Wat gebeurde er afgelopen jaar in retailland? RetailTrends blikt terug op 2018, aan de hand van negen hoofdpunten. Vandaag: de ontmanteling van Blokker Holding nadert zijn voltooiing.

Wat zou een retailjaar zijn zonder Blokker Holding? Vorig jaar vertolkte het winkelconcern een hoofdrol in het overzicht van retailiconen die het vege lijf probeerden te redden, samen met C&A en de inmiddels failliete Kijkshop. En 2016 stond in het teken van de ‘radicale transformatie’ van Blokker, terwijl een jaar eerder voor het eerst verlies werd gemaakt en de paniek echt uitbrak. Voor volgend jaar weten we één ding zeker: Blokker Holding zal het jaaroverzicht niet meer halen. Voor winkelketen Blokker is nog hoop.

De ontmanteling van Blokker Holding was begin dit jaar al in een vergevorderd stadium. Leen Bakker was verkocht en vlak voor de jaarwisseling werd ook de verkoop van Intertoys afgerond, terwijl er eveneens een koper was gevonden voor de Duitse winkels van Xenos. Tedi rondde die overname eind januari af. Destijds restte de vraag: wat gaat er met de Nederlandse winkels van Xenos gebeuren? Heel lang hoefden we niet op het antwoord te wachten. Begin maart werd bekend dat Casa een groot deel van de filialen overneemt. 110 van de 170, om precies te zijn. Hoewel de ombouw van vijftien vestigingen later alsnog werd geschrapt.

Met de overname door Casa blijven de winkels in de familie, want de Belgische formule heeft niemand minder dan Ab Blokker als 'bijzondere supporter'. Op 1 juni ging de eerste vestiging in ons land open. De familie Blokker kijkt ceo Giane Van Landuyt niet op de vingers, zei ze in RetailTrends. “Ze hebben doelbewust gekozen voor een onafhankelijk en professioneel management voor het dagelijkse bestuur. Wij bepalen de strategie, die we uiteraard aan de aandeelhouders voorleggen ter goedkeuring.”

Xenos bewandelde dezelfde route als Casa een aantal jaar geleden: de formule is buiten Blokker Holding voortgezet. Linda Keijzer, voormalig topvrouw van ANWB Retail, DA en Ziengs, is tegenwoordig algemeen directeur. De afgeslankte formule wordt aangestuurd vanuit Waalwijk, waar het hoofdkantoor bij het distributiecentrum is gezet.

Afscheid
Behalve Xenos nam Blokker Holding dit jaar ook afscheid van Cook & Co. De kookformule werd al geschrapt als winkelketen, maar nu is ook de stekker uit de webshop getrokken. Het is een logisch vervolg van het stopzetten van Nextail, de innovatietak die eind 2014 nog vol trots werd aangekondigd. Vanuit een eigen Amsterdams kantoor werden alle online activiteiten van de verschillende formules aangestuurd, maar met het verdwijnen van steeds meer namen werd Nextail langzaam maar zeker overbodig. Een deel van de activiteiten wordt geïntegreerd met Blokker, dat door de veranderingen online een impuls hoopt te krijgen.

Mede door de inkrimping van Blokker Holding zijn het afgelopen jaar een hoop bekende namen uit de top van het concern vertrokken. Zo stapte Antoine Brouwer van Nextail over naar fonQ, waar hij ceo is geworden. Roland van Geest, topman van Big Bazar, vertrok naar trampolineparkketen Jumpsquare. Hij is opgevolgd door Jeanine Holscher, die samen met het directieteam ‘verder richting moet geven aan de toekomst van Big Bazar’. Welke toekomst is nog onduidelijk, omdat er nog altijd geen koper voor de discountketen is gevonden. Sterker, de verkoop van Big Bazar is opgeschort. De focus zou liggen ‘op het voltooien van verschillende processen’, zoals de ingebruikname van een nieuw ict-systeem en de verhuizing van de logistieke activiteiten. Daar wil je al die geïnteresseerde kopers natuurlijk niet mee lastig vallen.

