De verliezen bij supermarktformule Plus lopen op. Toch is er geen sprake van een Blokker-scenario. Plus is versneld het bompakketje aan het ontmantelen van de fusie met Coop. Een kijkje in de keuken van de Plus Retail-directie die de formule op de operatietafel heeft liggen. De patiënt is wellicht gezonder dan hij oogt.
Vrolijk zijn ze niet bij Plus. Sinds de bekendmaking van het samengaan van de supermarktformule met Coop is het opgetelde verlies opgelopen tot ruim 100 miljoen euro waarvan maar liefst 53,2 miljoen over 2024. Toch is het geen retail-ramp. Dat verdient uitleg.
Derde grootste supermarktketen
Terug naar het begin van de fusie in 2021. Het huwelijk van Plus en Coop zou leiden tot de derde grootste supermarktketen in Nederland met ongeveer 550 winkels en een gecombineerde omzet van 5 miljard euro, goed voor 10 procent marktaandeel. Zie daar de ratio achter de fusie.
Deze week werden de laatste cijfers bekendgemaakt. Die...
De verliezen bij supermarktformule Plus lopen op. Toch is er geen sprake van een Blokker-scenario. Plus is versneld het bompakketje aan het ontmantelen van de fusie met Coop. Een kijkje in de keuken van de Plus Retail-directie die de formule op de operatietafel heeft liggen. De patiënt is wellicht gezonder dan hij oogt.
Vrolijk zijn ze niet bij Plus. Sinds de bekendmaking van het samengaan van de supermarktformule met Coop is het opgetelde verlies opgelopen tot ruim 100 miljoen euro waarvan maar liefst 53,2 miljoen over 2024. Toch is het geen retail-ramp. Dat verdient uitleg.
Derde grootste supermarktketen
Terug naar het begin van de fusie in 2021. Het huwelijk van Plus en Coop zou leiden tot de derde grootste supermarktketen in Nederland met ongeveer 550 winkels en een gecombineerde omzet van 5 miljard euro, goed voor 10 procent marktaandeel. Zie daar de ratio achter de fusie.
Deze week werden de laatste cijfers bekendgemaakt. Die maken de belofte niet waar. Het marktaandeel over 2024 daalt van 9,4 naar 9,2 procent. Dat is juist een daling met pakweg 100 miljoen euro consumentenomzet voornamelijk door het versneld verkopen van Coop-winkels.
Coop niet meest krachtige partij
Weinigen waarschuwden in 2021 voor het debacle, maar inherent was Coop in 2021 niet de meest krachtige partij om mee in zee te gaan. "Coop was een samenraapsel van allerlei restpartijtjes winkels die het grote gele Jumbo niet wilde", stelt Plus-ondernemer André van Reijen uit Veldhoven in een hard oordeel. "Er zaten weinig succesnummertjes tussen."
In allerlei toonaangevende onderzoeken over klanttevredenheid van GfK bungelde de formule inderdaad vaak onderaan, veelal in het kwadrant mindere service, te hoge prijzen. Geen retailer wil in die wereld verkeren. Coop-winkels konden desondanks redelijk tot goed gedijen in relatief afgesloten marktgebieden zonder al te veel directe concurrentie. Daar konden ze een relatief hoog prijspeil aanhouden op relatief lage omzetten. Coop kon aldus op kleine oppervlakten een rendabele supermarkt exploiteren, dat was een sterk punt. Veel van die winkels dreven echter ook op de kurk van de tabaksverkoop als klantenbinder, met omzetaandelen tot wel 30 procent.
Rumoer, geen opstand
Nu is er dus rumoer in de tent bij Plus door het verlies, maar er is geen opstand. Ondernemer Van Reijen stelt dat de verliezen bij Plus weliswaar oplopen, maar dat het vertrouwen in de huidige directie na een aantal financiële opdonders groot is. Wat helpt is dat de grotere Plus-ondernemers relatief een behoorlijk jaar achter de rug hebben, beter dan de coöperatie waarvan zij eigenaar zijn. Zij klagen dus niet.
Wat ook helpt: in het verleden kregen de Plus-ondernemers – sommigen hadden het hard nodig – een eindejaarsbonus uitgekeerd uit de winst van de coöperatie. Sinds Plus werkt met een nieuw conditiestelsel is de bonus al verrekend in de dagelijkse stroom van goederen. Op papier betekent het oplopende verlies van de coöperatie dus niet de acute pijn van het inhouden van een noodzakelijke bonus. De pijn komt in kleine beetjes gedurende het hele jaar. Dat maakt het beter behapbaar.
