Wat gebeurde er afgelopen jaar in retailland? RetailTrends blikt terug op 2019, aan de hand van tien hoofdpunten. Vandaag sluiten we het jaar af met een overzicht van de meest spraakmakende retailrelletjes van 2019.

Relletjes. Ze komen in de beste families voor. Maar ook binnen de retail kunnen ze er wat van. Ophef over (kerst)decoratie met Auschwitz-afbeeldingen bij bol.com en Amazon bijvoorbeeld. Of Albert Heijn die anno 2019 nog niet snapt dat voor het bepalen van de juiste kledingmaat van bedrijfskleding het opsturen van foto’s in ondergoed een beetje gevoelig ligt. We zetten de bijzonderste opstootjes in retailland voor je op een rijtje. 

Beschonken brillenman
Voor Leo van Welij had het jaar beter kunnen beginnen. In januari wordt de topman van GrandVision Benelux ontslagen, nadat er interne klachten over hem binnen kwamen over agressief gedrag, alcoholmisbruik, vriendjespolitiek en het creëren van een angstcultuur. De eerste klachten ontstonden al in 2016, vlak na zijn aanstelling en eind april 2018 werd de topman op non-actief gezet. De meeste klachten gaan over zijn alcoholmisbruik. Van Welij zou ’s morgens al dronken achter zijn bureau zitten en tijdens een meeting met het middenmanagement zo beschonken zijn geweest, dat hij van zijn stoel afviel. 

Omdat de arbeidsrelatie tussen Van Welij en GrandVision Benelux dusdanig verstoord is, wilde de moeder van Pearle en EyeWish de man ontslaan, maar beide partijen kwamen er niet uit. In de rechtszaak stelde Van Welij dat er bij een aantal mensen sprake is van ‘boss bashing’ en jaloezie. Ook weerlegde hij het alcoholprobleem door de klachten als eerste tekenen van overbelasting te beschouwen. 

De topman – die per maand bijna 28.500 euro verdiende - eiste een ontslagvergoeding van om en nabij drie miljoen euro. Daar had hij volgens de rechter geen recht op, gezien het feit dat de verstoorde arbeidsrelatie vooral te maken heeft ‘met gedrag en houding’. GrandVision is alleen verplicht een transitievergoeding van dertigduizend euro te betalen. Daar liet Van Welij het niet bij zitten. De man ging in hoger beroep, maar ook daar trok hij aan het kortste eind, zo bepaalde het gerechtshof in Arnhem.

Mag het een maatje meer zijn?
Om inclusiviteit in de sport te bevorderen, introduceerde Nike in zijn vernieuwde winkel in Oxford Street in Londen deze zomer paspoppen met een maatje meer en beperkingen. De gemoederen liepen flink op, toen modeontwerpster Olcay Gulsen bij RTL Boulevard op de paspoppen reageerde en zei het 'vrij onwaarschijnlijk' te vinden dat deze vrouw fit genoeg is om te gaan sporten. Caroline Tensen viel haar bij door te vragen:  “Wil je als je zo zwaar bent in zo’n outfit?” Het dragen van wijdere kleding draagt Tensen als optie aan. Veel kijkers van het programma waren woedend en twitteraars betichtten de modeontwerpster van ‘fatshaming’. Pas als Gulsen een dag later diep door het stof gaat en haar excuses aanbiedt, keerde de rust weer een beetje terug.

Nike introduceerde de paspoppen om de vrouwelijke atleet te inspireren en te dienen, liet een woordvoerder weten. Later dit jaar kwam het sportmerk ook met volledig bedekkende zwemkleding, met onder meer leggings, een hijab en body suits. 

Noot breekt wet
Muziekwinkelketen Keymusic ging in juni dit jaar failliet, maar maakte al snel een doorstart onder Jan ’t Hoen, bekend van het Amsterdamse muziekcentrum Q-Factory. Keymusic had bij de doorstart vier eigen Nederlandse filialen en vier filialen waren in handen van franchisenemers. Die laatste groep viel buiten het faillissement. Tijdens de doorstart stapte een franchisefiliaal in Apeldoorn ‘stiekem’ over naar concurrent Bax Music en nam alle zakelijke contracten met zich mee, zo vertelde Jan ’t Hoen aan de Stentor destijds. “Ze hebben een spelletje gespeeld en dat pik ik niet”, aldus ’t Hoen, die franchisenemer Mark van der Ende, eigenaar van het Apeldoornse filiaal, en Bax Music beticht van bedrijfsspionage.

