Wat gebeurde er afgelopen jaar in retailland? RetailTrends blikt terug op 2020, aan de hand van negen hoofdpunten. Vandaag: de impact van de coronacrisis op de Nederlandse supermarkten.
Lege schappen, volle winkelmandjes, spatschermen en desinfectiegel. Véél desinfectiegel. Zo zou je het jaar 2020 voor supermarkten kort kunnen samenvatten. Corona betekende voor deze retailers niet alleen kommer en kwel: de omzetten rezen bij veel supermarkten de pan uit en onlineboodschappen waren nog nooit zo populair. De belangrijkste en opvallendste gebeurtenissen rondom de crisis en de supermarkten op een rij.
Hamsteren
We beginnen bij het begin. In maart welteverstaan, toen de eerste ‘intelligente’ lockdown in het leven werd geroepen. Die maand wordt gekenmerkt door een aantal woorden, waarvan ‘hamsteren’ er absoluut één is. Opvallend veel blikconserven, houdbare melk, eieren, afbakbroodjes, rijst, pasta en andere houdbare producten werden ingeslagen. Maar voor veel consumenten blijkt honger niet de allergrootste angst in crisistijd: naast voedingsmiddelen was...
Wat gebeurde er afgelopen jaar in retailland? RetailTrends blikt terug op 2020, aan de hand van negen hoofdpunten. Vandaag: de impact van de coronacrisis op de Nederlandse supermarkten.
Lege schappen, volle winkelmandjes, spatschermen en desinfectiegel. Véél desinfectiegel. Zo zou je het jaar 2020 voor supermarkten kort kunnen samenvatten. Corona betekende voor deze retailers niet alleen kommer en kwel: de omzetten rezen bij veel supermarkten de pan uit en onlineboodschappen waren nog nooit zo populair. De belangrijkste en opvallendste gebeurtenissen rondom de crisis en de supermarkten op een rij.
Hamsteren
We beginnen bij het begin. In maart welteverstaan, toen de eerste ‘intelligente’ lockdown in het leven werd geroepen. Die maand wordt gekenmerkt door een aantal woorden, waarvan ‘hamsteren’ er absoluut één is. Opvallend veel blikconserven, houdbare melk, eieren, afbakbroodjes, rijst, pasta en andere houdbare producten werden ingeslagen. Maar voor veel consumenten blijkt honger niet de allergrootste angst in crisistijd: naast voedingsmiddelen was vooral toiletpapier niet aan te slepen. Koop niet meer dan nodig is, drukten de supermarkten klanten meermaals op het hart. Die boodschap kwam niet bij iedereen binnen; in mei had vrijwel elke supermarkt nog te dealen met uitverkochte en niet leverbare producten.
Online drukte
Kerstdrukte in het voorjaar, dat kregen de supermarkten voor de kiezen. Niet alleen in de winkels: het massale gehamster en de angst voor besmetting leidde dit jaar ook online tot topdrukte. Het werd zelfs zo druk dat bestellen bij Jumbo en Albert Heijn op gegeven moment niet meer mogelijk was - de ketens konden de vraag simpelweg niet bijbenen. “We schalen de capaciteit mondjesmaat op. We bekijken dag in dag uit hoe we aan de toegenomen klantenvraag tegemoet kunnen komen”, liet een woordvoerder van Jumbo in maart weten aan RetailTrends.
Ook bij onlinesuper Picnic was het drukker dan druk. Het bedrijf nam honderden nieuwe personeelsleden aan om aan de toegenomen vraag te voldoen en de maandomzet nam in het eerste halfjaar van 2020 met zo’n zestig procent toe, naar veertig miljoen euro. Mede door de crisis stevent het bedrijf zelfs af op een jaaromzet van een half miljard euro.
Rinkelende kassa’s
Net als bij Picnic zorgde de drukte ook bij de meeste andere supers voor rinkelende kassa’s. In de week van 9 tot en met 16 maart behaalden de supermarkten een omzet van 998 miljoen euro: de op één na hoogste omzet ooit. Alleen in de kerstweek van 2017 gaven Nederlandse consumenten in één week meer uit, bleek uit cijfers van Nielsen. Onderzoeksbureau IRI voorspelde in juni een totale omzetgroei van 7,2 procent voor dit jaar; een stijging van ruim 2,9 miljard euro.