Ongekend verlies
Het eerste jaar van de fusie was het verlies van Plus 18 miljoen euro. Ongekend voor de tot dan toe altijd kerngezonde coöperatie. Dat er tijdens de fusie en ombouw een grote logistieke herschikking binnen Plus vastliep, dat ombouwkosten en energie omhoogschoten door de Oekraïne-oorlog helpt ook bepaald niet. Daaroverheen gierde de inflatie.
Het tweede fusiejaar 2023 sluit Plus-Coop af met een nettoverlies van 31,2 miljoen euro. Dat tweede jaar is een scharnierpunt omdat het verlies voor het eerste duidt op forse integratieproblemen. Plus had bijvoorbeeld geen antwoord op de staart van kleinere Coop-winkels die het had zien binnenstromen in de organisatie. De op stel en sprong bedachte formulevariant Plus Vandaag voor deze kleinere winkels flopte en werd uiteindelijk ook te lang in een pilotfase op de kunstmatige beademing gehouden. De patiënt zou niet overleven. De directie van Plus moet het veld ruimen.
Door de zure appel heenbijten
De remedie komt als de nieuwe ceo Aart van Haren een aantal voor de hand liggende maar pijnlijke keuzes maakt. Zijn analyse van de foodretailer is helder en nuchter, absoluut ook noodzakelijk in de geplande stappen. Het actieplan kost wel geld, Plus moet nog eenmaal door de zure appel heenbijten.
60 Coop-winkels worden versneld omgebouwd naar de Plus-formule, een shocktherapie. Voor 70 kleinere Coop-winkels, waarvoor de Plus-formule geen toekomst biedt, wordt gezocht naar overname door andere organisaties die rendabeler kunnen opereren. Van Haren stopt de pilot met de Plus Vandaag-formule. De investeringen zijn te hoog tegen de te beperkte winstgevendheid. Zo simpel kan retail zijn.
Reorganisatie
Het hoofdkantoor wordt gereorganiseerd met een efficiëntere organisatiestructuur. Dit leidt tot minder tijdelijke medewerkers en ongeveer 50 vaste banen die overbodig worden in 2025. Ook investeert Plus onder Van Haren in een moderner IT- en logistiek landschap.
De kracht van Plus, zelfstandig ondernemerschap, ziet de nieuwbakken ceo terecht als kans om een deel van de filialen te verzelfstandigen en aan ondernemersleden aan te bieden. Met de introductie van formulevariant Briljant 2.5 komt er tot slot een nieuw winkelconcept met lagere investeringskosten, duurzame hergebruikmogelijkheden en efficiëntere automatisering.
Aart van Haren
De ruim 50 miljoen verlies over 2024 is deels het kostenplaatje van al deze ingrepen opgeteld. Plus zegt dat los van de opstartkosten in de logistiek er over 2024 nu eenmaal eenmalige kosten zijn gemaakt in het ombouwen van Coop-winkels naar Plus (15,4 miljoen euro), de sluiting en voorbereiding van nieuwe distributiecentra (11,5 miljoen euro), kosten van de integratie van de 2 fusiebedrijven, de overdracht van Coop-winkels aan derden en de reorganisatie (24,7 miljoen euro).
Alle pijn is nog niet geleden volgens financieel directeur Snel. Er is ook nog een waarschuwing voor 2025: "In de tweede helft van 2025 laten we de eenmalige kosten en de focus op de fusie achter ons. In financiële zin is het eindpunt van de fusie dan in zicht. In de cijfers van 2025 zullen de effecten van de fusie nog wel zichtbaar zijn."
Van kerngezond naar redelijk gezond
Nu de cijfers van 2024 bekend zijn, is de financiële positie van Plus beter in te schatten. De coöperatie lijkt van een kerngezonde onderneming naar een redelijk gezonde onderneming te zijn afgeslankt. Zeker voor wie in ogenschouw neemt dat er nog wat nabranders in 2025 komen. Een belangrijk kengetal: het eigen vermogen daalde van ruim 42 procent van het balanstotaal naar 26,9 procent. Daarmee nadert het de als gezond beschouwde ondergrens van 25 procent in retail.