Van der Ende is zich van geen kwaad bewust en zegt eerlijk te zijn geweest over het aanbod van Bax. Het is het startsein voor moddergooien over en weer. Volgens ’t Hoen ‘heeft Bax geen rock and roll' en zijn het meer jongens 'van de snoeren en de stekkertjes’. Van der Ende stelt dat ’t Hoen ‘stemming aan het maken’ is. Jochanan Bax, ceo van Bax Music, voegt aan de discussie toe: “We zitten al heel lang in deze business en hebben een marktaandeel van 65 procent. Ik zou echt niet weten wat wij kunnen leren van Jan ’t Hoen.” De Bax-directeur noemt de term bedrijfsspionage ‘nog al een beschuldiging’. 

Bax denkt dat de beschuldigingen van ’t Hoen vooral voortkomen uit frustratie, omdat de winkels van Key Music in een slechte situatie verkeren. “Ik ben destijds niet alleen door het koppel Van der Ende benaderd, maar door vele franchisenemers van Keymusic. Het water stond ze aan de lippen en ze hadden allemaal hetzelfde verhaal: Keymusic voorziet de winkels niet meer van voorraad, waardoor de franchisers niet kunnen verkopen en dus niets verdienen.” De eigenaar van Keymusic zou de hele zaak naar de rechter willen brengen, maar daar is tot dusver nog niets over bekend. Ook zou er voor tien miljoen in Keymusic worden geïnvesteerd, zodat het winkelbestand verdubbeld kan worden.

Domino’s eet de marge op
’s Avonds open zijn als pizzaketen is vanzelfsprekend. Maar om ook tijdens lunch klanten te voorzien van pizza, daar hadden de franchisers van Domino’s geen trek in. Daarom spanden 69 van de tachtig franchisenemers een rechtszaak aan tegen de Nederlandse tak van de fastfoodketen. En het was niet het enige dat de franchisers tegenstond. Ook zou Domino’s restauranthouders onder druk zetten door diensten, producten en andere kostenposten op te leggen tegen hoge, niet-marktcomforme prijzen. Daarnaast zouden franchisers inzicht eisen in de financiële afspraken met externe leveranciers. Als pressiemiddel dreigden de ondernemers hun franchise fee niet meer te betalen.

Het opleggen van allerlei kostenposten, marketing- en kortingsacties zorgt ervoor dat de marge op de verkoop van een pizza steeds kleiner wordt. De restauranthouders zouden zelfs moeten helpen kortingen te promoten die ze vervolgens met verlies financieren. “Het hoofdkantoor heeft inzage in al mijn data en weet precies wat ik verdien. Op basis daarvan bepalen zij in feite hoeveel lasten ik kan dragen en hoeveel winst ik nog mag maken. Dat is geen ondernemen meer”, laat een ondernemer uit de Randstad weten. 

De rechter oordeelt dat Domino’s het gros van de restauranthouders niet kan dwingen om zijn deuren met de lunch te openen. Alleen franchisers die expliciete openingstijden in hun overeenkomst hebben vermeld, kunnen tot een lunchopening verplicht worden. Die vlieger gaat op voor twee derde van de franchisers, aangezien bij hen contractueel de openingstijden zijn vastgelegd, vertelt Misja Vroom, ceo Domino’s Benelux tegen RetailTrends. “Deze uitspraak zorgt er dus niet voor dat wij onze plannen met betrekking tot de lunch moeten aanpassen."

