RetailTrends belt iedere week met een expert over een opvallende actuele ontwikkeling. Deze keer: Katja Logatcheva, onderzoeker bij Wageningen University & Research (WUR) en bekend van de Monitor Duurzaam Voedsel over de opmars van biologisch voedsel.
Nederlanders kopen steeds vaker en meer biologisch voedsel, zo blijkt uit cijfers van onderzoeksbureau YouGov, gepubliceerd door brancheorganisatie Bionext. De vraag groeit al jaren geleidelijk.
Biologische voedselcoöperatie Odin maakte onlangs ook bekend dat zijn ledenaantal is verdubbeld tot 20.000. Ook traditionele supermarkten hebben in de afgelopen 20 jaar ruimte gemaakt in de schappen voor biologisch en stellen zichzelf doelen om dit uit te breiden. Biologisch is vaak duurder en dus stimuleert Albert Heijn bijvoorbeeld de verkoop met...
RetailTrends belt iedere week met een expert over een opvallende actuele ontwikkeling. Deze keer: Katja Logatcheva, onderzoeker bij Wageningen University & Research (WUR) en bekend van de Monitor Duurzaam Voedsel over de opmars van biologisch voedsel.
Nederlanders kopen steeds vaker en meer biologisch voedsel, zo blijkt uit cijfers van onderzoeksbureau YouGov, gepubliceerd door brancheorganisatie Bionext. De vraag groeit al jaren geleidelijk.
Biologische voedselcoöperatie Odin maakte onlangs ook bekend dat zijn ledenaantal is verdubbeld tot 20.000. Ook traditionele supermarkten hebben in de afgelopen 20 jaar ruimte gemaakt in de schappen voor biologisch en stellen zichzelf doelen om dit uit te breiden. Biologisch is vaak duurder en dus stimuleert Albert Heijn bijvoorbeeld de verkoop met kortingen voor premium-leden. Toch lijkt de grote doorbraak nog uit te blijven.
De hamvraag is: wat is er écht nodig om biologisch een flinke boost te geven?
Allereerst: wanneer spreken we van biologisch voedsel?
“Producten met het biologische EU-keurmerk vallen onder strikte Europese wetgeving. Landbouwproducenten en de hele keten moeten zich hieraan houden. Een product mag alleen biologisch worden genoemd als het dit keurmerk draagt; anders is dat in strijd met de wet.”
Nederlanders kochten vorig jaar vaker en meer biologisch. Hoe is die groei te verklaren?
“De omzet van biologische producten is volgens het YouGov rapport met 7 procent gestegen. De impact van de prijsstijgingen speelt hierbij een rol. Het volume is nauwelijks meegestegen. Een vergelijkbare trend zagen we in de 2 voorgaande jaren van hoge inflatie. Positief in dat rapport is dat de aankoopfrequentie per huishouden toeneemt, en de groep van mensen die vaker biologisch kopen groter wordt, wat wijst op groeiende interesse in biologische producten.”
Jaar na jaar groeit het marktaandeel waar biologisch goed voor is een beetje. Hoe kunnen retailers ervoor zorgen dat biologisch écht terrein gaat winnen?
“Het is een kwestie van vraag en aanbod. De retail is heel belangrijk; het is een soort gatekeeper omdat het producten in het schap zet. In de afgelopen jaren hebben we gezien dat retailers in toenemende mate biologisch in het assortiment hebben opgenomen. Dat heeft ervoor gezorgd dat ook bij minder groene consumenten meer interesse en vraag is ontstaan naar biologische producten.
De retailer kan het in de schappen zetten, maar verderop in de keten moet ook het aanbod er zijn. In de landbouw moet er genoeg capaciteit zijn om deze producten af te maken. Ook zijn er hogere productiekosten dan bij reguliere landbouw. Er wordt goed gekeken of die meerkosten goed terug verdiend kunnen worden. De markt blijft relatief klein omdat niet alle consumenten bereid zijn die meerkosten te betalen.”
Die kans wordt groter als de vraag stijgt, lijkt mij?
“Ja, dat is het tweede wat belangrijk is. Als de vraagt stijgt, kun je de productie en distributie opschalen, wat leidt tot efficiencyvoordelen en een kleiner prijsverschil tussen biologisch en niet-biologisch. Dit zie je bijvoorbeeld bij verse melk, waar het prijsverschil kleiner is dan bij andere producten en het aandeel in de afzet van biologisch groter. Het blijft een beetje een wisselwerking: je hebt de consumentenvraag nodig om die opschaling te doen, maar je hebt ook die opschaling nodig om producten goedkoper aan te bieden.”
Verwacht u dat de groei verder gaat toenemen in de komende jaren?