Wassen, schrobben en poetsen
Ondertussen wordt er steeds meer bekend over het nut en de noodzaak van allerlei coronamaatregelen. Zo ook in de supermarkt. De winkelwagentjes, scanners en pinautomaten moeten regelmatig schoongemaakt worden, besluit het RIVM. Er komen spatschermen, betalen met pin wordt aangemoedigd, zowel personeel als klanten moeten anderhalve meter afstand houden en verschillende supermarkten introduceren het ‘ouderenuurtje’.
Wordt een bezoekje aan de supermarkt ooit nog zoals het was, vroegen we ons in mei af. "We moeten nu naar de anderhalvemetersamenleving toe met z'n allen. Ik geloof niet dat daar snel een versoepeling in komt”, zei directeur Marc Jansen van brancheorganisatie CBL. “Die schermen die in de winkels hangen, de strepen op de vloer, extra hygiënepompjes, dat zal de komende maanden het nieuwe normaal zijn." Hij zat er allerminst naast.
Niet allemaal winnaars
Hoewel de maatregelen en drukte voor veel supermarktmedewerkers ongetwijfeld slopend waren (en zijn), kwam de branche er nog relatief goed vanaf. Al kwamen niet alle supermarkten als winnaar uit de bus, bleek in april. Volgens het Vakcentrum, de belangenbehartiger voor zelfstandige retailers, is het beeld heel divers. Waar supers in buurt- en wijkcentra het over het algemeen goed deden, zagen winkels in de grensstreek hun omzet juist sterk dalen. Ook winkels in binnensteden en op hightrafficlocaties, zoals stations, hadden zwaar te lijden onder de crisis.
Toch bracht de situatie ook voor hen een voordeel met zich mee: het aantal overvallen op supermarkten nam in het tweede kwartaal van dit jaar fors af ten opzichte van 2019. Volgens het CBL zou vooral het strenge deurbeleid daaraan ten grondslag liggen sinds de uitbraak van het virus, bleek uit cijfers van diezelfde brancheorganisatie. Klanten zouden zich minder anoniem voelen in de supermarkt, eveneens door het deurbeleid en het beperkt aantal klanten dat tegelijkertijd werd binnengelaten. "Het helpt als iemand de klant begroet bij binnenkomst, of zoals nu een winkelkar aanreikt”, aldus het CBL. “Dan voelt de persoon die wil stelen zich gezien. Het schrikt winkeldieven af.”
Klant doet anders boodschappen
Ook de klant die wél van plan is zijn boodschappen netjes af te rekenen, vertoont ander gedrag door de crisis. Dat bleek in augustus uit onderzoek van GfK. Klanten brengen minder vaak een bezoek aan de supermarkt in het weekend of ’s avonds. Er wordt meer in één keer gekocht zodat mensen sowieso minder vaak naar de winkel hoeven en het voedsel dat gekocht wordt is ook nog eens gezonder.
Feestdagen
Hoewel de fysieke winkel vaker gemeden wordt, blijven veruit de meeste consumenten hier toch de voorkeur aan geven. Dat zorgt in aanloop naar de feestdagen voor de nodige uitdagingen. Ketens zetten in op een spreiding van het winkelbezoek. Zo hanteert Albert Heijn voor een groot deel van zijn winkels ruimere openingstijden in aanloop naar kerst. Ongeveer 250 winkels gaan zelfs tijdelijk tot twaalf uur ’s nachts open, vertelde ceo Marit van Egmond in november. Deen opent al zijn tachtig winkels voor het eerst op Eerste en Tweede Kerstdag om de drukte te spreiden.
Om dat te kunnen bewerkstelligen moet ook het verbod op de verkoop van alcohol na 20.00 uur, dat in oktober van kracht werd om te voorkomen dat mensen ’s avonds huisfeestjes zouden organiseren, van tafel worden geveegd. Dat zeggen meerdere supermarkten, waaronder Vomar, Deen en Jumbo. “We roepen klanten al op om hun boodschappentrips te spreiden, zodat we het aantal klanten in de winkel tot een minimum beperken”, aldus een woordvoerder van Jumbo tegen het AD. Het verbod helpt daar niet bij, zegt ze. “Zeker niet in aanloop naar kerst.”
“We zijn erover in gesprek, maar het is onderdeel van de besluitvorming over de coronamaatregelen die op 8 december bekend gemaakt zullen worden. Daar kunnen we niet op vooruitlopen”, zei een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken tegen de krant. Slecht nieuws voor de supers: het verbod blijft staan, blijkt later die maand. Met de sluiting van alle niet-essentiële winkels als onderdeel van de strengste lockdown die Nederland tot nu toe kent, mogen de supermarkten zich opmaken voor een ongekend druk einde van het jaar.
Eerder in deze serie:
