. “Daarbij wordt ook rekening gehouden met de formaten, gewichten en wijze waarop producten in het schap staan. Chips staat in de winkel vaak dicht bij het bier, maar je kunt je voorstellen dat niet eerst de zakken chips geladen worden en dan de kratten Heineken erbovenop. Algoritmes berekenen hoe tot de beste belading kan worden gekomen.” 

Een andere techniek die terugkomt in het dc, zijn onbemande heftrucks, de zogenoemde AGV’s. Daarvan rijden er straks 57 volledig zelfstandig rond. “Ze weten precies welke rolcontainers ze moeten oppakken en waar ze die moeten neerzetten”, zegt De With. “Zo staat alles precies in de juiste volgorde klaar als het de vrachtwagen in moet.” En dan zijn er natuurlijk nog de robots, 28 stuks in totaal. Nadat de pallets in de opslag zijn gezet, moeten die eerst handmatig van het plastic worden ontdaan, een proces dat nog niet valt te mechaniseren. Vervolgens stapelen robots de rolcontainers, waarna ze worden opgepakt door de AGV’s.

Personele gevolgen
Het gemechaniseerde dc is hard nodig, zegt Van Vliet. “Ik ben er diep van overtuigd dat retailers die er over vijf à tien jaar nog willen zijn, fors moeten investeren in technologie, dus ook in gemechaniseerde dc’s.” Want de economie draait 24/7 door, maar mensen kunnen en willen niet altijd beschikbaar zijn. “Dat is een van de grote voordelen van een gemechaniseerde oplossing. Machines hebben geen pauzes nodig en vinden het ook niet erg om ‘s nachts te draaien.”

Toch roept verregaande automatisering onvermijdelijk de vraag op wat dat betekent voor het personeel. Want gevolgen zijn er. Nu zijn er in het houdbaar-dc steeds honderd mensen gelijktijdig aan het werk in een shift, dat zijn er straks nog maar dertig. “Het werk wordt ten eerste anders”, zegt Van Vliet. “We moeten steeds meer investeren in mensen die de nieuwe techniek goed begrijpen en machines kunnen bedienen, en minder in orderverzamelaars. Op sommige plekken wordt het werk dus ook minder.” Dat zullen vooral de uitzendkrachten gaan merken, die nu veertig procent van het personeel in het magazijn uitmaken. Van gedwongen ontslagen is geen sprake. “Alle vaste medewerkers van het oude dc krijgen een nieuwe baan binnen Albert Heijn, maar we zullen minder uitzendkrachten gaan inhuren.”

Albert Heijn verwacht een behoorlijke efficiëntieslag te kunnen maken. De capaciteit – ‘het aantal dozen dat de deur uit gaat’ – neemt met vijftig procent toe op een gelijk aantal vierkante meters. Ook zijn er door de efficiëntere belading minder vrachtwagens nodig om evenveel producten naar hetzelfde aantal winkels te brengen. Belangrijke stappen in een markt waar ook de concurrentie niet stilstaat, zegt Van Vliet. “Albert Heijn heeft altijd voorop gelopen in vernieuwingen, en dat is de reden dat we de positie hebben die we hebben.”

Of en wanneer de andere drie regionale distributiecentra gemechaniseerd worden, is nog niet besloten. “In die zin zijn we echt kruideniers: we willen het eerst werkend zien”, aldus de directeur. Dat heeft ook te maken met de ‘forse investering’ die de locatie in Zaandam heeft gevergd, waarvan hij de exacte hoogte niet wil delen. Pas als Zaandam een tijdje draait, wordt verder gekeken. “Maar natuurlijk hebben we bij de bouw van dit dc wel rekening gehouden met de schaalbaarheid.”

Van Vliet ziet op veel vlakken een gelijkenis met wat er in de winkels van Albert Heijn gebeurt. Ook daar heeft technologie zijn impact, de grootste volgens hem in de vorm van de zelfscanmogelijkheid. “Eind dit jaar hebben we vierhonderd supermarkten met zelfscan. Als we een vestiging openen zonder, krijgen we daar klachten over. Mensen verwachten het inmiddels van ons.” Ook het veranderende werk is in de supermarkten net zo goed aan de orde als in de logistieke centra. “Consumenten willen geïnspireerd worden, bijvoorbeeld in de keuze voor hun borrelplankje. Maar ze gaan niet meer bij de traditionele kassa staan.” Zoals orderpickers voor hun baan moeten vrezen, verdwijnt ook werkgelegenheid achter de kassa, wil hij ermee zeggen. “Het allerbelangrijkste van alle vernieuwingen is dat de groei wordt gefaciliteerd. Iedere retailer is uiteindelijk op zoek naar omzetstijging, dat is de motor van je hele bedrijfsvoering.”