“Ja, de groei van biologisch voedsel zal waarschijnlijk doorgaan, mede door overheidsdoelstellingen en toenemende aandacht voor duurzaamheid bij consumenten. Biologisch maakt deel uit van bredere bewuste keuzes, zoals minder vlees eten en lokaal kopen. Wanneer het onderdeel van de maatschappelijke discussie blijft, zie ik wel potentie. Echter staan duurzaamheidsvraagstukken en de oplossingen ervoor onder druk in het politieke klimaat. Het is de vraag welke kant het opgaat binnen de maatschappelijke discussie en wat voor effect dat zal hebben op acties van consumenten.”
Doen supermarkten genoeg op het gebied van biologisch voedsel?
“Supermarkten hebben biologisch in de afgelopen 20 jaar sterk gepromoot door het breed in hun assortiment op te nemen, wat de afzet heeft vergroot. Je merkt wel dat er verschillen zijn tussen supermarkten – ook terug te zien in het Dashboard Duurzaamheid Supermarkten. Daarin kun je het biologische omzetaandeel per supermarkt in het afgelopen jaar zien.
De verschillen tussen traditionele supermarkten als Albert Heijn, Jumbo, Picnic en Plus hangen samen met hun profiel en doelgroep. Discounters bieden vaak minder biologisch vanwege beperkte schapruimte, terwijl andere supermarkten meerdere varianten aanbieden – van regulier tot biologisch, groot of klein verpakt, heel of in stukjes gesneden, et cetera. Voor supermarkten is het echt een balans per productgroep wat de doelgroep wil, en kan betalen.”
Tekst loopt door onder het beeld.
Wat houdt consumenten tegen om biologisch te kopen?
“De aspecten waarom mensen juist wel kiezen voor biologisch zijn er evenveel als waarom zij niet ervoor kiezen. Prijs is een doorslaggevend element bij veel consumenten, vooral met een kleiner budget. Toch kiezen sommigen er bewust voor omdat ze denken dat die producten lekkerder, gezonder en veiliger zijn.
Consumenten kunnen overigens niet altijd biologisch kopen, omdat het aanbod meer onderhevig is aan de grillen van de natuur. Zo is biologische productie kwetsbaarder voor risico’s als ziektes of schimmels. Bij mislukte oogsten van groenten en fruit daalt het volume sterker dan bij reguliere productie.”
Albert Heijn geeft premium-leden 10 procent korting op biologische producten. In sommige gevallen wordt een biologisch product dan goedkoper dan een regulier product. Een voorbeeld voor andere retailers?
“Albert Heijn is een grote speler in de markt en onder hun doelgroep vallen ook consumenten die biologisch willen kopen. Door hen een zetje te geven om 10 procent korting geven is een goed idee. Grote supermarkten kunnen door efficiënte distributie en gezamenlijke inkoop biologisch betaalbaarder maken. Als je de consument over de streep wilt trekken is een voordeeltje van prijs of korting zeker prima.”
Zijn de biologische producten die bij Odin en Ekoplaza verkocht worden hetzelfde als bij traditionele supermarkten?
“Wanneer producten het biologische EU-keurmerk dragen, is er geen verschil qua verplichte maatregelen. Echter biedt Ekoplaza bijvoorbeeld vaker strengere keurmerken zoals Demeter (biodynamisch). Ook heb je daar vaker het Nederlands EKO-keurmerk die rekening houdt met de Nederlandse productiecontext voor biologisch. Ekoplaza biedt dit soort producten omdat ze vaker werken met kleinschalige ketens en producenten.”
Hoe kijkt u naar de toekomst?
“Circa 5 procent van het landbouwareaal is nu biologisch, weinig dus. Dus ik denk dat het niet realistisch is dat we in Nederland heel snel overgaan op veel. We hebben een sterke niet-biologische sector waar we door efficiency heel succesvol in zijn, ook voor de export. Dat succes zit ons een beetje in de weg om snel over te schakelen. Daarnaast zijn Nederlandse consumenten gewend geraakt aan goedkoop voedsel. Er zijn producenten die willen omschakelen op biologisch, maar de markt moet er wel zijn en de meerkosten moeten betaald worden. De consumentenmarkt is nog niet zover dat ze zoveel meerkosten kunnen betalen.
De toekomst van biologische voeding in Nederland hangt ook samen met de acties van de overheid, zoals het 'actieplan biologisch' om de ambitie om 15 procent van het landbouwoppervlak biologisch te maken tegen 2030 te realiseren. Alleen we moeten de kern van de issue niet uit het oog verliezen: het gaat vooral om de verduurzaming van Nederland. Bij die 85 procent die dan nog steeds niet-biologisch is, is er ook veel werk aan de winkel.”
