De vervuilende mode-industrie weet het en wil het: het moet groener. Nederlandse pioniers zijn op ontdekkingstocht naar innovatieve materialen. Maar schoenen van schimmel, willen we die dragen?

Een hoog flatgebouw. Geen ramen. Geen geluid. Niets verraadt wat er achter deze deuren gebeurt. We staan voor een gigantische bio—reactor. In het water krioelt een netwerk van lange schimmeldraden. Hier leeft het mycelium. Het voedt zich met nutriënten uit landbouwafval. Wat in deze fabriek gemaakt wordt? Materiaal voor tassen en schoenen.

Het is de droom van Iris Houthoff, ceo en oprichter van materiaalinnovatiebedrijf Mylium. Haar bedrijf richt zich op een alternatief voor leer. Eigenlijk noemt ze het liever geen leer. “Het is een nieuw type textiel, met leerachtige eigenschappen,” legt ze uit. “Je moet het zien als een nieuwe categorie naast plantaardig en dierlijk.” Over vijf jaar hoopt ze dat de eerste grootschalige fabriek een feit is.

Het moet namelijk anders, vindt Houthoff. De kledingindustrie is de een-na-grootste uitstoter van CO2. Daarbij veroorzaakt ze de helft van het afvalwaterprobleem.

Onze honger naar nieuwe kleding lijkt niet te stoppen. Zie hier het probleem. Wat is er dan precies zo slecht? Het begint bij het materiaal. Katoen wordt wereldwijd het meest gebruikt. Je kunt je dus voorstellen dat er enorme hoeveelheden van nodig zijn. Helaas is het niet zo duurzaam: chemische bestrijdingsmiddelen hebben een rampzalige invloed op natuur en boeren. Zeker, biologisch katoen is een stap vooruit, maar het is niet genoeg.

Polyester dan. Dit wordt gemaakt uit aardolie en aardgas. De microplastics die vrij komen bij het wassen van de kleding zijn schadelijk voor onze luchtwegen.

Veel schoenen en tassen zijn van dierlijk leer gemaakt. Dit is een restproduct van de vleesindustrie, maar daar zijn veel koeien voor nodig en die stoten methaan uit. Nu is ze ondernemer, maar in 2018 fietst Houthoff als docent bioprocestechnologie dagelijks de campus van Wageningen University & Research (WUR) op. Ze is nieuwsgierig. Hoe kun je van reststromen bruikbare materialen maken? Die vraag laat haar niet los. “Ik vind het zonde dat we op zo’n verspillende wijze produceren en consumeren”, vertelt ze. “Ik ben heel gedreven om te laten zien dat het beter kan.”
 

Tekst gaat verder onder het beeld

Van de topmodemerken verkent 90 procent wat er mogelijk is met next-gen materiaal

Alternatieven

Ze start haar zoektocht met hulp van de universiteit: er is financiering en een lab. Als ze erop terugkijkt, zegt ze: “Het is heel lastig om alleen al aan bioreactoren te komen. Zonder zo’n duwtje in de rug had ik niet kunnen beginnen.” Kim Poldner, lector circular business aan de Haagse Hogeschool ziet veel potentie in het ‘paddenstoelenleer’ van Houthoff. “Het is een fantastisch span nend werkveld.”

Poldner richtte in 2018 het Circular Fashion Lab op aan de WUR. Denk je aan Wageningen, dan denk je aan voedsel. “Toch liggen food en fashion niet zo ver uit elkaar,” legt Poldner uit. “Neem bijvoorbeeld een tomatenplant. De kweker kweekt ze voor de vruchten, maar in de steeltjes van de plant zit cellulose. Daar kun je verpakkingen van maken, maar ook textiel. Op dit vlak is nog veel innovatie te behalen.”

Er is al een en ander op de markt. Zo kun je schoenen van cactusleer kopen, een tas van appelleer en sneakers van maïs. Maar zet zo’n enkele schoen of tas nou echt zoden aan de dijk?