Het meest opvallende vertrek was dat van Casper Meijer, die in april werd bedankt voor bewezen diensten. Hij was nog geen drie jaar in dienst van Blokker Holding en nog geen jaar directievoorzitter van de winkelformule Blokker. Volgens de retailer heeft hij zijn beslissing genomen ‘op basis van uiteenlopende verwachtingen tussen de aandeelhouders, de raad van commissarissen en hemzelf over de snelheid van de veranderingen en de onderliggende financiële resultaten’. Ingewijden houden het erop dat Ab Blokker op zijn vertrek heeft aangedrongen, nadat de familie was geschrokken van de financiële resultaten. Behalve Meijer moest ook Bernd Bosch, topman van Blokker in België, zijn biezen pakken.

Dubbeltje op z'n kant
Een maand na hun vertrek maakte het bedrijf bekend liefst 344 miljoen euro verlies te hebben gedraaid in 2017. “We hebben een turbulent jaar achter de rug met de meest omvangrijke herstructurering en desinvesteringen ooit voor ons concern”, verwoordde cfo Jeroen Visser, die zelf inmiddels ook is vertrokken. De omzet liep met bijna twintig procent terug, terwijl het eigen vermogen van Blokker Holding nagenoeg verdampt is. De kredietlijn van de familie Blokker van 485 miljoen euro staat onder druk, merkte retailkenner Frank Quix op. “Het wordt een dubbeltje op z’n kant.”

De twijfels over het voortbestaan van Blokker bevinden zich halverwege het jaar op een hoogtepunt. Het bedrijf heeft veel weg van een zinkend schip, waar met man en macht wordt gewerkt om water naar buiten te pompen. De kapitein is Michiel Witteveen, wiens aanstelling als nieuwe president-commissaris begin dit jaar weinig stof deed opwaaien. Maar waar Abel Slippens in acht jaar tijd nauwelijks in het nieuws kwam als lid van de raad van commissarissen van Blokker Holding, is de nieuwe voorzitter minder terughoudend. Sinds het vertrek van Meijer probeert hij als spreekbuis richting het volk de twijfels over het bedrijf weg te nemen. “Laat ik het zo zeggen: schuursponsjes koop je niet op het internet. Het gaat niet altijd om de prijs, maar ook om kwaliteit en deskundigheid”, zei hij in een van zijn eerste interviews. De grote lijn is te pakken, het prijsbeleid is evenwichtiger en de omzet zit in de lift: het is een greep uit de claims van de waarnemend ceo van Blokker Holding. Als de andere ketens zijn verkocht, kunnen de Blokker-winkels volgens hem volgend jaar geld zelfs gaan verdienen. “Het is ambitieus, maar niet onmogelijk.”

Dat Witteveen het bij Blokker voor het zeggen heeft, blijkt wel uit een interview dat hij samen met nieuwe topman Ludo Bijvoet aan NRC geeft. Daarin heeft de oud-directeur van modeketen Witteveen steevast het laatste woord. In het interview laten de twee weten de winkels van Blokker ‘gezelliger en voller’ te willen maken. De ruim vierhonderd vernieuwde winkels van Blokker worden door klanten ‘frisser’, maar ook ‘steriel en leeg’ gevonden. Blokker gaat weer terug van zes- naar achtduizend artikelen in het assortiment. Zo komen meer dan duizend typische Blokker-producten terug, zoals de braadzak en het melkkloppertje, en worden nieuwe dingen als babyspullen verkocht. Blokker raakte met de verbouwing van de winkels, de marketingcampagne rond actrice Sarah Jessica Parker en de verkoop van duurdere spullen ‘dertig procent van de klanten kwijt’. Ook wilde Blokker te veel op een foodbedrijf lijken, zegt Witteveen. In een supermarkt weten klanten volgens hem van tevoren precies wat ze willen hebben. “Bij een non-foodbedrijf worden klanten verrast door dingen die ze niet nodig hebben.”