En de andere verwijten van de restauranthouders? Die zorgen hebben volgens Vroom een andere oorsprong. “We hebben in 2018 een heel goed jaar gedraaid, maar er speelden ook externe factoren. Denk aan de aanpassing van de maximumleeftijd voor het minimumloon van 23 naar 21 jaar en de btw-verhoging. Dat heeft zijn effect gehad op de bottom line.” Toch denkt Vroom dat de relatie met de franchisers te herstellen is. “Een franchiserelatie duurt in de meeste gevallen langer dan het gemiddelde huwelijk. Je kunt alleen samen door dit soort situaties heen.”

Wie de bal kaatst… 
Eigenaren van een Stella-e-bike konden in oktober een slaatje uit hun e-bike slaan. Niet bij hun ‘eigen’ merk, maar bij concurrent Amslod, die tijdens de ‘Nationale Stella inruildagen’ korting bood op fietsen van Stella. De e-bikefabrikant was allerminst gediend van de actie en beschuldigde Amslod in de Stentor van oneerlijke handelspraktijken en merkinbreuk en dreigde vervolgens met een rechtszaak. ‘Kinderachtig’, volgens Bert Jonkeren van Amslod, die niet van plan is om in te binden. Hij is verbaasd over de reactie van Stella. “Wij hebben respect voor onze concullega’s in de e-bikemarkt”, zegt Jonkeren, die met de actie Stella niet wilde schaden. Maar later komt de aap uit de mouw: Stella zou Amslod in een eerdere marketingactie een B-merk hebben genoemd. En: wie de bal kaatst kan hem terugverwachten, vindt Jonkeren. 

Tot een rechtszaak zal het naar alle waarschijnlijkheid niet komen. Enkele dagen na het dreigement komt Stella terug op zijn statement en zegt met een goed gesprek de ruzie hopelijk op te kunnen lossen. 

Send nudes
Foto’s sturen van jezelf in ondergoed of strakke sportkleding, zodat je werkgever kan bepalen welke maat bedrijfskleding je nodig hebt. Echt helemaal 2019, maar niet heus. Het overkwam het personeel van de Albert Heijn-vestiging in Nijmegen. Bij wijze van een test konden de medewerkers via een app foto’s van zichzelf in ondergoed insturen, zodat via een algoritme bepaald kon worden welke maat bedrijfskleding er nodig was. Zo voorkomt de supermarktketen dat werknemers in te grote of te kleine kleding loopt, luidt het argument.

Volgens een woordvoerder van Albert Heijn is deelname aan de pilot bovendien volledig vrijwillig. Maar een brief van de supermarkt aan het personeel, die in handen kwam van het NRC, toont echter het tegendeel aan. Deelnemen aan de pilot wordt daar als ‘essentieel en verplicht’ omschreven. 

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) noemt het beleid bizar. “Albert Heijn heeft helemaal geen grondslag om zijn werknemers dit op te leggen”, vertelt het tegen NRC. “Het levert een bizarre database op van medewerkers van Albert Heijn in ondergoed.“ De instantie opteert voor het vaststellen van de pasmaat op een minder ingrijpende manier, zónder foto in ondergoed. Na alle ophef over de app heeft Albert Heijn besloten met de pilot te stoppen. 

'Canvas, canvas aan de wand'
Het is leuk om je huis te decoreren. En wat je aan de wand hangt, staat je natuurlijk helemaal vrij. Maar als verkopende partij op een e-commerceplatform als bol.com heb je je wel aan enkele regels te houden. Het verkopen van fotocanvassen met daarop afbeeldingen van concentratiekamp Auschwitz overschrijdt die regels logischerwijs. Bol.com kwam erachter dat verkooppartner MuchowWow de fotocanvassen op zijn platform verkocht, toen bij Amazon kerstdecoratie met Auschwitz-afbeeldingen werd aangetroffen. De webwinkel nam hierdoor zijn assortiment ook eens kritisch onder de loep. 'Wij bieden onze excuses aan iedereen aan die dit als kwetsend heeft ervaren. Wij stellen alles in het werk om onderwerpen zoals deze of andere afbeeldingen en foto's met een negatieve lading nooit meer af te beelden op artikelen", zegt MuchowWow in een reactie die bol.com naar buiten bracht. Ook bij Amazon is de kerstversiering zo snel mogelijk offline gehaald.