Van de topmodemerken verkent 90 procent wat er mogelijk is met next-gen materials, stelt The Material Innovation Initiative (MII), een onafhankelijke denktank uit Amerika. Lector Poldner licht toe: “H&M lanceerde in 2019 al een collectie met kleding van ananasleer en vezels van de sinaasappel. Merken die nu instappen hebben een voorsprong ten opzichte van merken die dat niet doen.” Andere first-moverbrands die met dit soort nieuwe materialen werken zijn onder andere Hermès, Adidas, Louis Vuitton, Timberland en Gucci.

Daily Paper

Dus ja, traditionele materialen die we al decennia gebruiken domineren nog steeds het straatbeeld, of vooruit, de digitale winkelruit. Maar de alternatieven zijn aan een opmars bezig. Het zijn niet alleen startups die voor verandering zorgen. Gevestigde bedrijven hebben de capaciteit en de middelen om dit soort materialen intern door te ontwikkelen. Gucci werkte bijvoorbeeld twee jaar aan de ontwikkeling van Demetra. Dit bestaat voor 70 procent uit plantaardig materiaal en hernieuwbare bronnen, zoals houtpulp en bio-based polyurethaan. Het resultaat: een paar sneakers en een tas.

Ook het Amsterdamse streatwearmerk Daily Paper is op een zoektocht naar een alternatief voor katoen. Ceo Rodney Lam ziet veel potentie in hennep als vervanging van of aanvulling op katoen. “Om één kilo katoen te produceren heb je 10.000 liter water nodig, voor hennep 300”, vertelt hij. “Katoenvezels slijten snel bij intensief gebruik, maar hennepvezels worden zachter als je ze vaak draagt. Hennep is sterk en gaat langer mee dan katoen. Daarnaast heb je bij hennep amper pesticiden nodig en dat heeft nog een voordeel. De vliegtuigjes die je nodig hebt om pesticiden over gewassen te spuiten, vliegen op kerosine. Die kunnen dan ook uit de keten.”

De serie-ondernemer werkt met de overheid in Suriname aan een grootschalig project om hennep te ontwikkelen voor de mode-industrie. Over mogelijke afnemers maakt hij zich geen zorgen. “We merken dat er veel vraag is vanuit de markt”, legt hij uit. “Op dit moment worden er afspraken gemaakt met een groot Nederlands merk voor beddengoed van hennep.”

Waar Houthoff klein begint, kan Lam direct groot starten. “We hebben 100.000 hectare grond beschikbaar voor de hennepindustrie. Dat is vier keer zo groot als de stad Amsterdam. We hebben inmiddels diverse industriële hennepsoorten getest en binnenkort start de volgende zaaironde.” Toch had Lam graag gezien dat het bedrijf al verder was. “Het is erg onrustig binnen de Surinaamse regering. Dat heeft het project vertraagd.”

Hennep past goed bij Daily Paper, vindt Poldner. “Hennep is best wel stoer.” Ze vindt het belangrijk dat een merk als Daily Papier met bio-based aan de slag gaat. “Zij spreken een heel nieuwe generatie aan en kunnen daarin een influencer zijn. Ik hoop dat ze die positie ook benutten.”

De ontwikkeling van nieuwe materialen zal toenemen, verwacht ze verder. Veel merken hebben immers duurzaamheidsdoelstellingen en worden daarop beoordeeld. Het gebruik van duurzamere grondstoffen is zeker van invloed op jee ecologische voetafdruk. Het wordt volgens haar trouwens niet of-of, maar en-en. Materialen als katoen, hennep en mycelium of appelleer zullen naast elkaar bestaan.

En als je dan toch een innovatief materiaal gaat ontwikkelen, waarom dan niet een verbeterde versie, vraagt Lam zich af. “Kunnen we het superieur maken aan het product dat we kennen? Kunnen we stof maken die twee, drie keer langer meegaat? Door de hennepstructuur neemt tissuepapier van dit materiaal twee keer zoveel vocht op. Van hennepvezels met bindmiddel wordt composiet gemaakt. Dan gaan we richting de sterkte van staal.”