Nog een blik om gunstiger te kijken naar de problemen bij Plus-Coop: de inlijving van Coop is een fusie met gesloten beurzen. Opgeteld zijn de verliezen over 2022-2024 zo'n 100 miljoen euro, dat is minder dan de 140 miljoen euro die Coop als eigen vermogen inbracht. Een beetje roze bril op mag. Wie Plus ziet als koper van Coop kan het verlies zien als de aankoopprijs.
Commerciële slagkracht is de echte graadmeter
Los van al deze financiële fusieperikelen is de commerciële slagkracht na 2025 de grote vraag die het echte succes van foodretail-ceo Van Haren zal bepalen. Een eerste indicator: met een autonome groei van 1,9 procent over 2024 lijkt Plus het relatief behoorlijk te doen, maar niet zo Briljant als de briljantformulevariant doet geloven. Pas omgebouwde supermarkten - en Plus heeft er daar behoorlijk veel van - behoren hoger te scoren.
Verzachtende omstandigheid: pas over heel 2025 zal die ombouw bij Plus een vol jaar meetellen. Dan geeft zo'n cijfer meer houvast. Toch, ter vergelijking: Jumbo-ceo Ton van Veen sprak onderliggend van 3 procent groei van alle Jumbo-winkels over 2024.
Marktaandeel: oeps
Ook het marktaandeel is bepalend voor de commerciële slagkracht. Plus zag over 2024 zijn marktaandeel dalen van 9,4 procent naar 9,2 procent. Dat is daarmee een oeps-cijfer. De verwachting is dat het afstoten van winkels uiteindelijk zal leiden tot een marktaandeel van ongeveer 8,5 procent. Dat marktaandeel is ver weg van het eerder opgetelde marktaandeel van 10 procent dat bij aanvang van de fusie werd genoemd. De realiteit daalt in. Van Haren in het FD: "Binnen een aantal jaar moeten we naar een marktaandeel van 10 procent kunnen."
Hij hint voor die groei tegenover Distrifood op AH-Jan Linders-achtige constructies als mogelijkheid. Jan Linders in zijn geheel werd een franchisetak van Albert Heijn en kon kosten als inkoop, category management en logistiek schrappen. "Als wij ze hier kunnen bieden dat ze in de coöperatie Plus hun onderneming kunnen invaren en kunnen doorondernemen zoals Jan Linders met Albert Heijn deed, denk ik dat daar weleens animo voor kan zijn. Dat kan een oplossing bieden voor bedrijven die misschien beginnen in te zien dat hun schaal, hun verdienpotentieel, kwetsbaar wordt."
Lastige positie
Makkelijk wordt het niet. Plus als formule is met 8 tot 10 procent marktaandeel nog altijd tafel-lakenservet, te groot voor de kleintjes en te klein voor de grote formules. Jumbo is dubbel zo groot, AH meer dan 3 keer. Lidl is op Europese schaal misschien nog wel de grootste concurrent.
Ook de positionering maakt het voor Plus niet makkelijk om in omzet te groeien. Plus zit sterk op duurzaamheid, terwijl de overheid in een rechtse politieke beweging daar terugtrekkende bewegingen op duurzaamheid kan gaan maken en de consument veel meer op 'betaalbaarheid' wil zitten. Dat zou betekenen dat Plus het prijspeil nog strakker moet gaan managen. In prijs vindt Plus robuuste tegenstanders als Dirk (A-merkkampioen), Jumbo (vastlaag en vanaf 2025 met meer aanbiedingen in assortimentsgroepen waar promo de norm is, zoals cosmetica en wasmiddelen) en Albert Heijn (aanbiedingenkoning en prijsfavorieten-favoriet).
'6 procent marktaandeel is genoeg'
Ondernemer Van Reijen is optimistisch: "6 procent marktaandeel is genoeg voor Plus als we onze automatisering en inkoop maar goed regelen. Kijk naar Dirk van den Broek en Nettorama, die doen het uitstekend met nog minder marktaandeel. Je hebt alleen meer marktaandeel nodig als je mee wilt doen aan die idioterie van Jumbo en AH met meer dan 5.000 eigen huismerken en al hun andere gekkigheid. Als je met gezond verstand kijkt naar de klant en daarnaar gaat leven, dan heb je dat hoge marktaandeel niet nodig."
Van Reijen benadrukt dat hij alle vertrouwen heeft in de slagkracht van de huidige directie om dat klusje te klaren. "Dat gaan ze doen."