Solide basis
In de laatste maanden van 2018 ligt de focus niet meer op de zorgwekkende cijfers van Blokker, maar op de pogingen om daar verandering in te brengen. Zo slaat de retailer de handen ineen met de Haagse boekhandel Paagman, om het onlineassortiment uit te breiden met boeken. Ook wordt een samenwerking aangegaan met mediabedrijf Sanoma voor de distributie van de Zwanger- en Babyboxen en worden de winkels in aanloop naar Kerst uitgerust met een brievenbus, zodat klanten hun kaarten voorzien van speciale kerstzegels direct op de bus kunnen doen. De meest ingrijpende verandering is de ombouw van zijn distributiecentrum in Geldermalsen, die momenteel in volle gang is. Terwijl het dc in Gouda wordt gesloten, moet in Geldermalsen ‘een modern omnichannel distributiecentrum’ ontstaan. Het bedrijf Inther heeft de opdracht gekregen om het pand te automatiseren én mechaniseren ‘met als doel de interne logistieke operatie een solide basis te geven voor de toekomst’.

De nieuwe initiatieven kunnen alle zorgen over Blokker niet wegnemen. Zo ontstaat er eind oktober onrust over de toekomst van de retailer in België. Het budget voor het volgend boekjaar is immers nog niet rond. Met name in Wallonië wordt het voortbestaan in twijfel getrokken, omdat daar nog geen enkele winkel van het nieuwe concept is voorzien. Het FD gooide vervolgens nog wat olie op het vuur door een scenario te schetsen waarbij Blokker verdwijnt als winkelketen. Daarbij wordt een honderdtal particuliere vastgoedbezitters het hardst getroffen. Zij bezitten de panden in kleinere gemeenten, zoals Brummen, Grouw en Zuidwolde. Daar is volgens vastgoedspecialisten weinig belangstelling voor van nieuwe huurders of kopers. Een aanzienlijk deel van deze pandeigenaren zou ook franchisenemer van Blokker zijn. Zij worden dus dubbel geraakt, als Blokker ophoudt te bestaan.

Het is dezelfde krant die in november weet te melden dat de familie Blokker zijn hoop op een nieuwe eigenaar heeft gezet. Onder leiding van Witteveen zijn al een aantal oriënterende gesprekken gevoerd met potentiële kopers. In ieder geval zouden twee Nederlandse private-equitypartijen zijn benaderd, waarbij het om Parcom en Waterland zou gaan. Daarnaast wordt contact gezocht met buitenlandse investeerders en strategische kopers. Bij een verkoop zou de schuld die de winkelketen heeft bij de familie worden kwijtgescholden. Ook zou het management een ‘flink minderheidsbelang’ verwerven, iets waar Witteveen ‘enorm voorstander van zou zijn’. De familie zou een klein aandeel in Blokker behouden. Momenteel zijn alle aandelen nog in handen van Els en Albert Blokker, respectievelijk weduwe en broer van de in 2011 overleden Jaap Blokker. Een verkoop zou betekenen dat na 122 jaar een einde komt aan Blokker als familiebedrijf. Na al die tijd management vanuit ‘familieoptiek’ is het tijd voor een andere benadering, zegt Witteveen. “Gelukkig ziet de familie dat zelf ook in.”

Sinds de aankondiging dat de winkelketen in de etalage staat, is het stil rondom Blokker. Daarbij helpt het niet dat alle woordvoerders die het concern rijk was, met de ontmanteling zijn vertrokken. Het blijft voorlopig gissen hoe de toekomst van Blokker eruit komt te zien. De laatste hoop lijkt op de nieuwe eigenaar gevestigd. Als we Witteveen moeten geloven, hoeven we in ieder geval geen winkelsluitingen meer te verwachten. Blokker heeft dit jaar tot nu toe vijf miljoen meer bezoekers en twee miljoen meer kopers over de vloer gekregen dan vorig jaar, zei hij in het tv-programma Pauw. “Het gaat eigenlijk heel erg goed met Blokker, die negatieve teneur begrijp ik niet.” Dan zal het ook niet lang duren voordat de nieuwe koper zich meldt.