Het begint André Kuipers op te vallen: supermarkten verkopen steeds meer duurzame producten. Een teken aan de wand, als we de astronaut mogen geloven. “Supermarkten doen dat niet omdat ze aardig willen zijn. Ze kunnen er nu echt geld mee verdienen. De consument krijgt door dat zijn leven ook leuk kan zijn als hij voor duurzame opties kiest”, aldus Kuipers tijdens zijn afsluitende presentatie op het event Changemakers in Retail. Het proces richting een duurzamere wereld gaat volgens hem langzaam. “Gelukkig zie ik – ook hier weer – veel jonge mensen met briljante ideeën. Ik ben optimistisch, maar er is nog veel werk te verzetten.” Een terugblik op Changemakers in Retail in acht quotes.

‘Ik ben met pijn in mijn maag in de auto gestapt’
- Anniek Mauser, directeur duurzaamheid bij Unilever Benelux 

Net als vorig jaar vindt het event plaats in de Metaal Kathedraal in Utrecht. De creatieve broedplaats is een centrale locatie, maar niet heel goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Het noopt Mauser om voor het eerst dit jaar voor haar werk de auto te pakken. Ze pakt liever de trein, vertelt ze aan dagvoorzitter Frank Quix. “Ik ben ervan overtuigd dat je je CO2-impact met de helft kunt reduceren als je bewust nadenkt over de keuzes die je maakt. Zonder daarbij in te boeten op convenience of levensgeluk.” Als voorbeeld wijst ze op het zetten van een te grote pot thee, te heet wassen van kleding en koken van rijst in te veel water. Ook bewust nadenken over je vleesconsumptie kan een groot verschil maken, zegt Mauser. “Als Chinezen net zoveel vlees eten als Amerikanen, zouden we extra planeten nodig hebben.”

‘Het is nu onmogelijk iets te maken zonder schade aan te richten’
- Alex Weller, marketingdirecteur EMEA bij Patagonia

Alex Weller had de eer de tweede editie van Changemakers in Retail af te trappen. De Brit werkt op het hoofdkantoor van Patagonia in Amsterdam aan de missie van het outdoormerk: Build the best product, cause no unnecessary harm, use business to inspire and implement solutions to the environmental crisis. De tweede zin is zo geformuleerd, omdat het volgens hem niet mogelijk is om iets te produceren zonder dat het milieu daar op enige vorm de dupe van wordt. Patagonia doet er echter alles aan om die schade zo klein mogelijk te houden. Als voorbeeld wijst hij op de wetsuits van een speciaal soort rubber, die door Patagonia op de markt zijn gebracht. Waar reguliere wetsuits volgens Weller teren op ‘giftige rotzooi’, kiest het outdoormerk voor het ecologisch verantwoorde Yulex. “De surfindustrie en surfers zelf hebben er niet om gevraagd, maar het is iets wat door het bedrijf zelf is geïdentificeerd als probleem. De technologie is openbaar, zodat anderen er ook gebruik van kunnen maken. Na twee jaar waren een paar merken overgestapt op Yulex en inmiddels zijn er tien. Uiteindelijk zal de hele surfindustrie ons voorbeeld volgen.”

‘Als ik drie maanden niet ben gearresteerd, heb ik niet genoeg gedaan’
- Hilary Jones, ethisch directeur bij Lush

‘To do good, you actually have to do something’. Het is een quote van Yvon Chouinard, oprichter van Patagonia, waarmee Weller zijn presentatie afsluit. Ook Margreet van Schaijck en Ruby Lee van Hoorn, respectievelijk brand en pr-manager bij Lush, halen hun inspiratie uit het eigen bedrijf. Ethisch directeur Hilary Jones stelt volgens hen met grote regelmaat misstanden in de cosmeticabranche aan de kaak. Dat doet ze zo fanatiek, dat ze regelmatig door de politie wordt opgepakt. “Als ze op maandag onverwacht niet op kantoor is, komt dat waarschijnlijk omdat ze weer is gearresteerd”, aldus de twee managers van Lush. Een van haar spraakmakendste protesten van Lush vond plaats in Oxford Street, waar in de etalage dierproeven op mensen werden uitgevoerd. Het cosmeticamerk houdt ook ‘stille’ protesten, vertellen Van Schaijck en Van Hoorn. Zoals met Rump, een oranje crème voor je billen en een serieuze knipoog naar president Donald Trump. Of via Chinese teksten op een shampoobar, om te ageren tegen dierproeven in het land. “Omdat dierproeven in China verplicht zijn verkopen we onze producten daar niet, maar we weten wel dat deze zeepjes daar heel populair zijn. Zo proberen we toch impact te hebben.”