‘Van hennepvezels met bindmiddel wordt composiet gemaakt. Dan gaan we richting de sterkte van staal’

Dat er nieuwe materialen worden ontwikkeld is goed, maar echt duurzame fashionmaterialen zijn ook circulair. Poldner is gefascineerd door de vraag of materiaal ook opnieuw gebruikt kan worden. Ze haalt een concept van ondernemer Aniela Hoitink aan: “Het idee van bio-based materialen is dat je een shirt kunt maken dat iemand maar vijf keer draagt. Hoe erg is het dat hij dat shirt na vijf keer dragen in de GFT-kliko gooit, of in de tuin en het zo composteert? Dan is fastfashion eigenlijk helemaal niet zo verkeerd.”

Poldner spreekt dan ook liever over ‘flowfasion’ als vervanger van fastfashion. “Hoe kunnen we materialen regeneratief maken op een manier waarop we ze zelf in onze moestuin kunnen kweken, of waarbij het kledingstuk weer de grond in kan als we er klaar mee zijn?”

Er zijn al voorbeelden waarbij dat kan. “Denk aan mycelium, maar ook aan stof van koffie, sinaasappels, algen en kombucha. Maar hier moet nog veel onderzoek naar gedaan worden. Hoelang gaat zo’n product mee?”

En dat is niet de enige onzekere factor. Volgens het rapport van MII kampen ontwikkelaars van next-gen materials met microbubbels, onregelmatige kleur en krassen. Ze worstelen met waterafstotendheid en scheuren. De processen rondom katoen, polyester en dierlijk leer zijn de kinderziektes al lang voorbij, maar voor nieuwe materialen geldt dat niet. En daarnaast: wil men wel schoenen van schimmels en hoodies van hennep dragen?

Lam: “Je kunt stof maken van de vezel van brandnetels. Alleen kennen mensen dat niet. Dan krijg je toch vragen. Kriebelt het? Het ligt te ver van hen af. Maar consumenten kennen hennep al heel lang.”
 

Tekst gaat verder onder het beeld

Klant overtuigen

Ook Houthoff is niet bang dat de koper vriendelijk bedankt voor schoenen van schimmel. “Mensen denken gelijk aan de champignon en dus aan veilige en eetbare typen schimmels.” Trots laat ze een lapje materiaal zien. “Mycelium kan ook vrij huidachtig en warm aanvoelen. Het patroon van nerven heeft een duidelijke link met natuurlijk materialen. Zo geeft het toch een gevoel van herkenning.”

Terug naar de toekomstige fabriek van Houthoff waar haar mycelium groeit. Als je draderige massa eruit filtert, heb je iets wat op appelmoes lijkt. Eenmaal gedroogd en geperst wordt het textiel op de rol verkocht. Houthoff heeft er vertrouwen in dat Mylium een grote speler in Europa wordt. “De combinatie van snelgroeiend mycelium en dat het machinaal verwerkbaar is, maakt het heel schaalbaar.”

De volgende stap? Houthoff zoekt klanten die een product van het materiaal gaan maken. “Dan zetten we een reststroom om in een hoogwaardig product en dragen we bij aan een circulaire economie.” De ontwikkeling doet denken aan de tijd van de ontdekkingsreizigers rond de 15e eeuw: Columbus, Marco Polo en Vasco da Gama. Hun drijfveer ontstond door het wegvallen van oude handelsroutes.

Die parallel kunnen we ook nu trekken. Ook nu zijn we op zoek naar nieuwe manieren om in onze behoeften te voor zien. En ook nu is er economisch potentieel. Een groep gedreven pioniers staat op. Ze willen de wereld veranderen. Dit is de nieuwe generatie van onze materiaaleconomie.

Lam wil met zijn bedrijf over acht jaar op volle stoom draaien. Zijn horizon reikt verder dan alleen Daily Paper te voorzien van materiaal. “Aan katoen gebruiken we bij Daily Paper zo’n 10 hectare per jaar. Als je 100.000 hectare hennep hebt, gaat dat voorbij onze behoefte.”

Daarom kijkt het merk naar verschillende afzetmarkten. “Voor mij was het een voorwaarde om meer impact te maken dan binnen één organisatie.” Lam wil een grote verandering brengen in de fashionindustrie. “Mijn gevoel is absoluut dat wij een disrupter gaan worden.”

‘Hoe erg is het als je een shirt na 5 keer dragen in de GFT-kliko gooit? Dan is fastfashion niet zo verkeerd’