Na acht weken strenge coronamaatregelen is maandag een eerste reeks versoepelingen ingegaan. Hoewel winkels nooit verplicht hebben hoeven sluiten, is de impact op de sector groot. We maken de balans op van bijna twee maanden ‘intelligente lockdown’.

2896 startups
De coronacrisis leidt gelukkig niet alleen maar tot omvallende bedrijven, maar ook tot nieuw leven. Volgens de Kamer van Koophandel is het aantal startups in de detailhandel in april met 26 procent toegenomen ten opzichte van dezelfde maand vorig jaar. Er kwamen 2896 bedrijven bij, zeshonderd meer dan in april 2019. De stijging is te verklaren door het aantal webwinkels dat door de coronacrisis is opgestart. Want online is de afgelopen twee maanden meer dan ooit de plek waar je aanwezig moet zijn. Niet voor niets zegt IKEA zijn e-commerceplannen fors te versnellen en beleeft online boodschappen een flinke doorbaak. Sinds week 12, de eerste week na de virusuitbraak in Nederland, steeg de omzet van Nederlandse webwinkels gemiddeld met zestig procent. In België, waar alle winkels tot vandaag wél verplicht gesloten waren, ging de helft van de Vlaamse retailers zonder webshop tijdens de lockdown online. 

57% omzetverlies voor H&M
Dat mode een van de zwaarst getroffen branches is, wordt pijnlijk geïllustreerd door de vrije val van H&M. ’s Werelds grootste kledingketen heeft zijn omzet sinds maart met bijna zestig procent zien dalen. Voor Primark ziet de situatie er vermoedelijk nog slechter uit, aangezien de discounter niet kan terugvallen op een webshop. Het sluiten van de winkels kostte de Ieren zo’n 700 miljoen euro per maand. Sinds vorige week zijn de Nederlandse winkels weer open en deze week volgt België. Maar in het Verenigd Koninkrijk, waar ongeveer de helft van het totale aantal winkels gevestigd is, geldt nog altijd een scherpe lockdown. Opvallend: een grote faillissementsgolf onder fashionretailers zien we nog niet, terwijl in de periode direct vóór de crisis juist wel bij bosjes formules omvielen. Sandwich moest onlangs wel voor de tweede keer in korte tijd het bankroet aanvragen en ook voor Modecentrum Frans Theelen bleek het coronavirus de druppel. Of ook het faillissement van Parfois aan de crisis te wijten valt is nog niet zeker, maar lijkt voor de hand te liggen. 

10.000 leden voor Odin
Als je levensmiddelen verkoopt, online of fysiek, ben je een duidelijke ‘winnaar’ in deze crisis. Die conclusie lijkt na acht weken lockdown wel gerechtvaardigd. Het best is dat te zien bij de supermarkten. Hoewel het gehamster na twee weken wel over was, blijven de bestedingen op een hoog niveau. En kijk naar biosupermarkt Odin, dat een versnelde toestroom van leden ziet en vorige week nummer tienduizend mocht verwelkomen. Ook voedingsspeciaalzaken, die zware jaren achter de rug hebben, zien flink meer bestedingen. De sluiting van de horeca speelt daarin een rol, evenals de luid klinkende oproep om juist lokale middenstanders in deze periode te steunen. Maar kijk ook naar maaltijdboxleverancier HelloFresh, dat in het eerste kwartaal ruim 66 procent meer omzet boekte. Ook de Landwinkel-keten doet goede zaken, met omzetstijgingen tot wel tachtig procent.

16,2% drukkere winkelstraten
Bureau RMC bekijkt regelmatig de drukte in de winkelstraten en bericht daar sinds de lockdown wekelijks over. De passantenstromen stortten direct na het afkondigen van de strenge maatregelen halverwege maart stevig in. Week na week is een daling van tegen de tachtig procent ten opzichte van een jaar eerder te zien. De grote steden krijgen de hardste klappen. Vanaf ongeveer half april is een ommekeer te zien. Nog altijd zijn de straten rustig ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar, maar in absolute zin wordt het weer wat drukker. Retailers die uit voorzorg de deuren sloten heropenen langzaam weer en consumenten lijken de teugels steeds meer te laten vieren. Waar grote steden eerst het snelst leegliepen, stromen ze nu het snelst weer vol. Sommige kleinere plaatsen hebben nog altijd met lichte dalingen te maken, maar overall stijgt de drukte en dat gaat bovendien steeds sneller. Vorige week met ruim zestien procent, bijna dubbel zo hard als de week ervoor en de grootste stijging sinds het begin van de coronacrisis. Op sommige plekken werd de drukte afgelopen weekend té groot. In Leeuwarden werden mensen opgeroepen het centrum te verlaten en in Leiden werd de populaire Haarlemmerstraat zelfs helemaal afgesloten.

-27 consumentenvertrouwen
Niet alleen de drukte in de winkelstraten stortte in, dat deed het consumentenvertrouwen ook. De sterkste daling was vorige maand te zien, van -2 naar -22, volgens CBS-cijfers. Dat was zelfs de sterkste krimp ooit. En in tegenstelling tot de drukte in de winkelstraten is in het consumentenvertrouwen nog geen heropleving te zien, blijkt uit een speciale extra meting van het statistiekbureau over de tweede helft van april. Daarin daalde het peil verder naar -27. Een historisch dieptepunt is daarmee nog niet bereikt, maar als de gemoederen zich in dit tempo blijven ontwikkelen is het zeker geen irreëel scenario. De laagste stand tot nu toe was -41 en werd gemeten in maart 2013, midden in de vorige zware crisis. Om daar niet onder te duiken zal de situatie snel moeten verbeteren. En de consument ziet dat volgens het CBS niet gebeuren. Nog nooit was die zo negatief gestemd over de economische situatie van de komende twaalf maanden als nu.