‘Het maken van een positieve impact is niet voorbehouden aan ngo’s’
- Anniek Mauser, directeur duurzaamheid bij Unilever Benelux

Tijdens haar studie Environmental Management weet Mauser het zeker: ze gaat later werken bij een niet-gouvernementele organisatie (ngo). Dat is immers dé plek waar je de wereld kunt verbeteren. Toch gaat ze na het behalen van haar doctorstitel aan de slag bij Unilever. De multinational blijkt namelijk ‘gecommitteerd om een positief verschil te maken’. “De gemiddelde consument onderschat de impact die een groot bedrijf kan maken”, aldus Mauser. Unilever handelt volgens haar soms zelfs ‘roomser dan de paus’. Het bedrijf achter merken als Dove, Lipton en Rexona wil de ecologische voetafdruk van alle merken verkleinen en hun positieve sociale impact vergroten. En niet zonder succes: Unilever is op weg om tachtig procent van de duurzaamheidsdoelstellingen die in 2010 zijn geformuleerd – de ‘stip op de horizon’ - te halen. Bovendien groeien de duurzaamste merken uit het portfolio van Unilever 46 procent harder dan de rest van het bedrijf. Samen zijn ze goed voor zeventig procent van de omzetgroei.

‘We kunnen een betere wereld creëren, zonder dat het ons wat hoeft te kosten’
- Adrian de Groot Ruiz, executive director bij True Price

Duurzame producten hebben vaak een hogere prijs dan de traditionele variant. Voor een reep Tony’s Chocolonely betaal je bijvoorbeeld al gauw drie euro. Dat komt omdat het chocolademerk de ‘echte prijs’ rekent. Tony’s Chocolonely heeft samen met True Price zijn productieketen onder de loep genomen. De prijs ging omhoog, om ervoor te zorgen dat het inkomen van cacaoboeren boven de armoedegrens kwam te liggen. De ambitie van True Price is om alle producten tegen een eerlijke prijs in het schap te krijgen. Dat betekent dat een zakje thee uit Kenia geen 0,07 cent kost, maar 0,09 cent. Een T-shirt die in India is gemaakt gaat van 15 naar 23 euro. Toch hoeven consumenten straks niet per se meer te betalen, stelt De Groot Ruiz. Transparantie is daarbij het toverwoord. Zijn doel is om consumenten bewuster te maken, zodat ze beter hun keuzes kunnen maken en producenten worden geprikkeld om hun verborgen kosten te verlagen.

‘We zullen net iets meer risico nemen om circulaire modellen op weg te helpen’
- Hein Brekelmans, hoofd sustainable finance desk bij ABN Amro

Earth Overshoot Day valt ieder jaar een paar dagen eerder. Het is de dag dat alle natuurlijke grondstoffen die de aarde in een jaar kan produceren zijn verbruikt voor dat jaar. In 2017 was dat op 2 augustus. “Ik moet daarbij altijd denken aan een tekst van Loesje uit mijn studententijd. ‘Aan het eind van mijn geld houd ik altijd een stuk maand over’”, aldus sectorbankier Henk Hofstede van ABN Amro tijdens een van de workshops. We moeten volgens hem toe naar een wereld waarin waarde niet wordt weggegooid, maar juist wordt vastgehouden. Als voorbeeld wijst hij op Gerrard Street, dat modulaire koptelefoons verliest. Het verdienmodel van zulke startups is niet altijd waterdicht, merken ze bij de bank. Om circulaire modellen op weg te helpen, is er een potje van 25 miljoen euro beschikbaar gemaakt. Dat is het ‘leergeld’ dat ABN Amro bereid is om te betalen. “Van de tien startups worden er misschien één of twee groot. Welke dat zijn, weten we niet. Maar wie wel?” 

‘Maak duurzaamheid toegankelijk en vooral leuk’
- Jurian van der Hoeven, campagnemanager bij transformation agency Dawn

Campagnedoelstellingen rond het thema duurzaamheid worden vaak wollig opgeschreven. Bedrijven hebben vaak een goed verhaal, maar weten dat niet over te brengen. Het is niet verboden om de missie leuk te verpakken, benadrukt Van der Hoeven. Of zoals Pieter van der Manden van Rainbow Collection vorig jaar tijdens Changemakers in Retail zei: ‘Duurzame mensen zijn ook gevoelsmensen. Die willen ook hele mooie spijkerbroeken, gemak of lekkere koffie.” Praat dus niet over fairtrade koffie, maar over een ‘cup of excellence’, en niet over een duurzame spijkerbroek, maar ‘stoere red light denim uit Amsterdam’. Van der Hoeven wijst op zijn beurt als voorbeeld naar een campagne voor Eneco, dat altijd groene stroom levert. In de campagne bleef de energieleverancier echter weg van de clichés rondom klimaatverandering. In plaats daarvan werden onder meer Buurman en Buurman ingeschakeld.

‘We zijn allemaal astronauten op een ruimteschip met beperkte voorraden’
- André Kuipers, astronaut

De aarde zien vanuit de ruimte verandert je leven voorgoed. Dat is het overview effect, dat sommige astronauten ervaren. Aan de hand van een hele reeks foto’s weet André Kuipers dat effect over te brengen op de zaal. Menselijke invloeden zijn vanuit een ruimteschip opeens met het blote oog te zien. Zoals de gletsjers die verdwijnen, het bos op Borneo dat wordt gekapt voor palmolieplantages en het koraalrif dat kleiner wordt door een stijgende zeespiegel en hogere zeetemperatuur. “We moeten in evenwicht komen, de bronnen op onze planeet zijn niet oneindig. Kijk je vanuit de ruimte naar onze planeet, dan word je je ervan bewust dat we allemaal astronauten op ruimteschip aarde zijn en dat ruimteschip heeft beperkte voorraden.”